Hàng trăm 'nhà máy ô tô zombie' xuất hiện ở Trung Quốc: Thảm họa còn lại sau cơn bão xe điện, đến ông lớn Hyundai cũng phải tháo chạy

Năm 2017, Hyundai đã đầu tư 1,15 tỷ USD vào một nhà máy mới ở Trùng Khánh, phía tây nam Trung Quốc, với mục tiêu đạt sản lượng hàng năm là 300.000 ô tô động cơ đốt trong.

Nhưng 6 năm sau, sự chuyển đổi nhanh chóng của người tiêu dùng Trung Quốc sang xe điện đã khiến doanh số bán hàng bị đình trệ, buộc nhà sản xuất ô tô Hàn Quốc phải bán nhà máy vào tháng 12 năm ngoái với giá chưa đến 1/4 giá trị đầu tư.

Lee Hang-koo tại Viện Công nghệ Hội tụ Ô tô Jeonbuk, một nhóm nghiên cứu của Hàn Quốc cho biết: "Nhà máy ô tô ở Trùng Khánh tiếp tục lỗ và thị trường ô tô Trung Quốc đang vật lộn với tình trạng dư cung".

Nhà máy đó là một trong hàng trăm "nhà máy zombie" mà các nhà phân tích dự đoán trong thập kỷ tới tại thị trường ô tô Trung Quốc - thị trường ô tô lớn nhất thế giới về doanh số, sản xuất và xuất khẩu kể từ năm ngoái. Theo dữ liệu từ Automobilety, một công ty tư vấn ở Thượng Hải, vào năm 2023, Trung Quốc sản xuất 17,7 triệu ô tô động cơ đốt trong, giảm 37% so với mức đỉnh trước đó vào năm 2017.

Bill Russo, cựu giám đốc Chrysler tại Trung Quốc và là người sáng lập công ty tư vấn Automobileity nói rằng "sự sụt giảm nhanh chóng" của doanh số bán ô tô động cơ đốt trong có nghĩa là chiếm tới một nửa công suất lắp đặt của ngành - khoảng 25 triệu chiếc trong tổng số 50 triệu chiếc hàng năm - hiện không được sử dụng.

Trong khi một số nhà máy cũ sẽ được tái sử dụng để sản xuất xe plug-in hybrid hoặc xe điện thuần túy, những nhà máy khác sẽ không bao giờ sản xuất loại ô tô khác, gây ra vấn đề cho cả các công ty nước ngoài và doanh nghiệp nội địa.

Russo cho biết, nhiều tập đoàn ô tô ở Trung Quốc cuối cùng phải đối mặt với hai lựa chọn: "Để nhà máy ngừng hoạt động hoặc giảm sản lượng và cố gắng xuất khẩu đến Nga, Mexico".

Việc Huyndai rời khỏi Trùng Khánh diễn ra khi doanh số bán ô tô kết hợp tại Trung Quốc của Hyundai và chi nhánh Kia giảm xuống còn 310.000 chiếc vào năm ngoái từ mức gần 1,8 triệu chiếc vào năm 2016, do doanh số bán ô tô động cơ đốt trong giảm tự do. Huyndai, công ty sản xuất ô tô tại Trung Quốc thông qua liên doanh với BAIC Motor do nhà nước hậu thuẫn, đã từ chối bình luận về hoạt động kinh doanh tại Trung Quốc.

Cuộc chiến giá khốc liệt trên khắp lĩnh vực ô tô Trung Quốc chỉ gây thêm áp lực lên các nhà sản xuất ô tô truyền thống, bao gồm cả các hãng nước ngoài lớn như Toyota, Volkswagen và GM. Đây đều là những doanh nghiệp vốn đã chậm tung ra các mẫu xe điện và hybrid giá rẻ phổ biến và đang nhanh chóng mất thị phần vào tay các công ty chẳng hạn như BYD và Tesla.

Cho đến gần đây, các tập đoàn ô tô nước ngoài chỉ có thể vào thị trường Trung Quốc dưới hình thức liên doanh với đối tác địa phương. Theo báo cáo của hãng truyền thông Trung Quốc Yicai Global, trong số 16 liên doanh giữa các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc và nước ngoài, chỉ có 5 liên doanh có tỷ lệ sử dụng công suất cao hơn 50% trong khi 8 liên doanh là dưới 30%.

Để đối phó với tình hình thị trường nội địa ngày càng tồi tệ, các công ty Trung Quốc đã tăng cường xuất khẩu ô tô chạy bằng xăng giá rẻ sang Nga, một thị trường mà nhiều nhà sản xuất ô tô quốc tế đã rời bỏ.

Tuy nhiên, các nhà phân tích đặt câu hỏi liệu doanh số bán hàng đó có mang lại lợi nhuận có ý nghĩa cho các tập đoàn Trung Quốc hay không, họ có thể tiếp tục trong bao lâu hoặc liệu các thị trường đang phát triển khác có thể giúp tiêu thụ hàng xuất khẩu không phải xe điện của Trung Quốc hay không.

Các thương hiệu nước ngoài cũng đang ngày càng cố gắng xuất khẩu nhiều hơn từ các nhà máy Trung Quốc của họ. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, khi làm điều này, các công ty có nguy cơ phải cắt giảm chi phí sản xuất của chính các nhà máy của họ ở các thị trường khác.

VW, nhà sản xuất ô tô nước ngoài lớn nhất tính theo doanh số bán hàng hoạt động tại Trung Quốc, từ chối cung cấp số liệu công suất dư thừa ở nước này nhưng cho biết thị trường ô tô chạy bằng xăng vẫn sinh lời.

VW tin rằng sự tăng trưởng sẽ chủ yếu đến từ hàng trăm thành phố nhỏ hơn của Trung Quốc, nơi thường có dân số từ 3 triệu người trở xuống. Điều đó một phần là do tỷ lệ sở hữu ô tô ở các thành phố lớn hơn, phát triển hơn rất cao và những hạn chế trong việc mua ô tô mới chạy bằng xăng đã được áp dụng. Nhưng một yếu tố quan trọng khác là việc thiếu cơ sở hạ tầng thu phí ở các thành phố nghèo hơn, điều này đã cản trở sự phát triển của ngành xe điện.

"Số lượng ô tô ở Trung Quốc vẫn còn rất thấp. Trong khi mức trung bình ở đây chỉ là 185 xe trên 1.000 dân thì ở Mỹ có gần 800 xe trên 1.000 dân và ở Đức là khoảng 580 xe", VW cho biết.

Năm ngoái, VW đã công bố khoản đầu tư trị giá 5 tỷ euro vào Trung Quốc nhằm mục tiêu tăng cường sản xuất xe điện. Họ đã bắt đầu chuyển đổi một số dây chuyền nhà máy ở Trung Quốc để sản xuất xe điện. Và công ty cũng sẽ nỗ lực để "dần dần giảm bớt các mô hình động cơ đốt trong và từ đó chuyển đổi chúng thành đội xe sử dụng năng lượng mới được điện khí hóa". 

Trên thực tế, VW là một ngoại lệ trong quyết định tăng gấp đôi đầu tư tại thị trường Trung Quốc. Trong khi đó, chi tiêu của hầu hết các nhà sản xuất ô tô nước ngoài khác ở Trung Quốc đã bị đình trệ.

Các giám đốc điều hành trong ngành cho biết áp lực lớn nhất đối với tất cả các nhà sản xuất ô tô truyền thống ở Trung Quốc bắt nguồn từ sự trỗi dậy của các nhà máy xe điện mới, vốn áp dụng cách tiếp cận hoàn toàn khác đối với việc sản xuất ô tô.

Tại Hợp Phì, phía tây Thượng Hải, một nhà máy thuộc sở hữu của Nio thể hiện thách thức này. Nhà máy, khai trương vào cuối năm 2022, được thiết kế dựa trên sự đặt cược của người sáng lập William Li rằng khách hàng xe điện sẽ ngày càng muốn những chiếc ô tô có tính năng tùy chỉnh hơn là một sản phẩm dành cho thị trường đại chúng từ một đại lý.

Nhà máy cung cấp các cấu hình khác nhau – cả về thiết kế vật lý và tính năng phần mềm – cho… tám mẫu Nio khác nhau. Ô tô có thể được giao tại Trung Quốc khoảng ba tuần sau khi đặt hàng hoặc 90 ngày cho khách hàng ở châu Âu.

Nhà máy Hợp Phì của Nio sẽ sớm có công suất sản xuất 300.000 xe mỗi năm - mục tiêu mà nhà máy Trùng Khánh của Huyndai đặt ra cách đây chưa đầy 10 năm.

John Jiang, giám đốc nhà máy Nio, người từng làm việc với GM tại Trung Quốc cho biết tất cả các nhà sản xuất ô tô ở Trung Quốc đang trong cuộc chiến sinh tồn: "Cuối cùng thì không phải thương hiệu nào cũng có thể thành công".

Theo: Financial Times

Phương Linh