Hiểu rõ hơn về ‘ngày huỷ diệt’ của giá dầu: Vì sao lại rẻ thê thảm như vậy, ai được, ai mất khi giá dầu ở mức âm?
Có lẽ không ai dù 120 tuổi hay thậm chí mới 20 tháng tuổi có cơ hội chứng kiến giá dầu thấp hơn mức ngày hôm qua, nhưng nguyên nhân vì đâu?
Giá dầu vừa khiến ngay cả những người kỳ cựu trong ngành cũng phải lắc đầu ngỡ ngàng: Dầu thô WTI được giao dịch và chốt phiên ngày hôm qua ở mức giá âm.
"Tôi không biết nói thế nào nữa. Có lẽ không ai dù là 120 tuổi hay thậm chí mới 20 tháng tuổi có cơ hội chứng kiến giá dầu thấp hơn thế này", Tom Kloza - một nhà đầu tư kỳ cựu có kinh nghiệm 40 năm trên thị trường, Chủ tịch Oil Price Inforamtion Service nói.
Vì sao giá dầu lại rẻ thê thảm tới vậy?
Trong phiên giao dịch ngày hôm qua, giá dầu WTI có lúc xuống mức thấp chưa từng có trong lịch sử tới âm 40,32 USD/thùng, đánh dấu đây là biên độ giảm tồi tệ nhất trong một phiên giao dịch của giá dầu. Dù đã có dấu hiệu hồi phục lại vào sáng 21/4 nhưng hiện giá dầu WTI vẫn ở mức âm, có nghĩa là các nhà sản xuất đang phải trả tiền cho người mua để họ mua dầu.
Nguyên nhân đầu tiên và dễ hiểu giải thích lý do giá dầu xuống quá thấp như hiện tại là bởi nhu cầu đang thấp kỷ lục. Dịch Covid-19 khiến rất nhiều nền kinh tế phải phong toả hoặc phong toả một phần, buộc hàng triệu người phải ở trong nhà. Nhu cầu với dầu mỏ theo đó mà sụt giảm mạnh trong khi các kho trữ dầu trên toàn cầu vẫn liên tục được lấp đầy dầu mỗi ngày.
Trước đó vào cuối tháng 3, Nga từ chối đề xuất tiếp tục cắt giảm sản lượng dầu của Saudi Arabia, khiến quốc gia Trung Đông này có màn đáp trả gay gắt bằng tuyên bố tăng sản lượng lên mức kỷ lục và khiến thế giới "ngập" dầu giá rẻ.
Nguồn cung dầu mỏ tăng cao trong khi nhu cầu sử dụng "đóng băng" chính là đòn kép khiến các nhà sản xuất dầu mỏ lao đao.
Giá dầu rơi tự do trong phiên giao dịch ngày thứ 2.
Helima Croft - chiến lược gia trong lĩnh vực hàng hoá tại RBC Capital nói rằng: "Có rất nhiều dầu nhưng các nhà máy lọc dầu lại không có nhu cầu. Tại thời điểm này, tôi chưa thấy bất kỳ sự hỗ trợ ngắn hạn nào cho thị trường dầu, triển vọng trong tương lai gần thật sự đáng lo ngại".
Tính đến nay, dịch Covid-19 đã gây ra ảnh hưởng lo lớn đến hoạt động kinh tế trên toàn cầu, nhất là nhu cầu dầu. Trong khi đó, thỏa thuận cắt giảm sản xuất của OPEC+ và các nước khác được đánh giá không đủ bù đắp nhu cầu đối với nhiên liệu đang rơi tự do vì đại dịch.
"Trạng thái mất cân đối cung cầu như hiện tại nằm ở vấn đề giá. Nếu sản lượng vẫn giữ như hiện tại, các kho chứa dầu sẽ tiếp tục được lấp đầy từng ngày", Bjornar Tonhaugen - đứng đầu mảng thị trường dầu tại Rystad Energy nói.
Nguyên nhân thứ 2 là do giới đầu cơ bán tháo. Chiến lược gia Daniel Hynes tại ANZ cho biết, một trong những lý do kéo giá dầu giảm là hợp đồng tương lai tháng 5 hết hạn vào thứ ba (21/4). Thời điểm này, những người giao dịch đầu cơ sẽ bán mạnh ra hết hợp đồng tháng 5 để mua hợp đồng tháng 6, khiến giá giảm mạnh.
Thị trường đang ở trạng thái bù hoãn mua nghĩa là các thương nhân tin rằng giá dầu sẽ tăng trong tương lai. Do đó, họ tranh thủ bán hết hợp đồng tháng 5 để mua lại hợp đồng tháng 6 hoặc các hợp đồng kỳ hạn xa hơn.
Niềm tin của họ càng được củng cố khi nhiều chuyên gia dự báo, trong nửa cuối năm, khó khăn về lưu trữ sẽ nhanh chóng được giải quyết vì nhu cầu dầu tăng mạnh nên hàng tồn kho sẽ giảm theo. Do vậy, tháng 4 là thời điểm nền kinh tế và nhu cầu dầu đang rơi vào vùng lõm của đường cong và giá cũng thế.
Hằng trăm công ty dầu có thể phá sản
Theo oilprice.com, chi phí đóng một giếng dầu rất lớn và quá trình thực hiện rất phức tạp, khiến cho một số nhà sản xuất chấp nhận bán dầu dưới giá vốn, thậm chí là giá âm trong ngắn hạn, đợi giá dầu hồi phục. Tuy nhiên nếu giá cứ duy trì ở mức thấp, nhiều giếng dầu sẽ phải đóng cửa.
Mới đây, tập đoàn dầu khí Reliance Industries của Ấn Độ đã phải trả cho một tàu chở dầu 400.000 USD/ngày để chuyển dầu từ khu vực Trung Đông tới miền Tây Ấn Độ.
Nhiều nhà sản xuất dầu đã bắt đầu cắt giảm qui mô hoạt động hoặc đóng cửa hoàn toàn. Whiting Petroleum Corp. – một tập đoàn khai thác dầu đá phiến đã phải nộp đơn xin bảo hộ phá sản vào đầu tháng 4.
Theo Rystad Energy, nếu giá dầu ở mức 20 USD/thùng, 533 công ty sản xuất và khai thác dầu mỏ của Mỹ sẽ phải đệ đơn xin phá sản vào cuối năm 2021. Còn với mức giá dưới 10 USD/thùng, ước tính sẽ có hơn 1.100 vụ phá sản.
Người tiêu dùng có được hưởng lợi?
Thị trường dầu mỏ thế giới sử dụng 2 mức giá dầu thô tham chiếu là dầu Tây Texas (WTI) của Mỹ và dầu biển Bắc (Brent) và loại dầu có mức giá âm như đã nói ở trên là dầu WTI. Rất nhiều nhà máy lọc dầu trên thế giới được thiết kế để sử dụng dầu có liên quan đến giá dầu Brent hơn là WTI do giá thành rẻ hơn. Bởi vậy, giá dầu WTI không được coi trọng bằng giá dầu Brent.
Do đó trong khi giá dầu WTI trên thị trường xuống mức âm thì tại các nền kinh tế, giá xăng vẫn chưa xuống thấp đến mức tương ứng để người tiêu dùng có thể hưởng lợi.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia đưa ra dự báo rằng tương lai giá dầu Brent sẽ sớm giảm theo dầu WTI. "Nếu tình hình các bể trữ dầu trên toàn cầu tiếp tục tồi tệ hơn, dầu Brent có thể theo WTI mà giảm xuống đáy", chuyên gia phân tích giá dầu kỳ cựu Ed Morse nói.
