Vì sao máy bán hàng tự động được phổ biến tại Nhật Bản dễ hơn nhiều so với các quốc gia khác
Có khá nhiều nguyên nhân khiến cho các máy bán hàng tự động được phổ biến tại Nhật Bản.
Mua hàng tại các máy bán hàng tự động vốn đã là một điều quá đỗi quen thuộc tại nhiều quốc gia. Và nhắc đến những máy bán hàng tự động thì không thể không nhắc đến Nhật Bản, một đất nước mà loại hình bán hàng này đã trở nên vô cùng phổ biến, thậm chí còn được coi là một nét văn hóa đặc trưng tại xứ sở phù tang.
Theo một ước tính thì tại Nhật Bản hiện có tới 5 triệu máy bán hàng tự động được đặt rải rác, tập trung chủ yếu ở các đô thị lớn. Xét theo cơ cấu dân số thì có thể tính ra cứ mỗi 23 người dân Nhật Bản sẽ có 1 máy bán hàng tự động phục vụ cho họ. Nhìn vào số liệu này, có thể thấy rằng một bộ phận các cửa hàng tiện lợi quy mô nhỏ, một bộ phận nhân công bán lẻ đã được thay thế hoàn toàn bởi những chiếc máy bán hàng tự động.
Mô hình bán hàng tự động này tại Nhật Bản còn thành công hơn cả các quốc gia phương Tây khi phát triển cả về số lượng lẫn chất lượng. Ngày nay, người dân Nhật Bản không chỉ mua các món đồ ăn nhanh hay đồ uống mà họ còn có thể mua được cả đồ chơi, các loại thực phẩm đắt tiền, quần áo... tất cả đều có thể được cung cấp qua hệ thống các máy bán hàng tự động.
Vậy làm thế nào mà Nhật Bản có thể phổ biến hình thức bán hàng hiện đại này một cách rộng rãi đến như vậy?
Cơ cấu dân số già khiến Nhật Bản phải tiết kiệm chi phí nhân lực
Nhật Bản đang phải đối mặt với vấn đề già hóa dân số, tỉ lệ sinh sụt giảm mạnh trong các năm vừa qua. Theo đó thì việc phát triển các máy bán hàng tự động như một giải pháp góp phần giảm thiểu tác động của việc thiếu hụt nhân công trong các ngành lao động phổ thông. Ở đây là ngành bán lẻ.
Robert Parry, một giảng viên kinh tế học tại đại học Kobe Nhật Bản đã chỉ ra thêm một nguyên nhân nữa đó là việc thiếu hụt nhân lực khiến cho chi phí nhân sự cho ngành bán lẻ cũng tăng cao. Từ đó các đơn vị bán hàng đã dần chuyển hướng sang phát triển các máy bán hàng tự động.
"Trong khi kinh tế phát triển mạnh mẽ, chi phí nhân công tại Nhật Bản cũng tăng lên chóng mặt... Trong khi đó, các máy bán hàng tự động thì lại chỉ cần người qua thu tiền, cung cấp thêm hàng hóa cho máy là xong."
Giá bất động sản đắt đỏ
Với dân số đạt 127 triệu người, Nhật Bản cũng được xếp là một trong những quốc gia đông dân trong top đầu thế giới. Địa hình 75% là đồi núi khiến 93% dân số Nhật Bản chủ yếu tập trung sống tại các đô thị lớn. Điều này góp phần đẩy giá mua bán và thuê lại mặt bằng tại các đô thị lớn của Nhật Bản tăng lên một cách chóng mặt.
Giá thuê mặt bằng cao cộng với mật độ dân số đông đúc khiến các đô thị của Nhật dường như có ít không gian hơn cho các cửa hàng bán lẻ. Các máy bán hàng tự động là một giải pháp hữu hiệu để cung cấp nhu yếu phẩm cho người dân mà vẫn tiết kiệm không gian, tận dụng được những góc nhỏ hẹp với chi phí thuê mặt bằng khá thấp.
Tỉ lệ tội phạm thấp
Nhật Bản từ lâu đã là quốc gia có tỉ lệ phạm tội thuộc hàng thấp nhất trên thế giới. Theo thống kê của UN vào năm 2019 thì tỉ lệ trộm cắp, cướp giật tại Nhật được coi là thấp nhất trên toàn thế giới.
Đã từng có rất nhiều tranh cãi bàn về việc tại sao tỉ lệ tội phạm tại Nhật lại thấp đến như vậy. Đặc biệt là các vụ trộm cắp tài sản dân sự cũng vô cùng hiếm hoi. Theo tổ chức du lịch quốc gia Nhật Bản cho biết thì các máy bán hàng tự động tại Nhật cũng rất ít khi bị đập phá để cướp đồ bên trong. Mỗi máy có khoảng 10000 Yên cùng hàng hóa nhưng chẳng có ai động vào chúng cả.
Ngược lại ở Mỹ, chuyên gia kinh tế học Robert Parry cho biết các máy bán hàng tự động luôn phải được giám sát để tránh tình trạng trộm cắp.
Một cách để sử dụng tiền lẻ
Giống như khá nhiều quốc gia khác, người dân Nhật Bản cũng có thói quen sử dụng tiền mặt khá nhiều trong khi các quốc gia phát triển khác lại đang phát triển mạnh hình thức thanh toán qua thẻ, thanh toán online...
Điều này khiến cho một lượng lớn tiền mặt được sử dụng và lưu hành trên thị trường. Trong số đó có một phần khá lớn là tiền lẻ với mệnh giá nhỏ. Việc đặt các máy bán hàng tự động ở khắp nơi sẽ kích thích người dân sử dụng tiền lẻ và cũng là một cách lưu hành giá trị của chúng thay vì bỏ đi.
Sự yêu thích tự động hóa
Có thể nói rằng văn hóa Nhật Bản gắn liền với sự tự động hóa và robot. Nhà báo Tsutomu Washizu từng giải thích như vậy trên tờ Japan Times vào năm 2007. Washizu cũng từng viết một cuốn sách về lịch sử của các máy bán hàng tự động tại Nhật Bản.
Trong đó ông có nhắc đến một lý do cho sự phát triển của loại hình này, đó chính là sự yêu thích robot, yêu thích sự tự động hóa của người Nhật Bản. "Không một đất nước nào có sự yêu thích đối với tự động hóa nhiều như Nhật Bản. Người Nhật Bản dường như có sự tin tưởng và thích thú tuyệt đối với các hệ thống tự động."
Và như vậy thì khi được lựa chọn vào cửa hàng để mua đồ với việc nhét vài đồng tiền lẻ vào, bấm nút để nhận đồ thì chắc chắn người Nhật sẽ chọn mua hàng tại các máy tự động.
