Thông tin từ tàu Diamond Princess cho thấy việc lây lan của SARS-CoV-2 còn phức tạp

Nước Nhật sẽ còn bị chê trách nhiều khi tiến hành cách ly con tàu Diamond Princess. Tuy nhiên việc cách ly con tàu này đứng về mặt y khoa lại như một thực nghiệm có kiểm soát và cho chúng ta một số thông tin tốt để nghiên cứu về Covid-19.

Tàu Diamond Princess chở 3711 người khởi hành từ Yokohama qua Kagoshima, Hongkong, Vietnam, Taiwan, Okinawa, trở về Yokohama vào ngày 3/2. Ngày 25/01/2020, một hành khách lên tàu ở Hong Kong bị ho (từ 19/01) và sau đó vị khách này đã được các cơ quan chức năng khẳng đinh nhiễm SARS-CoV-2 vào ngày 01/02. 

Ngày 3/2, khi về tới Yokohama, tàu bị cách ly tại cảng, nội bất xuất. Thời gian cách ly 14 ngày bắt đầu được tính từ 7h sáng ngày 5/2.

Lúc đầu test xét nghiệm SARS-CoV-2 chỉ được chỉ định cho những người có triệu chứng và có tiếp xúc gần với index case. Tới ngày 11/02, do năng lực làm xét nghiệm RT-PCR được cải thiện, mọi người trên tầu đều được làm xét nghiệm để sàng lọc SARS-CoV2 mà không cần có triệu chứng hay yếu tố dịch tễ nữa. Tới ngày 18/2, quá trình sàng lọc hoàn tất, toàn bộ hành khách và thuyền viên đều đã được xét nghiệm và kết quả cho thấy có 531/3711 người dương tính với SARS-CoV-2. 

Có 2 điểm đáng chú ý trong số liệu thu được từ tàu Diamond Princess.

Có 1/16 (6,25%) trẻ ở độ tuổi 0-9 tuổi có kết quả dương tính với SARS-CoV-2. Tuy cỡ mẫu ở đây còn bé, nhưng điều này cho thấy việc trẻ em bị nhiễm SARS-Co-V2 không phải hiếm gặp. Có điểm đáng chú ý là ca duy nhất trẻ thuộc độ tuổi 0-9 này dương tính không có triệu chứng.

Khi cộng gộp cả 2 nhóm trong độ tuổi đi học (0-19) thì có 3/39 (7.69%) người bị dương tính và cao hơn giá trị 6.13% của nhóm tuổi từ 20-49 (68/1109). Do hiện tại không có số liệu của Trung Quốc nên rất khó đánh giá và so sánh. 

Một chú ý nữa là dịch xảy ra vào Tết Nguyên Đán, khi trẻ em Trung Quốc được nghỉ học. Không biết điều này có ảnh hưởng gì tới tỷ lệ nhiễm thấp ở trẻ em như các nhận xét của các bác sỹ Trung Quốc không?

Có tới 255 ca (chiếm 48%) dương tính với SARS-CoV-2 nhưng không hề có triệu chứng. Kết quả này gợi ý khả năng lây của SARS-CoV-2 khi bệnh nhân chưa có triệu chứng. Khả năng lây khi bệnh nhân chưa có triệu chứng đã được đặt ra dựa trên việc nghiên cứu chùm ca bệnh gây bệnh tại Đức(2) và Thượng Hải(3).

Kết quả này có thể gây shock với nhiều bác sỹ, và đặc biệt nó có thể được hiểu như một thông tin giật gân, tuy nhiên tôi lại nhìn nhận vấn đề theo hướng khác. Thông tin này cho thấy số người nhiễm trên thế giới có thể cao hơn con số hiện tại được công bố do hiện giờ chúng ta chỉ test các trường hợp có yếu tố dich tễ và triệu chứng lâm sàng.

Một điều đáng mừng với cái tin tồi tệ này là tỷ lệ tử vong của SARS-CoV-2 do vậy mà lại giảm đi. Nếu lấy số liệu NGOÀI TRUNG QUỐC hiện tại với 1299 người nhiễm và 12 người chết, thì tỷ lệ tử vong tạm tính là 0.9% (theo số liệu lấy từ bảng cập nhật của Johns Hopkins University CSSE lúc 21:30 ngày 21/02/2020).

Như phân tích ở trên, thực tế số người nhiễm sẽ cao hơn do có thêm những người nhiễm không có triệu chứng và không được xét nghiệm nên tỷ lệ tử vong sẽ phải thấp hơn con số 0.9% này. Tỷ lệ tử vong của riêng tàu Diamond Princess hiện tại là 0.3% (2/634). Và nếu tỷ lệ tử vong tiếp tục duy trì thấp như thế này, tôi hy vọng WHO sẽ công bố SARS-CoV2 là corona gây bệnh theo mùa ở người như 4 nhóm corona gây cảm cúm khác.

Như vậy dựa trên số liệu sơ bộ ở trên tàu Diamond Princess, có thể thấy việc lây lan của SARS-CoV-2 vẫn còn rất phức tạp. Các biện pháp kiểm dịch tại biên giới hay cửa khoa cấp cứu chỉ có thể sàng lọc được các ca có triệu chứng và yếu tố dịch tễ, mà không thể sàng lọc được các ca không có triệu chứng. CDC Hoa Kỳ đã mở rộng tiêu chuẩn làm xét nghiệm RT-PCR tại 5 thành phố NY, Chicago, Seattle, San Francisco và Los Angeles chắc cũng vì lý do này. Tuy nhiên việc mở rộng tiêu chuẩn xét nghiệm RT-PCR còn phụ thuộc rất lớn vào năng lực của các phòng xét nghiệm. Ngay như Nhật, khi bắt đầu cách ly con tàu Diamond Princess, họ cũng không thể làm đại trà được.

Trước đây một số tác giả đã đề cấp tới làn sóng thứ 2 (second wave) của Covid-19 và tình hình ở Hàn Quốc như hiện nay không biết có thể được gọi là khởi đầu của second wave chưa? Với Việt Nam, theo tôi, chúng ta đã làm rất tốt thậm chí rất mạnh trong giai đoạn đầu khi ngăn dịch vào Việt Nam. Hy vọng với thời tiết ấm lên ở các tỉnh phía Bắc và nắng nóng ở các tỉnh phía Nam, thì dịch bệnh không có khả năng phát triển.

Nhưng nếu các biện pháp quyết liệt như trên đã được tiến hành mà dịch vẫn xâm nhập vào Việt Nam trong giai đoạn kế tiếp (điều này tôi thật sự không mong muốn nhưng vẫn phải đề phòng nguy cơ có thể xảy ra) thì chúng ta cần bình tĩnh, tránh hoảng loạn như ở Vũ Hán, tập trung nguồn lực ít ỏi của chúng ta để bảo vệ nhóm nguy cơ cao, dễ mắc, dễ tử vong là những người lớn tuổi, có bệnh mạn tính và các nhân viên y tế, đặc biệt những người làm trong các ICU. 

Hiện tại, chiến lược của Việt Nam vẫn là ngăn Covid-19 vào Việt Nam nên giải pháp cách ly nguồn nhiễm được ưu tiên. Nhưng nếu trong trường hợp dịch lưu hành tại Việt Nam, Bộ Y tế có thể cân nhắc phương án tự cách ly tại nhà với các trường hợp nhẹ, không cần thiết phải nhập viện, để nhường các nguồn lực y tế giới hạn cho bệnh nhân nặng.

Tài liệu tham khảo:

1.https://www.niid.go.jp/…/2019-ncov…/9407-covid-dp-fe-01.html

2.https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMc2001468

3. https://academic.oup.com/…/d…/10.1093/infdis/jiaa077/5739751

4. Số liệu lấy từ dashboard của Johns Hopkins University CSSE lúc 21:30 ngày 22/02/2020.

Theo Bác sĩ Bùi Nghĩa Thịnh