Chủ tịch Hiệp hội Blockchain VN: Nguồn lực 100 tỷ USD từ khu vực kinh tế ngầm sẽ được khai thác tối đa nếu có sàn giao dịch tài sản mã hóa

Mới đây, Bộ Tài chính đã được Thủ tướng Chính phủ giao ngay trong tháng 3 này sẽ báo cáo với Chính phủ để ban hành Nghị quyết cho phép thí điểm xây dựng, đưa vào vận hành sàn giao dịch tài sản mã hóa, được tổ chức bởi doanh nghiệp được Nhà nước cho phép.

Chủ trương này diễn ra trong bối cảnh Việt Nam đang có 17 triệu người sở hữu tài sản mã hóa, với lượng giao dịch những năm gần nhất khoảng 100 tỷ USD mỗi năm.

Chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với ông Phan Đức Trung – Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam về vấn đề này.

Ông đánh giá như thế nào về đề xuất của Bộ Tài chính thí điểm sàn giao dịch tiền mã hóa trong bối cảnh hiện nay?

Ông Phan Đức Trung: Tôi cho rằng, chủ trương ban hành Nghị quyết thí điểm vận hành sàn giao dịch tài sản mã hóa đang được thực hiện rất nhanh theo tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị và chủ trương của Chính phủ, nhưng không phải mới so với thế giới.

Bởi theo báo cáo của Triple-A, trong năm 2024, có khoảng 17 triệu người Việt Nam sở hữu tài sản mã hóa, chiếm 17,4% dân số, xếp thứ 7 toàn cầu. Con số này cao hơn khá nhiều so với mức bình quân 6,8% lượng người dân sở hữu tài sản mã hóa trên thế giới.

Trong khi đó, chỉ số Global Crypto Adoption Index của Chainalysis cũng cho thấy, Việt Nam đứng thứ 5 toàn cầu về chỉ số chấp nhận chấp nhận tài sản mã hóa năm 2024. Dòng tiền giao dịch trên thị trường này giai đoạn 2022-2024 lên tới hơn 100 tỷ USD mỗi năm, năm cao nhất là 2023 với khối lượng giao dịch 120 tỷ USD, theo số liệu của Chainalysis, công ty phân tích dữ liệu crypto hàng đầu thế giới. Con số này gấp 2,5 lần số vốn FDI chính thống đổ vào Việt Nam mỗi năm.

Trong bối cảnh chưa có chính sách quản lý chính thức, các hoạt động này hình thành một khu vực kinh tế ngầm hay kinh tế xám, với giá trị giao dịch rất lớn, chắc chắn sẽ có tác động đáng kể đến nền kinh tế. Điều này cũng lý giải tại sao Việt Nam lại nằm trong danh sách xám của Lực lượng đặc nhiệm tài chính về chống rửa tiền (FATF).

Vì vậy, việc xây dựng chính sách quản lý tài sản mã hóa sẽ mang lại nhiều lợi ích. Lợi ích đầu tiên là giúp Việt Nam tuân thủ yêu cầu của FATF về việc phải có chính sách quản lý tài sản mã hóa, từ đó giúp Việt Nam có thể sớm thoát khỏi danh sách xám.

Thứ hai, việc triển khai các sàn giao dịch thử nghiệm cũng sẽ thu hút người dân tham gia, giảm thiểu rủi ro so với việc giao dịch tại các sàn không uy tín. Quan trọng hơn, các sàn giao dịch chính thống sẽ là nơi các nhà đầu tư thực hiện giao dịch minh bạch, giải quyết tranh chấp liên quan đến việc chuyển nhượng tài sản trong và ngoài nước, qua đó bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư.

Vậy thị trường đầu tư tài chính ở Việt Nam sẽ biến động thế nào thời gian tới nếu có sàn giao dịch tài sản mã hóa?

Ông Phan Đức Trung: Như tôi đã đề cập, với khối lượng giao dịch trên thị trường tài sản mã hóa vượt qua 100 tỷ USD mỗi năm, chúng ta có thể thấy rõ cơ hội từ một sân chơi quốc tế đang dần hình thành. Khi có sàn giao dịch tài sản mã hóa hoạt động công khai và minh bạch, chúng ta có thể khai thác được nguồn lực kinh tế từ người dân. Dù thu thuế ít hay nhiều, chúng ta vẫn có thể tạo ra thêm một nguồn thu cho ngân sách nhà nước.

Tuy nhiên, Nhà nước cũng có thể thúc đẩy nền kinh tế một cách bền vững, không chỉ thông qua việc thu thuế. Hãy nhìn vào Thái Lan với chính sách cho phép khách du lịch thanh toán bằng crypto. Điều này không phải vì họ đặc biệt yêu thích crypto, mà là họ đã kết hợp giữa tài sản mã hóa và ngành du lịch. Thay vì chỉ chấp nhận thanh toán bằng đồng đô la, khách du lịch có thể sử dụng tiền mã hóa, từ đó thúc đẩy chi tiêu và kích thích nền kinh tế du lịch.

Tương tự, tại Phuket (Thái Lan), họ đang thử nghiệm với các giao dịch nhỏ, khoảng 1000 USD. Thụy Sĩ cũng áp dụng cách tương tự ở các khu vực du lịch phát triển. El Salvador đã công nhận Bitcoin là tiền tệ hợp pháp và dù có nhiều sự phản đối, nhưng quyết định này của Tổng thống El Salvador đã chứng minh là một sự lựa chọn đúng đắn.

Sàn giao dịch tài sản mã hóa chỉ là bước khởi đầu. Nhìn rộng ra, điều quan trọng nhất là cách chúng ta có thể thu hút những nguồn lực kinh tế mới vào Việt Nam. Tuy nhiên, không phải tất cả sản phẩm trên thị trường này đều có lợi. Ví dụ, sản phẩm future (hợp đồng tương lai) với tỷ lệ đòn bẩy lên đến 150 lần cần phải được hạn chế. Tuy vậy, cũng có những sản phẩm tốt như Bitcoin hoặc Bitcoin ETF, được coi là sản phẩm nền tảng, vì Bitcoin đã được đưa vào kho dự trữ chiến lược tại Mỹ và sắp tới có thể là Trung Quốc.

Nếu chúng ta không tiếp cận với những sản phẩm tốt, sẽ rất dễ bị các sàn giao dịch nước ngoài lôi kéo vào các sản phẩm mang tính cờ bạc cao, như các sản phẩm future. Khi đó, nếu thua lỗ, người dân không chỉ mất tiền mà còn mất đi cơ hội đầu tư.

Vì vậy, sàn giao dịch tài sản mã hóa mà chúng ta chuẩn bị xây dựng sẽ không chỉ là nơi để mọi người tìm kiếm cơ hội, mà còn phải chú trọng vào việc phòng chống rủi ro để bảo vệ người dùng. Cơ hội chỉ thực sự có giá trị khi chúng ta biết cách phòng ngừa rủi ro, thay vì lao vào tất cả các cơ hội mà không cân nhắc.

Tính chất của thị trường crypto là cơ hội cao, nhưng đồng thời cũng đi kèm với rủi ro lớn hơn so với các sản phẩm truyền thống như chứng khoán. Do đó, nhà đầu tư cần có kiến thức về việc phân bổ tài sản, ví dụ như bao nhiêu phần trăm đầu tư vào bất động sản, bao nhiêu vào cổ phiếu, vàng… Khi người dân có kiến thức đầu tư, xã hội sẽ trở nên vững mạnh hơn. Còn doanh nghiệp cũng giống như người dân, cũng luôn tìm kiếm cơ hội mới để làm ra lợi nhuận.

Thực tế cơ hội đang đến với doanh nghiệp khi Bộ Tài chính cũng đang nghiên cứu để các doanh nghiệp Việt phát hành tài sản mã hoá?

Ông Phan Đức Trung: Đúng vậy, doanh nghiệp có thể phát hành các loại tài sản mã hóa. Trên thế giới, như ở Thái Lan, tài sản mã hóa được chia thành hai loại: phục vụ thanh toán, gọi là digital hoặc payment và không phục vụ thanh toán. Một số quốc gia gần đây đi theo hướng token hóa tài sản thực. Thay vì niêm yết công ty, có thể chia nhỏ mảnh đất hoặc niêm yết trái phiếu công ty trên thị trường phi tập trung (OTC).

Dự báo từ Công ty tư vấn toàn cầu Boston Consulting Group (BCG) cho thấy đến năm 2030, tài sản mã hóa được đảm bảo bằng tài sản thực sẽ chiếm 10% GDP toàn cầu, tương đương khoảng 16.000 tỷ USD. Đây là một hướng mà Bộ Tài chính đang muốn thúc đẩy, khuyến khích doanh nghiệp phát hành tài sản mã hóa được đảm bảo bằng tài sản thực.

Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội, chúng ta cũng cần nhận thức rằng phát hành tài sản mã hóa là công nghệ và sản phẩm mới, vì vậy tính thanh khoản có thể không cao dù xu hướng tăng trưởng lớn và tính xuyên biên giới nhờ ứng dụng blockchain. Vì vậy, doanh nghiệp cần cân nhắc kỹ lưỡng.

Chính phủ Mỹ không phát hành tài sản mã hóa trực tiếp, nhưng thông qua các định chế tài chính lớn để token hóa các trái phiếu Chính phủ Mỹ, tạo ra sản phẩm rất hấp dẫn. Hồng Kông cũng đã token hóa bất động sản.

Token hoá là phương thức huy động vốn toàn cầu thông qua tài sản mã hóa và là một phương thức đang được khuyến khích. Giống như thị trường chứng khoán, những người tìm kiếm cơ hội đầu tư tốt sẽ phát triển, còn những người chọn cơ hội không tốt sẽ giống như chọn "cổ phiếu trà đá".

Tất cả chính sách đều cần “vừa làm, vừa hoàn thiện và mở rộng”. Vậy ở giai đoạn đầu, các nhà chính sách cần lưu ý gì với việc thí điểm này?

Ông Phan Đức Trung: Đầu tiên, các doanh nghiệp nước ngoài đã thử nghiệm với thị trường Việt Nam một cách tự do và không kiểm soát. Trong giai đoạn này, đặc biệt là đối với lĩnh vực tài chính, chúng ta nên hạn chế sự tham gia của doanh nghiệp nước ngoài, giao cho doanh nghiệp nội địa làm chủ. Nếu có sự tham gia của doanh nghiệp ngoại thì cần phải kiểm soát tỷ lệ tham gia của họ.

Thực tế, các doanh nghiệp nước ngoài mang công nghệ mới vào đều giới thiệu là công nghệ tiên tiến, nhưng công nghệ hiện tại có thể trở nên lỗi thời trong tương lai. Việt Nam sở hữu một nguồn lực tốt, với đội ngũ nhân lực trẻ, đặc biệt trong lĩnh vực lập trình, nhưng lại thiếu nguồn lực về kinh doanh để vận hành hiệu quả.

Do đó, chúng ta cần tập trung vào việc phát triển nguồn lực này, với mục tiêu cung cấp dịch vụ toàn cầu.

Tại sao chúng ta không dám mơ ước xây dựng những sàn giao dịch có thể cạnh tranh với các sàn nước ngoài như Coinbase, thay vì chỉ dừng lại ở việc phục vụ cho thị trường nội địa?

Vụ hack sàn Bybit vừa qua là một ví dụ, khi tin tặc đã đánh cắp khoảng 1,5 tỷ USD chỉ trong vài ngày. Chính phủ cần chọn những doanh nghiệp thực sự có tiềm lực và trách nhiệm. Đồng thời, thay vì sử dụng ngân sách nhà nước, chúng ta nên khuyến khích huy động nguồn lực tư nhân, còn nhà nước sẽ tập trung vào việc quản lý và thu thuế.

Vậy các doanh nghiệp blockchain trong nước hiện nay có bao nhiêu % cơ hội tham gia?

Ông Phan Đức Trung: Các doanh nghiệp blockchain của chúng ta vẫn ở quy mô khá nhỏ và khi ra thị trường quốc tế vẫn chưa đạt được thành công mà chủ yếu dừng lại ở việc kết nối, hợp tác với một số đơn vị nước ngoài.

Với thị trường trong nước, các doanh nghiệp cũng chưa đủ hiểu về chính sách và chưa xây dựng được đội ngũ mạnh, chỉ tập trung kêu gọi khởi nghiệp sáng tạo, chưa thực sự đóng góp vào thúc đẩy nền kinh tế Việt Nam.

Chính phủ hiện nay đang xây dựng một chính sách mới, khuyến khích các doanh nghiệp Việt, bất kể là khởi nghiệp sáng tạo hay truyền thống, phát triển công nghệ tự tạo ra, thay vì đi xin công nghệ để huy động vốn. Mục tiêu là ứng dụng đổi mới sáng tạo trong từng ngành cụ thể để mang lại sản phẩm và dịch vụ có lợi cho người dân.

Trong thị trường này, những đội ngũ cũ, những nhóm nhỏ tự hào về mình, sẽ dần bị loại bỏ, thậm chí mất đi 80% khả năng cạnh tranh. Những sàn giao dịch mang danh đổi mới công nghệ sẽ bị giải thể vì thiếu mục tiêu thực tế, ngoài việc bán sản phẩm future. Thị trường cần một thế hệ mới, những người sẽ áp dụng blockchain vào các ngành, bắt đầu từ tài chính ngân hàng, và sau đó mở rộng ra logistics, y tế, giáo dục...

Sự kết hợp giữa công nghệ mới và các ngành truyền thống chính là đổi mới sáng tạo, giống như cách Tổng thống Mỹ Donald Trump nhìn nhận việc đổi mới công nghệ để thúc đẩy nền kinh tế cũ.

Xin cảm ơn ông!

Phan Trang - Thiết kế: Hà Mĩ