Chúng ta ca ngợi người Nhật chăm chỉ, nhưng xã hội Nhật lại đang lên án cách làm việc vừa kém hiệu quả vừa dễ đột tử này
Nói cách khác, những giờ làm thêm của lao động Nhật đóng góp rất ít cho nền kinh tế nước này, nếu không muốn nói là hầu như vô nghĩa.
Nếu đến Nhật Bản, mọi người sẽ thường bắt gặp cảnh tượng các nhân viên văn phòng sặc mùi rượu tại quận Shimbashi-Tokyo. Mọi chuyện sẽ chẳng có gì đáng nói nếu rất nhiều trong số họ thay vì đi về nhà nghỉ ngơi lại tiếp tục đến công ty làm việc, có chăng là ghé qua cửa hàng tiện lợi để mua một chiếc áo mới cho ngày làm việc mới.
Đây là một trong những nguyên nhân gây ra hiện tượng Karoshi, nghĩa là đột tử do làm việc quá sức, một điều đang ngày càng trở nên phổ biến ở xã hội Nhật Bản.
Làm nhiều nhưng không hiệu quả
Thủ tướng Nhật bản Shinzo Abe đã từng tuyên bố thay đổi phong cách làm việc tại nước này là một trong những ưu tiên hàng đầu của kế hoạch cải tổ lao động sẽ được đệ trình vào năm tới.
Trong khi đó, Thị trưởng Tokyo Yuriko Koike đang lên kế hoạch cân bằng lại cuộc sống cho người dân, khởi đầu bằng việc cấm nhân viên văn phòng thị trưởng ở lại sau 8 giờ tối.
Mặc dù vậy, nhiều chuyên gia cho rằng mục tiêu cải tổ văn hóa làm việc tại Nhật Bản sẽ còn gặp nhiều khó khăn do tinh thần trọng danh dự, trung thành cũng như văn hóa truyền thống của nước này đã tồn tại qua rất nhiều năm.
“Các công ty Nhật Bản như một tập thể. Nếu tôi rời công ty sớm, ai đó sẽ phải làm thay phần việc của tôi và điều đó khiến tôi cảm thấy tội lỗi”, một nhân viên IT 42 tuổi tại Nhật cho biết.
Trên thực tế, việc thiếu nhân lực do dân số già và tỷ lệ sinh thấp không thể giải quyết triệt để bằng văn hóa làm việc quá sức như vậy. Chính phủ Nhật Bản cần có một kế hoạch dài hơi hơn để đối phó tình trạng này.
Ngoài ra, nghiên cứu của Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) cho thấy do văn hóa làm việc thiếu hiệu quả cũng như ít sử dụng công nghệ trong lao động, năng suất làm việc tại Nhật thuộc hàng thấp nhất trong số các thành viên của OECD.
Cụ thể, năng suất lao động tại Nhật chỉ tương đương 39 USD cho mỗi giờ làm việc, thấp hơn rất nhiều so với mức 62 USD/giờ tại Mỹ.
Nói cách khác, những giờ làm thêm của lao động Nhật đóng góp rất ít cho nền kinh tế nước này, nếu không muốn nói là hầu như vô nghĩa.
Những cái chết thương tâm
Mới đây, báo cáo của chính quyền Tokyo cho thấy 1/4 số lao động của các công ty Nhật phải làm thêm hơn 80 tiếng/tháng và 12% số lao động phải làm thêm 100 tiếng/tháng.
Tồi tệ hơn, nghiên cứu này của chính phủ nhật chỉ nhận được phản hồi của chưa đến 1/5 trong số 10.000 doanh nghiệp. Đây là tỷ lệ thường thấy trong các khảo sát nhưng điều đáng lưu ý là những công ty dính líu đến nhiều vụ bóc lột sức lao động nhất lại không mấy quan tâm đến vấn đề này.
Theo nhiều chuyên gia, chính tình trạng trên đã khiến số trường hợp đã và định tự tử trong năm qua do làm việc quá sức, tính đến tháng 3/2015 tại Nhật lên tới con số 93.
Gia đình cố Matsuri Takahashi
Con số trên là những trường hợp chính thức được chính quyền Tokyo xác nhận rằng gia đình các nạn nhân xứng đáng được hưởng bồi thường từ phía công ty. Tuy nhiên, các nhà hoạt động xã hội cho rằng con số thực tế lớn hơn rất nhiều khi có vô vàn những trường hợp tử vong khác đang trong quá trình kiện cáo hoặc không được đưa ra ánh sáng.
Trường hợp mới đây nhất là một phụ nữ 24 tuổi, cô Matsuri Takahashi làm cho hãng Dentsu đã tự tử vào tháng 12/2015 và cảnh sát chỉ thừa nhận nguyên nhân làm việc quá tải khi áp lực dư luận cũng như truyền thông lên cao.
Mặc dù xã hội Nhật Bản đã có những cải tiến trong những năm gần đây với người lao động như trả thêm tiền làm việc quá giờ nhưng chính quyền Tokyo vẫn còn phải làm rất nhiều để ngăn chặn Karoshi.
