Từ cống rãnh đến dòng chảy xanh: Câu chuyện hồi sinh sông suối ở Hàn Quốc
Hàn Quốc thực hiện nhiều dự án cải tạo sông suối và biến chúng từ “thảm họa môi trường” thành cảnh quan xanh mát.
Trong vài thập niên gần đây, Hàn Quốc chú trọng thực hiện nhiều dự án cải tạo sông, suối đáng kinh ngạc, biến chúng từ những dòng nước chết thành cảnh quan xanh mát, bảo vệ môi trường và tạo không gian sống cho người dân.
Hàn Quốc nhiều lần thành công trong hoạt động cải tạo sông, suối.
Kỳ tích dòng suối Cheonggyecheon
Vào một buổi sáng tháng 12 se lạnh, nhân viên văn phòng và du khách đang tản bộ dọc theo con suối Cheonggyecheon rợp bóng cây ở trung tâm Seoul, dừng chân trên những hòn đá bắc ngang dòng nước chảy. Thật khó để tưởng tượng chỉ hơn 20 năm trước, nơi đây từng là tuyến đường cao tốc trên cao rộng lớn, mỗi ngày có tới 168.000 xe chạy qua trung tâm thủ đô và ôm nhiễm nghiêm trọng .
Trong hơn 600 năm, con suối giữ vai trò huyết mạch của đô thị, vừa là tuyến thoát nước tự nhiên, giúp điều tiết lũ lụt, vừa gắn bó mật thiết với sinh hoạt thường ngày của người dân. Tuy nhiên, vào những năm 1930, suối Cheonggyecheon dần biến dạng, trở thành cống rãnh lộ thiên ô nhiễm nặng. Khi đó, nó được ví như “căn bệnh ung thư của thành phố”, gây ra những mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng.
Tiếp đến những năm 1960 - 1970, con suối bị lấp để làm đường cao tốc và khu công nghiệp, khiến hầu hết đời sống thủy sinh biến mất, nước trở nên đen ngòm và bốc mùi. Việc lấp suối không chỉ tác động tiêu cực đến môi trường mà còn ảnh hưởng tới đời sống người dân xung quanh. Những năm 1990, trước sức ép của công chúng và nhu cầu cải thiện môi trường sống, chính quyền Seoul bắt đầu cân nhắc dự án tái tạo suối.
Không chỉ tập trung vào môi trường, chính quyền Seoul còn chú trọng đến yếu tố văn hóa và du lịch. Sau hơn một thập kỷ chuẩn bị và triển khai, dự án hồi sinh Cheonggyecheon hoàn thành vào năm 2005. Dòng suối không chỉ trở lại trạng thái trong lành, mà hệ sinh thái thủy sinh cũng được phục hồi đáng kể.
Và đối với thủ đô Seoul, việc khôi phục tuyến đường thủy này được xem là thành công vang dội. Nó không chỉ mang đến nơi trú ẩn yên bình cho người dân khỏi những con phố nhộn nhịp của thành phố, mà còn đóng vai trò là hành lang văn hóa với nhiều lễ hội và buổi biểu diễn quanh năm. Đồng thời giúp làm mát các khu dân cư, chống ô nhiễm không khí và kiểm soát lũ lụt.
“Ở đây thật dễ chịu, đây là một trong những điểm tham quan chính ở Seoul”, Kareem - du khách đến từ Malaysia cho biết.
Dòng suối Cheonggyecheon chảy qua khu phố Seoul. (Ảnh: Getty)
Theo Viện nghiên cứu Seoul, khu vực xung quanh dòng suối hiện mát hơn 3,6°C so với các tuyến phố lân cận, tạo ra hành lang mát mẻ xuyên qua trung tâm sầm uất của Seoul. Việc dỡ bỏ đường cao tốc trên cao cũng tạo ra những luồng gió mới xuyên qua thành phố, cải thiện lưu thông không khí. Ô nhiễm không khí giảm đáng kể, với mức nitơ dioxide giảm 35%.
Ngoài ra, hệ sinh thái cũng quay trở lại. Một cuộc khảo sát năm 2022 của Viện nghiên cứu Seoul cho thấy khu vực này hiện là nơi sinh sống của 666 loài, bao gồm 174 loài động vật và 492 loài thực vật.
“Dự án này đánh dấu sự chuyển đổi mang tính đột phá từ chính sách giao thông lấy phương tiện làm trung tâm sang quy hoạch đô thị lấy con người làm trung tâm”, Minah Park, người phụ trách tại Bảo tàng Cheonggyecheon nằm bên bờ suối cho hay.
Bài toán thẩm mỹ và xã hội
Ngoài suối Cheonggyecheon, Hàn Quốc còn triển khai nhiều dự án cải tạo khác, như sông Hàn, sông Anyang, sông Han, sông Nakdong, sông Yangjaecheon và các suối nhỏ trong đô thị. Đặc biệt, dự án "hồi sinh" sông, suối đô thị trở thành mô hình tiêu biểu tại Hàn Quốc, giúp thành phố kết nối lại với thiên nhiên, đồng thời cải thiện sức khỏe cộng đồng.
Đi cùng việc cải tạo các dòng sông suối, Hàn Quốc đặc biệt chú trọng đến khía cạnh nghệ thuật và văn hóa. Các dự án thường kết hợp thiết kế cảnh quan, nghệ thuật sắp đặt, ánh sáng và lối đi bộ để tạo trải nghiệm hấp dẫn cho người dân. Điều này chứng minh rằng, việc cải tạo sông không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn là bài toán thẩm mỹ và xã hội.
Hình ảnh sông Yangjaecheon ở quận Gangnam, Seoul. (Ảnh: Gangnam-gu)
Tại dòng sông Yangjaecheon, dọc hai bờ được tô điểm bởi sắc lá mùa thu và người dân thong thả đạp xe, ngồi trên ghế đá tận hưởng khung cảnh. Ông Kim, một cư dân 50 tuổi của quận Gangnam nói: “Mỗi khi bước ra khỏi nhà, tôi đều có thể đi bộ một cách yên bình ở đây. Đây là báu vật lớn nhất của khu phố chúng tôi" .
Theo tờ The Chosun Daily, sông Yangjaecheon chính là "bí mật" đằng sau việc thành phố Gwacheon và quận Gangnam cũng như Seocho của Seoul lần lượt xếp hạng 1, 2 và 3 trong Chỉ số Sức khỏe Hàn Quốc. Những quận mà sông Yangjaecheon chảy qua cũng có tỷ lệ người đi bộ cao nhất cả nước.
Ngoài ra, sau khi cải tạo thành công các dòng sông, chỉ số ô nhiễm nước tại Hàn Quốc cũng giảm đáng kể và đi kèm với đó là đa dạng sinh học tăng lên, mật độ cây xanh trong khu vực tăng gấp 2 - 3 lần. Quan trọng hơn, những không gian xanh này trở thành nơi vui chơi, tập thể dục và tổ chức sự kiện văn hóa cho người dân.
Chính quyền Hàn Quốc không thực hiện các dự án này một cách độc lập mà thường trưng cầu ý kiến của người dân, tổ chức hội thảo, cho phép người dân tham gia vào quá trình trồng cây, dọn rác và giám sát chất lượng nước. Chính vì vậy, trong nhiều dự án, người dân còn tham gia vào các chương trình “nhận chăm sóc sông, suối” - chịu trách nhiệm duy trì, theo dõi các khu vực nhỏ quanh nhà, từ đó tạo ra hiệu ứng lan tỏa tích cực.
Cùng với đó, dự án cải tạo sông của Hàn Quốc đi kèm với việc cải thiện hệ thống thoát nước, kiểm soát nguồn ô nhiễm từ các nhà máy, khu dân cư và xử lý nước thải. Từ đó, giúp nước sông không chỉ sạch về mặt hình thức mà còn đạt tiêu chuẩn sinh thái, hỗ trợ sự phát triển bền vững.
Năm nay cũng đánh dấu kỷ niệm 30 năm Hàn Quốc khởi động dự án phục hồi sông Dương Tử, sáng kiến phục hồi sông đô thị đầu tiên của Hàn Quốc. Trước đây, sông Dương Tử bị nhiều người "ghét bỏ", do nguồn nước ô nhiễm và mùi hôi thối.
Tuy nhiên, vào năm 1995, quận Gangnam và nhiều bên liên quan khởi xướng dự án phục hồi hệ sinh thái sông Dương Tử với tuyên bố: "Để nâng cao chất lượng cuộc sống, chúng ta phải hồi sinh dòng sông".
