Phim "đầu tay" của vợ chồng cựu Tổng thống Barack Obama: Không được chiếu chính thức nhưng vẫn đạt gần 1 triệu lượt xem ở Trung Quốc, gây tranh cãi lớn cho cộng đồng mạng

"American Factory" (Tạm dịch: Nhà máy Mỹ) là một bộ phim tài liệu mới phát hành của Netflix. Bộ phim nói về một nhà thuộc quyền sở hữu của Trung Quốc ở Ohio - Mỹ, nhưng lại không được chiếu chính thức ở nước này. Dẫu vậy, hàng trăm hàng ngàn người đã theo dõi bộ phim và từ đó một cuộc tranh luận về mối quan hệ giữa 2 nền kinh tế lớn nhất thế giới đã nổ ra.

Bộ phim có thời lượng 115 phút đang trở thành chủ đề được thảo luận rầm rộ trên mạng xã hội Trung Quốc, đi kèm với đó là rất nhiều đánh giá của các blogger nổi tiếng và giới truyền thông. Họ tranh luận về toàn cầu hoá, sự khác biệt văn hoá, tự động hoá và quyền lợi của người lao động.

"American Factory" có sự tham gia sản xuất của vợ chồng cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama và Michelle Obama, được hỗ trợ bởi công ty sản xuất phim của hai người là Higher Ground. Bộ phim kể về một nhà máy General Motors bị bỏ hoang bên ngoài thành phố Dayton, sau đó được mua lại và trở thành nhà máy do công ty Fuyao Glass của Trung Quốc điều hành. Sự phức tạp của vấn đề ở đây thể hiện rõ trong phản ứng của người xem mà bộ phim tạo nên ở Trung Quốc: khán giả nhận thấy sự tương đồng và nhóm khán giả phản đối trong bối cảnh chiến tranh thương mại với Mỹ không có dấu hiệu kết thúc.

Bộ phim bắt đầu với những dòng giới thiệu đầy lạc quan, thế nhưng sự mâu thuẫn của văn hoá làm việc, đặc biệt là nỗi băn khoăn về bộ phận công đoàn, đã sớm khiến nhà máy này lụi tàn. Cuối cùng, nỗ lực của công đoàn thất bại và các nhà quản lý Trung Quốc của công ty bắt đầu thay thế công nhân bằng các loại máy móc.

Mâu thuẫn giữa công nhân Mỹ và những nhà quản lý mới của Trung Quốc xuất hiện trong phim có thể bắt nguồn từ sự khác biệt trong mô hình kinh doanh vốn phổ biến ở 2 nước, một blogger tên Liu Run viết trong một bài đăng trên WeChat và số lượt xem đạt hơn 40.000. Run nhận định, trong phim, hoạt động quản lý của Fuyao thất bại là do họ theo đuổi mục tiêu giảm thiểu chi phí thay vì đầu tư để đổi mới.

"Nói chung, nếu hoạt động sản xuất ở Mỹ là chất lượng cao thì ở Trung Quốc vẫn chỉ là thiên về lắp ráp với chất lượng trung bình và thấp." Run viết. Blogger này nói thêm rằng, tự động hoá không thể là một giải pháp hiệu quả, đặt câu hỏi rằng "nếu Mỹ và Đức tăng cường tự động hoá, thì cớ gì các công ty ở rất xa lại đầu tư vào Trung Quốc?"

Hiện tại, Netflix không hoạt động ở Trung Quốc và một phát ngôn viên của hãng cho biết chưa có cách thức hợp pháp để có thể theo dõi bộ phim ở quốc gia này.

Mâu thuẫn về văn hoá

Trong rất nhiều bài đăng và bình luận, cư dân mạng Trung Quốc đã theo dõi bộ phim này "mổ xẻ" và phân tích sự khác biệt giữa các công nhân Mỹ và Trung Quốc. Trong phim, một cựu nhân viên phàn nàn về thời gian làm việc quá dài, bày tỏ nỗi lo ngại về rủi ro an toàn lao động và bảo vệ môi trường, từ đó công ty cố gắng thành lập bộ phận công đoàn. Trong khi đó, công nhân Trung Quốc lại làm việc nhiều giờ hơn, họ không chú ý nhiều đến sự an toàn và ít khi phản đối yêu cầu của sếp.

Joe Zhou, đang làm việc trong ngành truyền thông, chia sẻ trên WeChat: "Khi nỗ lực của sự hoà hợp thất bại, công nhân Trung Quốc dường như hài lòng hơn những người quản lý, có phải họ gặp Hội chức Stockholm hay không? Câu trả lời có thể khá phức tạp."

*Hội chứng Stockholm: Thuật ngữ mô tả một loạt những trạng thái tâm lý, trong đó con tin lâu ngày chuyển từ cảm giác sợ hãi, căm ghét sang quý mến, đồng cảm, có thể tới mức bảo vệ và phát triển phẩm chất xấu của kẻ bắt cóc.

Ở Trung Quốc, mọi công ty đều có một bộ phận gọi là công đoàn. Các tổ chức này không liên quan trực tiếp đến việc đàm phán về lương bổng và lợi ích, mục đích chính của họ là lên kế hoạch xây dựng các hoạt động xây dựng đội ngũ và phát quà vào những ngày lễ. Ở trường hợp của Fuyao, bộ phận này được điều hành bởi anh rể của chủ tịch. Người này miêu tả phòng công đoàn và công ty như "hai bánh răng cưa cùng quay với nhau".

Truyền thông nói gì?

Các phương tiện truyền thông thuộc sở hữu của chính phủ khẳng định chắc nịch rằng bộ phim tài liệu này có liên quan đến mâu thuẫn thương mại kéo dài giữa Mỹ và Trung Quốc. Họ lấy "American Factory" để củng cố lập luận rằng Mỹ cần đến đầu tư của Trung Quốc để tạo thêm việc làm và rằng sự tách rời về mặt kinh tế là không thể thực hiện được.

CCTV, đài truyền hình của nhà nước Trung Quốc, đã xuất bản một bài báo trên các nền tảng truyền thông xã hội, chỉ ra vai trò quan trọng của Ohio cho sự chiến thắng trong cuộc đua vào Nhà Trắng của ông Trump năm 2016 và ông cũng hứa hẹn sẽ mang lại nhiều việc làm hơn cho tiểu bang này.

CCTV viết: "Dẫu vậy, GM đã đóng cửa một nhà máy lớn khác ở bang này vào đầu năm nay. Điều trớ trêu hơn, căng thẳng thương mại đã khiến lượng đầu tư của Trung Quốc vào Mỹ giảm mạnh và gây ra tình trạng 'những nhà máy Mỹ' như một trong những nhà máy mang tính 'huyết mạch' của Fuyao trong khu vực."

Hãng tin Tân Hoa Xã thì cho rằng bộ phim tài liệu này đang đóng "vai trò tích cực" trong việc giúp hai nhóm người thấu hiểu lẫn nhau. Hai quốc gia từ lâu đã có nhiều sự trái ngược, đi cùng với đó là sự "tách rời" và "mâu thuẫn giữa các nền văn minh". Bộ phim này tập trung vào sự hợp tác và giao thương giữa Mỹ và Trung Quốc, được đưa ra "rất đúng thời điểm, đầy tính hiện thực và có ý nghĩa."

Dẫu vậy, một số khán giả còn nhận định vượt xa hơn cả sự xung đột trước đó. Zhang Ming, người đưa bộ phim lên một trang web của Trung Quốc và nhận được hơn 700.000 lượt xem, cho hay: "Cảm xúc của tôi rất khó tả. Tôi vẫn đánh giá cao sự chăm chỉ và tính tổ chức của những công nhân Trung Quốc. Nhưng mặt khác, tôi cũng cũng đồng cảm với công nhân Mỹ, những người đang đòi hỏi nhiều quyền lợi và sự bảo vệ hơn." Zhang nói thêm rằng: "Tôi không thấy có lời hồi đáp cho những câu trả lời này. Cõ lẽ, rồi cuối cùng tất cả sẽ được thay thế bằng tự động hoá."

Theo Hương Giang