Vì sao con nhà danh giá thường học tiếng Anh và nghệ thuật, con nhà thường dân lại học công nghệ và kinh tế?
Dữ liệu từ các nghiên cứu cho thấy học sinh có cha mẹ kiếm được thu nhập ít hơn thường có xu hướng theo đuổi môn học có vẻ "hữu ích" hơn như Toán học và Vật lý.
Năm 1780, John Adams viết một bức thư cho vợ ông để vạch ra kế hoạch về những điều con cháu của ông cần chú trọng trong cuộc sống. Là người tinh thông "Chính trị và Chiến tranh", Adams hy vọng con cái của ông sẽ tham gia vào các lĩnh vực thúc đẩy xây dựng đất nước như Toán học, Hàng hải và Thương mại. Còn tiếp theo mới đến những môn học thực tế cho tuổi thơ của con mình như mỹ thuật, văn học, âm nhạc, kiến trúc, tạc tượng và làm gốm.
Theo dữ liệu từ một cuộc khảo sát gần đây thì các gia đình khác nhau về thu nhập thì có xu hướng cho con học các ngành khác nhau. Chẳng hạn như hầu hết các trường đắt đỏ nhất, danh tiếng nhất không có chuyên ngành là Luật. Thêm vào đó là những người con sinh ra từ các gia đình có thu nhập cao hơn có cơ hội tiếp xúc sớm với các môn nghệ thuật, âm nhạc và văn học. Điều đó có thể truyền cảm hứng cho họ theo đuổi các chuyên ngành đó khi họ bước vào bậc đại học.
Bức tranh này được vẽ từ dữ liệu của giáo sư kinh tế Greg Clark tại Đại học California. Clark khảo sát thông tin từ các chuyên ngành được sinh viên Đại học Cambridge lựa chọn trong suốt 15 năm qua. Trong các số liệu này, ông đã đặc biệt chú ý đến những sinh viên có tên đệm hiếm có, quý tộc. Ông đã sử dụng đó như một chỉ số thể hiện bậc thang xã hội cao. Khi so sánh các chuyên ngành của những sinh viên đó với những người Anh bình thường, ông thấy rằng các sinh viên xuất thân từ những gia đình danh giá thường có xu hướng học những môn nghệ thuật, tiếng Anh và lịch sử hơn thay vì học khoa học máy tính và kinh tế.
Theo nghiên cứu gần đây của Đại học Georgetown: Các chuyên ngành về nhân văn sẽ giúp bạn kiếm được thu nhập trung bình khoảng 50.000 USD mỗi năm, trong khi mức độ thu nhập mà ngành khoa học máy tính mang về sẽ tốt hơn, khoảng 75.000 USD mỗi năm.
Thu nhập trung bình hàng năm của những người đã đi làm lâu năm thì sao?
Từ biểu đồ trên dễ thấy các nhà khoa học máy tính sẽ có thu nhập cao hơn những người theo học các chuyên ngành tiếng Anh. Có lẽ bởi người sinh ra trong gia đình có mức độ an toàn tài chính cao sẽ có xu hướng bị thu hút bởi các ngành học ít sinh lời hơn. Đó đơn thuần chỉ là suy đoán, tuy nhiên những sinh viên giàu có sẽ tiếp tục nhận các công việc trả lương thấp hơn vì họ hiểu rằng cuối cùng thì tiền của cha mẹ họ sẽ lại về túi họ.
Tiếp theo thì người ta xem xét việc thu nhập của cha mẹ định hình lựa chọn công việc của con cái như thế nào. Đây là mối liên hệ chưa được kiểm chứng ở mức độ sâu trong tài liệu học thuật. Năm ngoái, dữ liệu từ trung tâm National Longitudinal Study nhận thấy rằng các bác sĩ, bác sĩ phẫu thuật có xu hướng đến từ các gia đình có thu nhập thấp hơn các nhạc sĩ và nghệ sĩ. Khi so sánh về cha mẹ, một bác sĩ trung bình sẽ giúp cải thiện thu nhập của cha mẹ thêm 40%. Tuy vậy, các nghệ sĩ thường chỉ kiếm về được khoảng 35% thu nhập của cha mẹ mình.
Tuy nhiên, chúng ta cũng không nên cứng nhắc về các mối tương quan này. Dalton Conley, giáo sư xã hội học tại Đại học New York, lưu ý rằng thu nhập hộ gia đình của cha mẹ là một chỉ số khá hạn chế. Điều đó còn là sự giàu có, uy tín trong công việc và trình độ học vấn của họ: "Cá nhân tôi thấy rằng khi bạn đặt tất cả những phát hiện trong mô hình, hai vấn đề chính đó là giáo dục và sự giàu có của cha mẹ."
Dù cho thu nhập và uy tín nghề nghiệp thay đổi qua nhiều thế hệ nhưng mức độ giàu có và học vấn vẫn tương đối ổn định theo thời gian. "Có quan niệm cho rằng những gì mọi người đang cố gắng đạt được không phải là thu nhập, sự giàu có hay uy tín của bản thân. Trong xã hội hiện nay khi mà con cái của các bác sĩ là những nghệ sĩ ngày càng nhiều thì mỗi một thế hệ đều đang có sự đánh đổi. Họ đã đánh đổi để lấy sự tự do và tự chủ trong nghề nghiệp... Họ có trình độ học vấn cao và họ vẫn có tài sản."
Từ góc độ này, mối quan hệ giữa các chuyên ngành và nghề nghiệp đại học dường dựa trên mức độ giàu có và trình độ học vấn của cha mẹ mà họ sinh ra. Đó có thể là lý do khi người ta hỏi "Bạn làm nghề gì?" Bởi nếu hỏi thu nhập sẽ bị xem là quá xâm phạm cá nhân nên việc tìm hiểu nghề nghiệp sẽ mang lại nhiều hơn những thông tin hữu ích.
