“Kẻ thất bại vĩ đại”: Kanye West tranh cử Tổng thống và chiến lược thất bại công phu

*Bài viết theo quan điểm cá nhân 

Sáng ngày 5/7/2020 giờ Việt Nam, đồng nghĩa với ngày Quốc Khánh Mỹ 4/7, rapper Kanye West đã giữ trọn lời hứa của mình vào năm 2015 khi tuyên bố sẽ tham gia cuộc đua vào Nhà Trắng cuối năm nay. Trong khi phần lớn thế giới cho rằng đây tiếp tục chỉ là trò đùa xốc nổi của Kanye West nhằm thu hút thêm danh tiếng thì trên thực tế, đây là một nước đi cực kỳ cao tay của gã rapper lắm tài nhiều tật, một kế hoạch thiên tài để hướng tới thất bại tất yếu nhằm đưa gã tới một vị trí thậm chí còn đặc biệt hơn ngôi Tổng thống Mỹ ở nhiều mặt khác.

Khi Yeezus giữ đúng lời hứa “nửa đùa nửa thật”

Lời hứa của Kanye West - hay đúng hơn là tuyên bố của anh - được đưa ra vào ngày tổ chức giải MTV Video Music Awards 9/5/2015, một năm trước thềm cuộc tranh cử Tổng thống Mỹ 2016. Một năm sau đó, khi Donald Trump đắc cử Tổng thống Mỹ, Kanye West đã tuyên bố dời lịch tranh cử của mình sang năm 2024, đồng thời công khai tuyên bố ủng hộ ông Donald Trump và khẳng định tình bạn của hai người trong một cuộc viếng thăm Phòng Bầu Dục vào tháng 10 năm 2018. Kể từ đây, hình ảnh của Kanye West (với chiếc mũ Make America Great Again và tuyên bố “Ách nô lệ là một sự lựa chọn”) đã nhanh chóng xấu đi trong mắt người Mỹ nói chung và cộng đồng người da màu nói riêng.

Có nhiều lý do để người ta phỏng đoán về hành động của Kanye West, rằng gã đã hóa điên khi công khai ủng hộ một vị Tổng thống không mấy được lòng cộng đồng người da màu như Donald Trump, hay đây đơn giản chỉ là một chiêu bài đánh bóng tên tuổi thường thấy. Công bằng mà nói, những tuyên bố làm thân với Trump sau đó đã củng cố cho West một vị trí không chính thức trên tấm bản đồ chính trị Hoa Kỳ mang tên “bạn của Tổng thống Trump” (dù có thể không thân thiết với ông Trump như tay đấm huyền thoại Mike Tyson), mở ra điểm khởi đầu cho kế hoạch truyền thông dài hơi vốn được đặt lịch khởi động vào năm 2024 như dự kiến.

Tại sao lại là năm 2024? Rất đơn giản, bởi Trump có thể mang nhiều tiếng xấu nhưng lại là một nhà làm kinh tế thiên tài. Hằng sa số những chỉ số, đồ thị ngay sau năm 2016 cho thấy sự vực dậy của nền kinh tế Mỹ thời hậu Obama đã chứng minh điều đó, củng cố cho việc Trump sẽ tiếp tục giữ vững vai trò Tổng thống Hoa Kỳ cho nhiệm kỳ thứ hai của mình (và điều này càng được khẳng định sau kết quả khả quan cho Đảng Cộng Hòa sau cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm 2018 với 50 ghế, nắm quyền kiểm soát Thượng Viện). Kanye West đơn giản là đã nhìn trước được điều ấy, và gã quyết định sẽ đánh bạn với người khổng lồ này thay vì giữ vững kế hoạch quyết đấu ban đầu của mình. Đó có lẽ cũng chính là lý do cho cuộc gặp mặt ông Trump của Kanye vào tháng 11 năm 2018, đồng thời được củng cố bởi quyết định di dời nhà máy sản xuất cho thương hiệu thời trang cá nhân Yeezy của West về Mỹ.

Kế hoạch “tranh cử” được chuẩn bị kỹ lưỡng

Như đã đề cập ở đầu bài viết, việc tranh cử Tổng thống Mỹ của Kanye West chắc chắn sẽ không hướng tới một “thắng lợi”, nó đơn thuần là kế hoạch truyền thông dài hơi để đưa Kanye West tới một thất bại tất yếu để phục vụ cho những toan tính khác. Dĩ nhiên rồi, ai sẽ tưởng tượng được một nước Mỹ lãnh đạo bởi tay rapper tài năng nhưng tai tiếng, với một vị Đệ nhất phu nhân từng xuất hiện trên Pornhub?

Kế hoạch tranh cử Tổng thống Mỹ của Kanye West được đặt vào năm 2024, sau khi ông Trump chắc chắn đã rời khỏi cương vị của mình - ấy là nếu Donald Trump sẽ tái đắc cử theo dự tính của Kanye West. Tuy nhiên, ván cờ đã sớm dẫn tới tàn cuộc khi hàng loạt những biến cố không ngờ xảy ra vào năm cuối nhiệm kỳ 2016 - 2020 của ông Trump: Dịch COVID-19, vụ bạo loạn George Floyd v.v… - tất cả như giọt nước tràn ly đẩy ông Trump vào giữa muôn vàn khó khăn trước thềm bầu cử. Đây chính là lúc để Kanye West để lộ con bài tủ của mình: #Kanyeforpresident2020.

Kanye West và bộ sậu truyền thông của mình (được hậu thuẫn mạnh mẽ bởi nhà Kardashian) đã có những chuẩn bị kỹ lưỡng cho dòng hashtag kể trên, mặc cho kế hoạch của họ bị đẩy lên sớm tới 4 năm. Có phải ngẫu nhiên không khi mà Kim Kardashian vào cuối năm 2019 bỗng trang điểm giản dị và tạo dáng hiếu học để đám paparazzi chụp lấy chụp để cảnh cô cắp sách vở đi học luật? Và “trùng hợp” thay, chỉ một tháng sau đó, CNN bắt đầu dẫn các thông tin chỉ ra việc Kim Kardashian West đã âm thầm nỗ lực suốt 3 tháng để giúp 17 tù nhân liên quan đến ma túy phi bạo lực phạm tội lần đầu thoát án chung thân? Hoạt động của Kim Kardashian West ban đầu được cho là để vớt vát danh tiếng của ông chồng vạ miệng sau đó được ghi nhận là “đóng góp quan trọng cho dự án ‘90 ngày tự do’ thuộc Đạo luật cải cách tư pháp First Step Act được chính ông Trump ký vào năm 2018, cùng năm mà Kanye West bắt đầu đặt mối quan hệ thân mật với ông chủ Nhà Trắng đương nhiệm - theo một số nguồn tin như TIME hay CBS.

Cuộc vui chính thức bắt đầu từ đây.

Vào tháng 6 năm nay, nhiều thông tin bùng nổ trên Twitter cho rằng Kanye West đã ủng hộ 2 triệu USD cho gia đình của Geogre Floyd, Ahmaud Arbery và Breonna Taylor - theo lời đại diện của Kanye West tới đài CNN. Khoản quyền góp này cũng bao gồm tài trợ cho các chi phí hợp pháp gửi tới nhiều doanh nghiệp thuộc sở hữu của người da màu đang gặp khủng hoảng tại Chicago và nhiều thành phố khác do ảnh hưởng tiêu cực của dịch COVID-19. Điểm chung của các đối tượng nhận ủng hộ từ Kanye West? Họ đều là người Mỹ gốc Phi, những người lẽ ra sẽ ghét Kanye West nhất sau phát ngôn thiếu suy nghĩ của anh vào năm 2018.

Giờ đây, “phát ngôn thiếu suy nghĩ” ấy đã trở thành cánh cửa mở ra màn kịch truyền thông cực lớn của Kanye West và nhà Kardashian. Cú chốt hạ lật mặt ngoạn mục của Kanye West được tờ Highsnobiety (chuyên trang văn hóa đại chúng uy tín của Mỹ) đăng tải khi rapper GLC tiết lộ rằng Kanye đã vứt đi những chiếc mũ MAGA của mình và nói rằng anh sẽ không bao giờ đội chúng nữa. “Bạn ơi, chúng ta đã cứu được người phụ nữ tuyệt vời ấy ra khỏi trại giam ở Florida, đúng không? Tôi sẽ không có cơ hội làm điều thiện lành ấy nếu như không đội chiếc mũ đó lên đầu.” - trích lời Kanye West nói về việc đội mũ MAGA hay chính quyết định làm thân với ông Trump của anh.

Người phụ nữ Florida được đề cập ở trên là Judith Negron, được trả tự do xứng đáng sau 8/35 năm thực hiện án tù tại Nam Florida - nhờ vào can thiệp từ “luật sư” Kim Kardashian West - với tiền đề là việc chồng của cô, rapper Kanye West đã có cuộc gặp thân mật với ông Trump và tác động tích cực tới quyết định trả tự do cho Judith. Đây chắc chắn là con bài tủ sẽ được Kanye West sử dụng cho cuộc tranh cử Tổng thống năm 2024, sau khi Trump đã rời khỏi Nhà Trắng, nhưng trước tình hình uy tín của ông Trump đang bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh và trước đó là bạo loạn trên toàn nước Mỹ, Kanye West và đội ngũ truyền thông của anh đã lật bài sớm để đàng hoàng mở đường cho chiến dịch tranh cử với danh nghĩa người hùng da màu thầm lặng, chiến đấu trước hết cho người da màu và sau đó là cả người da trắng - như Judith Negron chẳng hạn. Việc làm thân kiểu “hai mang” với Trump của Kanye West giờ đây giúp gã có được danh xưng “Uchiha Kanye”, phỏng theo nhân vật Uchiha Itachi trong bộ manga Naruto do quyết định mang tiếng xấu với xã hội để thực thi “công lý” trong thầm lặng, sau cùng được khẳng định với ca khúc “Wash us in the blood” hát cùng Travis Scott mới ra mắt hồi tuần trước.

Kanye West sẽ tranh cử như thế nào?

Vậy là kế hoạch gây tranh cãi của Kanye West đã được lộ diện và giả lập phân tích rõ ràng. Vậy nhưng, Kanye West sẽ bước vào cuộc tranh cử Tổng thống Mỹ năm 2020 như thế nào, với tư cách ứng cử viên độc lập khi mà chỉ còn 4 tháng để hoàn thiện công tác tranh cử, và cử tri ở một số nơi như Indiana, Maine, New Mexico, New York, North Carolina và Texas thậm chí đã quá hạn để ghi danh bỏ phiếu cho West.

Lần thứ ba trong bài viết này, người viết cần phải khẳng định lại rằng Kanye không tranh cử để “thắng” - cơ hội để West làm Tổng thống có lẽ không nhiều hơn 0% là mấy. Tuy nhiên, gã và đội ngũ của mình sẽ làm điều đó một cách nghiêm túc để được “thua” một cách cũng nghiêm túc không kém. Với danh tiếng đang được cứu vãn trở lại nhờ vào những động thái gần đây, Kanye West sẽ bước chân vào cuộc đua với một lý lịch “tạm sạch sẽ” (với cộng đồng người da màu chứ không phải anti-fanclub của anh), mang theo một lý tưởng cao đẹp cùng với đội ngũ có kinh nghiệm truyền thông thượng thừa từ nhà Kardashian.

Nếu ai đó cười trước việc tay rapper ngổ ngáo này tranh cử Tổng thống, có lẽ họ cũng cần phải nhớ về một Donald Trump vốn xuất thân từ thương trường, chương trình truyền hình thực tế cùng các show giải trí. Dù lật mặt trước Trump nhưng Kanye West và Trump lại có nhiều điểm chung tới mức đáng ngạc nhiên. Cả hai đều là tỷ phú với tiềm lực kinh tế mạnh mẽ để phục vụ tranh cử (Kanye West mới được Forbes công nhận là tỷ phú trong thời gian vừa qua); đều là thỏi nam châm thu hút dư luận nhờ vào cá tính độc đáo; và cả hai đều thường xuyên lưu danh với những phát ngôn gây tranh cãi bậc nhất. Điều này chí ít dự đoán về cách thức tranh cử sẽ có ít nhiều tương đồng giữa hai cá nhân thú vị này.

Quay đồng hồ về năm 2016, chiến thắng bất ngờ của Donald Trump trước Hillary Clinton (sau một cuộc bầu cử căng thẳng thậm chí còn được đưa lên hệ thống cá cược quốc tế) đã chứng tỏ sức mạnh của truyền thông và cách mà nó ảnh hưởng tới sự kiện chính trị quan trọng bậc nhất Địa cầu. Cách giành chiến thắng của ông Trump có thể được rút gọn lại thành ba gạch đầu dòng như sau:

Châm chọc đối phương một cách thông minh: Cá tính ngông cuồng và tài năng không thể chối cãi đem tới cho ông Trump khiếu ăn nói công kích vô cùng lợi hại. Trong một thế giới nơi người ta sống thiên về cảm xúc và không buồn kiểm chứng sự thật, những cuộc công kích truyền thông từ ông Trump đã nhắm thẳng vào bà Clinton từ chính những bang mà bà được lòng dân chúng ở đó. Bầu cử Mỹ diễn ra theo từng tiểu bang, do đó việc chiếm cảm tình địa phương sẽ từng bước đem tới diễn biến cực lớn cho cuộc đua vào Nhà Trắng.

Tận dụng “hater”: Ông Trump có lẽ là vị Tổng thống ít được lòng dân nhất trong lịch sử nước Mỹ (mặc cho sự thật hiển nhiên là ông đã giành đa số phiếu bầu để ngồi vào vị trí của mình một cách xứng đáng). Những châm chọc, đả kích thẳng vào vị trí của Trump đem tới cho ông cơ hội để bẻ lái và xuất hiện thậm chí còn nhiều hơn trên mạng xã hội - thứ đồng thời chính là lý do thứ ba cho chiến thắng mang tên Donald Trump.

Và quan trọng nhất: Đội ngũ truyền thông giỏi. Một cách lạ đời, cuộc chạy đua vào Nhà Trắng của ông Trump lại diễn ra trên mạng xã hội Twitter và biến nó thành chiến trường đắc địa của mình. Ở thời đại mà mỗi người đều có điện thoại di động, Trump đã chạy quảng cáo tranh cử trên Twitter và cả Instagram để tạo dựng hình ảnh năng nổ, gần gũi với người dần, livestream hàng tuần trên Periscope và dùng hashtag #asktrump để trao đổi và trò chuyện với khán giả, từ đó tạo thành hình tượng Tổng thống vì người dân đúng như dự định “Nước Mỹ vì người Mỹ” của ông.

Ba yếu tố kể trên, Trump có, Kanye cũng có. Trước hết, Kanye West đã luôn là một rapper - nhà thiết kế thời trang (dù không biết cắt may) có lượng người hâm mộ đáng ngưỡng mộ. Để dễ tưởng tượng hơn, hãy hình dung Kanye West như một Jay-Z dung hợp với Virgil Abloh, và ảnh hưởng truyền thông từ một người như Kanye West cùng sự hậu thuẫn khổng lồ của nhà Kardashian (với hàng loạt các tên tuổi đính kèm như rapper Travis Scott hay tuyển thủ bóng rổ Tristan Thompson) sẽ là vô biên. Bên cạnh đó, kế hoạch “Uchiha Kanye” được đề cập ở trên đã giúp Kanye West ghi điểm với cộng đồng người da màu khổng lồ ở Mỹ nói riêng, tạo thành lượng người ủng hộ không thể xem thường. Và, ở một nơi mà những người giận dữ sẵn sàng bỏ phiếu cho tinh tinh Harambe chỉ để bày tỏ quan điểm và mong muốn truy tìm công lý bề mặt, Kanye West chắc chắn sẽ dành được cảm tình lớn nhờ vào nhiều hành động tích cực thời gian gần đây, dẫu cho có là chiêu trò đi nữa.

Cách mà ông Trump tuyên bố “Làm nước Mỹ vĩ đại trở lại” trước thềm cuộc bầu cử năm 2016 trên thực tế chỉ trích thẳng vào tình trạng bất ổn của nước Mỹ sau thời ông Obama, và Kanye West đã gia nhập cuộc chơi với cách tương tự. Dòng Tweet vào ngày Độc Lập 4/7 của Kanye với nội dung “Triển vọng Hoa Kỳ giờ đây được nhận ra nhờ lòng tin vào Chúa, thống nhất tầm nhìn và xây dựng tương lai...” trên thực tế không khác gì lời tuyên chiến rằng “Giờ thì chỉ có Chúa mới cứu được nước Mỹ.” Và, cái cách Kanye hay gọi bản thân là Yeezus (Jesus) đã mặc nhiên ám chỉ gã là hy vọng mới của nước Mỹ, tới từ cái nơi mà chẳng ai ngờ tới nhất (dĩ nhiên, điều này chỉ mang ý ám chỉ tự cao tự đại mà thôi).

Nhìn vào tình hình tranh cử của năm 2020, chúng ta có cuộc đấu chính thống giữa ông Donald Trump và ứng cử viên Joe Biden. Joe Biden, trên thực tế bị đánh giá kém cạnh so với ông Trump và đang tận dụng ngân sách của mình cho những mẩu quảng cáo không thực sự hiệu quả. Nhiều người cho rằng, điểm chung của bà Hillary và ông Biden là “nhàm chán và dễ đoán”, và cơ hội duy nhất dành cho ông Biden lúc này là tình hình hỗn loạn của nước Mỹ cùng những lời hứa thay đổi cục diện ấy.

Thế nhưng, giờ đây, Kanye West đã gia nhập phòng chat kể trên và làm cuộc chơi thú vị hơn nhiều. Với hậu thuẫn kinh tế từ khoản tiền mà Kim K có được sau khi bán 20% cổ phiếu thương hiệu KKW Beauty, West sẽ trở thành kẻ thú vị thứ hai trong cuộc đua vào Nhà Trắng, ngẫu nhiên khiến ông Biden bị chìm nghỉm giữa báo chí và mạng internet. Cuộc chơi bỗng nhiên trở thành trận so găng giữa Kanye West và Donald Trump - một kẻ chạy đua nghiêm túc để thua cuộc và một người có khả năng cao sẽ tiếp tục giữ vững chiếc ghế của mình.

Và dù kết quả có ra sao, khi mùa tranh cử 2020 qua đi, người ta sẽ nhớ tới Kanye West như một ứng viên nổi bật của cuộc đua vào Nhà Trắng 2020, người đã làm thân và phản bội với Trump để có thể hết lòng phục vụ cộng đồng người Mỹ gốc Phi. Kanye West sẽ trở thành một biểu tượng mới của người da màu, dù không đẹp đẽ bằng và gây tranh cãi nhiều hơn Martin Luther King, từ đó thâu tóm thêm quyền lực cho đế chế của nhà Kardashian. Đây sẽ là điều tốt hay xấu? Khi mà những hành động này có lẽ cũng chẳng bắt nguồn từ lòng tốt thực tâm mà chỉ đơn giản là chiêu trò truyền thông đã được tính toán kỹ càng, nhưng đồng thời cũng gián tiếp đem tới một vài thay đổi tích cực cho cộng đồng?

Nước Mỹ dù sao cũng sẽ vẫn cần một nhà lãnh đạo thực sự, thế nhưng việc gia nhập cuộc chơi của Kanye West hứa hẹn sẽ biến chặng đua vào Nhà Trắng năm nay trở thành một show truyền hình thực tế hấp dẫn và nảy lửa, đúng với sở trường vốn thấy ở bộ sậu của nhà Kardashian.

Nam Thanh