5 vụ phá sản đáng chú ý nhất của các startup công nghệ
Theranos, Jawbone, Better Place là một số startup công nghệ từng được đánh giá cao nhưng cuối cùng lại thất bại.
Có vô số câu chuyện về những doanh nghiệp thành công và những doanh nhân vượt qua thất bại để vươn lên trong sự nghiệp. Những tỷ phú như Mark Cuban, Bill Gates hay Richard Branson từng chia sẻ việc học hỏi từ các cú vấp ngã đã giúp mở đường cho sự thành công của họ như thế nào.
Nhưng điều đó không có nghĩa thất bại là không đau đớn, nhất là khi bạn đã đổ vào đó những khoản tiền không hề nhỏ.
Một báo cáo gần đây của CB Insights đã xem xét hơn 200 vụ thất bại lớn nhất và tốn kém nhất trong lĩnh vực kinh doanh khởi nghiệp. Danh sách này bao gồm nhiều cái tên đình đám, từ Theranos với lùm xùm gian lận và âm mưu lừa đảo, đến Pets.com - một trong những ngôi sao lừng lẫy nhất thời bong bóng dotcom những năm 2000.
Vụ thất bại khởi nghiệp đắt giá nhất mà CB Insights ghi nhận là LeSports – công ty con chuyên về mảng thể thao trực tuyến của gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc LeEco. Có thời điểm, LeSports đã huy động được tới 1,7 tỷ USD từ một nhóm các nhà đầu tư với những cái tên như HNA Capital, Caissa Travel, Zhongtai Securities và Fortune Link.
Tuy nhiên, sau khi thành lập LeSports năm 2014, LeEco bắt đầu rơi vào cuộc khủng hoảng tiền mặt khi người sáng lập Jia Yueting đẩy công ty vào tình trạng nợ nần chồng chất với tham vọng mở rộng hoạt động kinh doanh.
Năm 2019, đối mặt với những bê bối ở Trung Quốc về các khoản nợ quá lớn cũng như các vấn đề trong hoạt động kế toán của công ty, Yueting phải đệ đơn phá sản, trong khi còn phải gánh vác khoản nợ 3,6 tỷ USD. LeEco, công ty mẹ của LeSports, vẫn tiếp tục cung cấp dịch vụ phát video trực tuyến tại Trung Quốc với tên gọi Le.com, nhưng tới tháng 5/2020, công ty này đã bị Sở giao dịch chứng khoán Thâm Quyến hủy niêm yết sau khi thua lỗ hơn 1,6 tỷ USD trong năm 2019.
Dưới đây là 5 trong số những thất bại khởi nghiệp đáng chú ý nhất trong báo cáo của CB Insights.
1. Startup công nghệ thử máu Theranos
Elizabeth Holmes đã bỏ Đại học Stanford để sáng lập startup của riêng mình năm 2003. Những cam kết về các thiết bị xét nghiệm máu nhanh hơn, rẻ hơn và chính xác hơn đã khiến cái tên Theranos vụt sáng, giúp startup này huy động được hơn 500 triệu USD và được định giá tới 9 tỷ USD trên thị trường.
Tuy nhiên, công ty này đã buộc phải ngừng hoạt động vào tháng 9/2018, chỉ vài tháng sau khi Holmes và cựu chủ tịch Theranos Ramesh “Sunny” Balwani bị Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC) buộc tội lừa đảo quy mô lớn với cáo buộc làm sai lệch kết quả xét nghiệm máu cũng như doanh thu công ty.
Trước khi bị phanh phui là một vụ lừa đảo, Theranos đã huy động được tiền từ các nhà đầu tư tên tuổi như Rupert Murdoch, Walgreens và công ty đầu tư mạo hiểm thuộc BlueCross BlueShield. Holmes đã đạt được thỏa thuận với SEC năm 2018 nhưng vẫn phải đối mặt với một phiên tòa hình sự, dự kiến diễn ra vào tháng 3/2021, với 9 tội danh gian lận và 2 tội danh âm mưu gian lận.
2. Công ty khởi nghiệp thiết bị theo dõi sức khỏe Jawbone
 Jawbone từng được định giá hơn 3 tỷ USD. Ảnh: Jawbone |
Công ty khởi nghiệp có trụ sở tại San Francisco được đánh giá khá cao trên thị trường sản phẩm công nghệ thông minh đeo trên người (Wearable Technology) vốn đã bão hòa. Công ty được định giá 3,2 tỷ USD vào thời điểm năm 2014, với cam kết về thiết bị theo dõi sức khỏe UP, được phát triển với mục tiêu cạnh tranh với Fitbit.
Các nhà đầu tư mạo hiểm như Sequoia Capital, Kleiner Perkins Caufield & Byers và Andreessen Horowitz đã đặt cược vào nỗ lực thống trị thị trường thiết bị đeo của startup này (Marissa Mayer, người sau này trở thành CEO của Yahoo thậm chí còn tham gia vào ban giám đốc của công ty).
Nhưng, dù đã huy động được tới 900 triệu USD, Jawbone chỉ chiếm được chưa tới 3% thị phần thiết bị đeo theo dõi sức khỏe trong năm 2015. Jawbone bắt đầu thanh lý tài sản vào tháng 7/2017.
3. Trang thương mại điện tử bán sản phẩm cho thú cưng Pets.com
 Pets.com chi rất nhiều tiền cho các chiến dịch quảng cáo. Ảnh: Getty Images |
Ra mắt năm 1998 như một trang thương mại điện tử chuyên bán các sản phẩm chăm sóc thú cưng, Pets.com đã huy động được khoảng 110 triệu USD từ các nhà đầu tư, bao gồm Amazon và Hummer Winblad. Số tiền huy động thấp hơn nhiều so với các startup được đề cập ở trên, song chính các bong bóng dotcom đầu những năm 2000 mới là điều khiến sự thất bại của Pets.com trở thành thảm họa.
Công ty này đã đổ hàng triệu USD vào các chiến dịch tiếp thị, bao gồm cả việc mua quảng cáo tại sự kiện đắt đỏ nhất trong năm ở Mỹ là Super Bowl hồi tháng 1/2000, một tháng sau có đợt phát hành cổ phiều lần đầu ra công chúng và huy động được tới 82,5 triệu USD. Tuy nhiên, bội chi quảng cáo cùng các khoản thua lỗ từ mô hình kinh doanh kém bền vững đã khiến Pets.com phá sản ngay thời điểm cuối năm. Công ty bắt đầu thanh lý tài sản vào tháng 11/2000.
4. Startup xe điện Better Place
 Better Place từng được kỳ vọng có thể thành công như Tesla. Ảnh: AP |
Được thành lập bởi doanh nhân Israel Shai Agassi vào năm 2007, dự án xe điện Better Place từng được kỳ vọng có thể tạo ra một làn sóng thành công tương tự đối thủ Tesla. Startup đã huy động được hơn 900 triệu USD từ các nhà đầu tư (như VantagePoint Capital Partners, General Electric và các gã khổng trong ngành ngân hàng như HSBC, Morgan Stanley) với ý tưởng sáng tạo về các trạm thay thế pin xe điện, nơi những chiếc xe điện hết điện của hãng có thể ra thay pin mới chỉ trong vài phút. Nhờ đó, những lo lắng của tài xế về phạm vi và thời gian sử dụng xe điện cũng giảm bớt.
Tuy nhiên, các vấn đề hậu cần cũng như chi phí cơ sở hạ tầng như xây dựng các trạm đổi pin quá cao khiến ý tưởng này khó có thể thành công. Better Place chỉ có thể đưa vào vận hành khoảng 1.000 xe trước khi nộp đơn xin phá sản năm 2013.
5. Công ty công nghệ năng lượng mặt trời Solyndra
 Solyndra phá sản vào năm 2011. Ảnh: Paul Sakuma |
Được thành lập năm 2005, nhà sản xuất các tấm pin năng lượng mặt trời nhanh chóng trở thành cái tên được săn đón, thậm chí còn được chính quyền Obama coi là điển hình cho sự đổi mới công nghệ trong lĩnh vực năng lượng sạch. Solyndra nhận được bảo lãnh cho khoản vay liên bang trị giá 535 triệu USD, đồng thời huy động được hơn 1,2 tỷ USD từ các nhà đầu tư như Redpoint Ventures, US Venture Partners và nhà quyên góp lớn cho ông Obama, tỷ phú George Kaiser.
Tuy nhiên, hoạt động kinh doanh của Solyndra đã giảm sút mạnh mẽ khi giá cả các nguyên vật liệu sản xuất tấm pin năng lượng mặt trời như silicon giảm mạnh vào thời điểm năm 2011. Điều này giúp các đối thủ của Solyndra có thể hạ giá sản phẩm, trong khi Solyndra, do không sử dụng polysilicon trong sản xuất tấm pin năng lượng mặt trời, nên không thể cạnh tranh về giá. Startup này nộp đơn xin phá sản vào tháng 9/2011.
