T.S Võ Trí Thành: Doanh nghiệp Việt đã không hỗ trợ còn "chơi nhau", làm sao mà tiến bộ được?
Nông nghiệp Việt Nam đã có những dấu hiệu chững lại cách đây gần 30 năm. Tốc độ tăng trưởng năng suất lao động ngành nông nghiệp trung bình giai đoạn 2000 – 2013 chưa bằng một nửa so với Hàn Quốc giai đoạn 1980 – 1995.
Có lẽ chúng ta nên ngừng mơ về giấc mơ Hàn Quốc, khi nông nghiệp được coi là thế mạnh của Việt Nam lại có tốc độ tăng năng suất không bằng một nửa so với Hàn Quốc giai đoạn 1980 – 1995.
Nông nghiệp Việt Nam đã có những dấu hiệu chững lại cách đây gần 30 năm. Từ năm 1990, tốc độ tăng trưởng năng suất đã tăng chậm lại và chậm hơn so với hầu hết các nước cùng trình độ phát triển trong khu vực, do lợi nhuận từ thâm canh đất đã đạt đến mức giới hạn.
“Tăng trưởng và phát triển nông nghiệp của Việt Nam trong vài thập kỷ qua chủ yếu dựa trên cơ sở thâm dụng đầu vào sản xuất, nguồn lực con người và tài nguyên thiên nhiên”, ông Nguyễn Văn Bình, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương, nhận định tại diễn đàn “Phát triển doanh nghiệp nông nghiệp trong tiến trình tái cơ cấu nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới”.
Điều này tất yếu dẫn tới tốc độ tăng trưởng năng suất lao động ngành nông nghiệp trung bình giai đoạn 2000-2013 của Việt Nam chỉ đạt 3,4%, chưa bằng một nửa so với Hàn Quốc giai đoạn 1980-1995, hay Trung Quốc trong cùng giai đoạn (đạt 7,5%).
Năm 2014, năng suất lao động ngành nông nghiệp chỉ bằng 39% năng suất lao động chung của nền kinh tế.
Điều này làm cho nông nghiệp Việt Nam phát triển thiếu bền vững, hiện đang đối mặt với những vấn đề kinh tế nan giải: Giá trị gia tăng thấp, an toàn thực phẩm không đảm bảo và khả năng sinh lời thấp của sản xuất nông hộ quy mô nhỏ .
Điểm cốt tử của nông nghiệp: Doanh nghiệp trong chuỗi đã không bắt tay lại còn “chơi nhau”
Bàn về nông nghiệp, TS. Võ Trí Thành – nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) – đã trích lại lời của một doanh nghiệp mà ông cho là “đã nói lên đúng bản chất của Việt Nam”.
Theo đó, việc phối hợp, liên kết chuỗi trong nông nghiệp Việt Nam hiện có 2 vấn đề.
Một là, các doanh nghiệp trong chuỗi thậm chí không hợp tác mà “chơi nhau luôn”.
Hai là, sự đàng hoàng trong hợp đồng, thỏa thuận kinh tế giữa doanh nghiệp và nông dân hay bị xóa bỏ.
Theo TS. Thành, 2 vấn đề này đặt ra bài toán: Đặt lợi ích của người nông dân trong chuỗi giá trị thế nào? Nông nghiệp từng vùng cần có một tổ chức và tổ chức này phải bị chi phối bởi lợi ích của các bên tham gia gồm nông dân và người kinh doanh.
Sản xuất kinh doanh nông nghiệp thiếu liên kết là một thực tế luôn được nói ra rả trong các hội thảo về nông nghiệp. Bên cạnh đó, nông nghiệp Việt Nam còn có một loạt hạn chế, yếu kém do phương thức sản xuất nông nghiệp ở nước ta chủ yếu dựa trên quy mô sản xuất hộ gia đình nhỏ lẻ, manh mún; doanh nghiệp, hợp tác xã chậm phát triển.
Số lượng các doanh nghiệp nông nghiệp chiếm tỷ lệ nhỏ và tốc độ phát triển rất chậm, năm 2014 chỉ chiếm dưới 1% các doanh nghiệp được điều tra (chỉ có 3.844 doanh nghiệp nông nghiệp so với tổng số 420.251 doanh nghiệp hoạt động được điều tra). Đến năm 2015, số doanh nghiệp nông nghiệp giảm xuống chỉ còn 3.640 doanh nghiệp.
Trong khi đó, cơ cấu của các doanh nghiệp nông lâm thuỷ sản chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ và vừa, chiếm 96,53% tổng số doanh nghiệp; có khoảng 50% doanh nghiệp ngành nông, lâm nghiệp, thủy sản có quy mô hoạt động siêu nhỏ (dưới 10 lao động); doanh nghiệp hoạt động nhiều nhất trong lĩnh vực nông nghiệp (chiếm 47,63%), tiếp đến là thủy sản (chiếm 35,43%) và ít nhất là lâm nghiệp (chiếm 16,94%).
