"Cuộc chiến không tiếng súng” trong ngành nước giải khát Việt
Với tốc độ tăng trưởng từ 5-7% trong những năm gần đây, thị trường nước giải khát Việt Nam lâu nay vẫn được đánh giá là “miếng bánh” ngon so với nhiều thị trường các nước lân cận.
Thế nhưng, cũng không phải tới bây giờ, những người trong ngành mới ngậm ngùi thừa nhận, "bánh ngon" nhưng doanh nghiệp nội chỉ được một góc rất nhỏ, phần lớn còn lại đều nằm gọn trong tay của những công ty nước ngoài.
Sẽ chỉ là câu chuyện "biết rồi, nói mãi" của ngành giải khát cho tới khi một loạt vụ việc bê bối liên quan tới nước giải khát C2 và Rồng đỏ của Công ty URC khuấy đảo dư luận gần đây, người ta mới giật mình nhìn lại cuộc so kè “một mất, một còn” giành chỗ đứng trên thị trường Việt của các công ty nước ngoài, cũng như "sức khỏe" thật sự của những doanh nghiệp nội trong ngành giải khát.
Người ta không chỉ thấy có sự lỏng lẻo trong giám sát, quản lý chất lượng nước giải khát mà còn nhận ra rằng doanh nghiệp trong nước đang "yếu" đủ đường. Và, với một "cơ thể" nhiều bệnh tật như vậy, doanh nghiệp nội liệu sẽ trụ lại ra sao trước một cuộc chiến hội nhập đang vào hồi căng thẳng hơn bao giờ hết.
Bài 1: Tăng trưởng ngoạn mục như thị trường nước giải khát Việt
Sự có mặt của khoảng 1.800 cơ sở sản xuất nước giải khát trong đó bao gồm cả "ông lớn" hàng đầu thế giới như Pepsi, Coca Cola... cùng với hàng nghìn các doanh nghiệp trong nước khác đang chứng tỏ sức thu hút to lớn của thị trường nước giải khát Việt Nam.
Chưa hết, trong những năm gần đây, bên cạnh các sản phẩm nước giải khát có gas, không gas, nhu cầu tiêu thụ nước giải khát của người dân còn được thỏa mãn bởi một loạt các loại sản phẩm được quảng cáo là có nguồn gốc từ thiên nhiên và tốt cho sức khỏe.
(Đồ họa: PV/Vietnam+)
Đó là vô số các loại nước giải nhiệt, trà giảm béo, nước khoáng, nước bổ sung thêm một số vi chất, nước tăng lực…
Từ sự đa dạng và phong phú của mặt hàng này, có thể ví thị trường nước giải khát Việt như một “dàn nhạc giao hưởng,” đầy sôi động và náo nhiệt, với đủ loại cung bậc âm sắc nhưng đã bắt đầu có dấu hiệu… lạc nhịp.
Gần 90% thuộc về ba “ông lớn”
Chỉ sau vài chục năm đầu tư vào Việt Nam, hai doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài là Coca Cola, Pepsi đang chiếm lĩnh gần như tuyệt đối thị phần nước giải khát có gas. Trong khi đó, với phân khúc nước uống giải khát không gas thì duy nhất hiện có Tân Hiệp Phát là doanh nghiệp 100% vốn trong nước vẫn đang chi phối.
Báo cáo của Hiệp hội bia rượu-nước giải khát, đến thời điểm này, thị phần ngành nước giải khát hiện do Coca Cola chiếm lĩnh trên 41% thị phần, PepsiCo khoảng 22,7% trong khi Tân Hiệp Phát là 25,5%, số còn lại khoảng 10,5% thuộc về các cơ sở nhỏ lẻ khác.
Ông Vũ Văn Việt, Chủ tịch Hiệp hội bia rượu - nước giải khát cho biết, thị trường nước giải khát không cồn của Việt Nam đang có sức hút rất lớn đối với các nhà đầu tư bởi lẽ, các nước lớn như Pháp, Nhật Bản... cũng chỉ kỳ vọng mức tăng trưởng trên thị trường nội địa khoảng 2% mỗi năm thì Việt Nam trong những năm gần đây vẫn duy trì mức tăng trưởng ấn tượng từ 6-7%. Do vậy sức hấp dẫn này cũng là niềm ước mơ của nhiều ngành công nghiệp lớn trên thế giới.
Sự thâm nhập của những "ông lớn" nước ngoài là điều khó tránh khỏi khi tiềm lực của những đơn vị này là vô cùng hùng hậu và có chiến lược rất bài bản. (Ảnh: Minh Sơn/Vietnam+)
Trước một thị trường đầy tiềm năng và hấp dẫn như vậy, không chỉ các các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) liên tục mở rộng qui mô sản xuất trong thời gian qua, mà bán thân các doanh nghiệp 100% vốn trong nước cũng không ngừng nâng công suất hoạt động.
Trong tháng 1/2015, Tập đoàn Hòa Bình đã đầu tư gần 1.000 tỷ đồng tại Khu công nghiệp Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh để xây dựng nhà máy sản xuất nước ngọt (có gas và không có gas) nhằm chiếm lĩnh nhiều phân khúc thị trường tại nông thôn và các khu đô thị lớn.
Trong khi đó, tập đoàn Tân Hiệp Phát một trong những công ty tư nhân sản xuất hàng tiêu dùng lớn nhất Việt Nam, với những sản phẩm nước đóng chai nổi tiếng như Trà xanh Không độ, Trà thảo dược Dr. Thanh hay nước tăng lực Number 1 từ năm 2012 đã xây dựng thêm nhà máy Number One Chu Lai tại miền Trung - Tây nguyên và nhà máy nước giải khát Number One Hà Nam ở miền Bắc để không ngững mở rộng thị trường.
Nhận thấy nhu cầu tiêu thụ và tốc độ phát triển tốt của thị trường Việt Nam, từ năm 2010, tập đoàn Coca Cola đã tuyên bố kế hoạch đầu tư tiếp 300 triệu USD vào thị trường Việt Nam trong giai đoạn đến năm 2015, nhằm nâng tổng vốn đầu tư tại Việt Nam lên 500 triệu USD. Giữa năm 2014, Coca-Cola đã khánh thành 4 dây chuyền sản xuất mới tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, mở đầu cho việc hiện thực hóa kế hoạch đầu tư này.
Từ khi có mặt ở Việt Nam vào năm 1994 đến nay, PepsiCo đã đầu tư khoảng 500 triệu USD, xây dựng 5 nhà máy sản xuất đồ uống. Tháng 10/2012, PepsiCo mua lại Nhà máy SanMiguel Đồng Nai, đồng thời chính thức khánh thành Nhà máy PepsiCo có quy mô lớn nhất khu vực Đông Nam Á tại Bắc Ninh, với vốn đầu tư khoảng 70 triệu USD.
Ai kiểm soát thị trường bán lẻ?
Đánh giá về năng lực cạnh tranh của các công ty đồ uống trong nước, ông Vũ Vinh Phú, Chủ tịch Hiệp hội siêu thị Hà Nội cho biết, hiện sức ép thâm nhập của doanh nghiệp ngoại vào thị phần nước giải khát Việt Nam đang diễn ra rất mạnh mẽ.
Ngoài các hãng lớn như Coca Cola, Pepsi đã hiện diện từ lâu thì nhiều doanh nghiệp đến từ Singapore, Thái Lan, Malaysia... cũng đang thâm nhập nhiều hơn vào thị trường đồ uống của Việt Nam.
Ông Phú nhẩm tính, trong 800 điểm siêu thị Việt Nam thì có 100 điểm là của các doanh nghiệp FDI, nhưng quan trọng hơn, theo ông thì dù ít hơn về số lượng nhưng doanh số của những điểm này đã gấp 5-7 lần siêu thị trong nước.
Từ thực tế đó, lãnh đạo Hiệp hội siêu thị Hà Nội cho rằng, thị phần bán lẻ của ngành đồ uống trong nước ngày càng chịu nhiều nguy cơ và sức ép cạnh tranh hơn từ hệ thống bán lẻ nước ngoài tại Việt Nam.
Thấy rõ nhất là các khoản chiết khấu chi phí khuyến mại mạnh của doanh nghiệp nước ngoài đang làm hàng hóa của Việt Nam không trụ nổi, dẫn đến thu hẹp thị phần trong kênh bán lẻ hiện đại
"Điều đáng nói là doanh nghiệp FDI, ngoài việc thâm nhập vào các dây chuyền sản xuất bằng cách liên doanh hoặc mua lại thì họ còn thâm nhập vào hệ thống phân phối bằng cách thôn tính," ông Vũ Vinh Phú nói.
Sự thâm nhập của những ông lớn nước ngoài theo nhiều chuyên gia là điều khó tránh khỏi khi tiềm lực của những đơn vị này là vô cùng hùng hậu và có chiến lược rất bài bản. Tỏ ra lo lắng về sự "teo tóp" của doanh nghiệp nội, điều làm những người theo dõi ngành nước giải khát quan tâm những đơn vị trong nước sẽ "đi đâu về đâu" khi cuộc chiến mang tên "hội nhập" đã chính thức bắt đầu./.
