Làm sao khiến đối phương thừa nhận rằng họ đã sai, mà vẫn vui vẻ tâm phục khẩu phục?

Nhà bác học sống ở thế kỷ 17 Blaise Pascal có lẽ được biết đến nhiều nhất với thuyết đặt cược (Pascal’s wager), trong đó cho rằng tin vào chúa trời là quyết định thực dụng nhất trên đời.

Nhưng dường như triết gia người Pháp này cũng giỏi cả bộ môn tâm lý học nữa, vì ông đã tìm ra được cách hiệu quả nhất để khiến một người thay đổi suy nghĩ của mình từ hàng thế kỷ nay trước khi có bất kỳ nghiên cứu chính thức nào về quá trình “thuyết phục” được thực hiện.

Theo Pascal:

Khi ta muốn chỉnh sửa một điều gì đó cho đúng và muốn cho người đối thoại với mình biết anh ta sai, ta phải nhận thức được anh ta đang nhìn nhận vấn đề từ góc độ nào (vì ở góc độ đó thường thì anh ta đúng), rồi thừa nhận thực tế đó với anh ta, nhưng cho anh ta biết đó là một góc nhìn sai lệch. Anh ta sẽ hài lòng với điều đó vì thấy rằng mình không hề sai mà chỉ không thể nhìn nhận được mọi góc độ mà thôi.

Không ai cảm thấy bị xúc phạm vì không thể nhìn nhận được mọi thứ; nhưng anh ta sẽ không hài lòng nếu mình sai, và điều này có lẽ xuất phát từ sự thật là anh ta cho rằng mình không hề sai ở góc độ mà mình nhìn nhận vấn đề, vì khả năng nhận thức của các giác quan ở người luôn luôn chính xác.

Ông còn bổ sung thêm:

Nhìn chung, con người nên được thuyết phục bởi những lý lẽ mà họ tự phát hiện ra, chứ không phải những lý lẽ đến từ người khác.

Nói một cách dễ hiểu thì, Pascal cho rằng trước khi tỏ ra bất đồng với một ai đó, trước hết hãy chỉ ra những góc độ nhìn nhận vấn đề trong đó anh ta đúng. Và để thuyết phục một người thay đổi suy nghĩ của mình, hãy dẫn dắt để khiến họ tìm ra một điểm đối nghịch trong quan điểm của họ. Theo Arthur Markman, giáo sư tâm lý học tại đại học Texas, thì cả hai luận điểm này đều đúng.

“Một trong những điều đầu tiên bạn cần làm để cho phép một người thay đổi suy nghĩ của mình là khiến họ cảm thấy mình không bị công kích và giúp họ không bị lún sâu vào hướng đi sai lầm mà họ đang đi”, ông cho biết.

“Nếu tôi ngay lập tức chỉ ra cái sai của bạn, bạn sẽ thấy chẳng có lợi gì nếu tỏ ra hợp tác. Nhưng nếu tôi nói "À vâng, anh cũng đúng ở một số điểm, và tôi nghĩ đây là những điểm hết sức quan trọng", nghĩa là tôi cho bạn một lý do để hợp tác như một phần của sự trao đổi”.

Markman cũng ủng hộ gợi ý thứ hai khi thuyết phục người khác của Pascal: “Nếu tôi có một ý tưởng nào đó, tôi thấy mình có thể khẳng định quyền sở hữu ý tưởng này chứ không phải rập khuôn ý tưởng của bạn, nghĩa là tôi phải nói rõ rằng ‘Tôi sẽ nghe theo lời anh vì tôi sở hữu điều đúng đắn này’. Nhưng tất nhiên không phải ai cũng muốn làm thế”.

Nói cách khác, nếu Pascal không được công nhận là một nhà toán học, vật lý học và là một triết gia, thì ít ra ông cũng có thể được coi là một nhà tâm lý học.

Đinh Vân