Triển lãm Bardo - Trung Giới: ‘Lằn ranh giữa băng và đất, giữa tôi và thế giới’ của Hoàng Lê Giang

Từ ký ức lưu niệm đến đối thoại nội tâm

Hoàng Lê Giang đến với nhiếp ảnh từ những năm 2008, khi anh còn là một du học sinh tại Thụy Điển. Lúc ấy, chiếc máy compact nhỏ chỉ đơn giản là công cụ để ghi lại những cảnh đẹp, gửi về cho gia đình. Nhưng chính những bức ảnh giản dị ấy, khi được bạn bè khen ngợi và chia sẻ trên blog Yahoo! 360, đã thắp lên trong Giang một niềm tin rằng anh có năng khiếu bẩm sinh với ánh sáng và bố cục. "Chỉ với chiếc máy ảnh nhỏ, tôi đã tìm ra được những góc nhìn khiến người khác thấy rung động. Điều đó khiến tôi tò mò, muốn chụp nhiều hơn, muốn nâng cấp máy và tìm hiểu sâu hơn về nhiếp ảnh", anh nhớ lại.

Sự khích lệ ban đầu chỉ là động lực. Nhưng để bước vào con đường dài hơi, Giang cần một chất xúc tác mạnh mẽ hơn. Chuyến đi Tây Tạng năm 2012 trở thành cột mốc quan trọng. Tại nơi núi non hùng vĩ ấy, lần đầu tiên anh cảm thấy ảnh có thể trở thành chiếc cầu nối trực tiếp với tâm hồn mình. "Khi chụp châu Âu, tôi chỉ thấy đó là lưu niệm. Nhưng Tây Tạng thì khác: khung cảnh ở đó chạm vào nội tâm, làm tôi khao khát quay lại để 'đào sâu' hơn. Tôi muốn ảnh không chỉ mô tả cảnh vật, mà còn phải biểu đạt khát vọng tự do trong tôi", Giang kể.

Chính sự chuyển đổi từ "ghi nhớ" sang "đối thoại" ấy đã làm nên con đường riêng của Giang. Anh chọn không đi theo nhiếp ảnh thương mại, dù từng có cơ hội chụp cưới, chụp thời trang hay sản phẩm. Những lần thử nghiệm đó chỉ mang lại kỹ năng, chứ không mang lại sự kết nối tinh thần. "Nếu cứ chụp dịch vụ để kiếm sống, tôi sợ sẽ ghét luôn máy ảnh. Vậy nên tôi quyết định giữ nó cho những gì thật sự thuộc về mình". 

Ở giai đoạn đầu, Giang kiên nhẫn kiếm sống bằng marketing - công việc anh đã có sẵn kinh nghiệm và quan hệ để dành nhiếp ảnh cho đam mê. Lựa chọn này không dễ, nhưng lại giúp anh duy trì được sự tinh khiết với nghệ thuật. Từ đây, Giang bắt đầu nuôi dưỡng những dự án ảnh mang tính cá nhân, với mong muốn vừa lưu giữ vừa gợi lên cảm xúc nơi người xem.

Trung giới của thiên nhiên - Trung giới của con người

Tên gọi Bardo - Trung Giới xuất phát từ triết lý Tây Tạng. Trong tiếng Tây Tạng, "Bardo" là khoảng trạng thái chuyển tiếp giữa hai cõi, nơi con người đi qua những biến dịch lớn của đời sống. Với Hoàng Lê Giang, đó cũng chính là cảm giác khi đứng giữa những miền đất xa xôi: băng và đất, sáng và tối, lặng yên và biến động.

Bộ ảnh được thực hiện trong nhiều chuyến đi dài, với những bức hình như tranh sơn dầu: các vệt màu loang, những mảng sáng tối đan xen, vừa gợi sự mong manh vừa chất chứa uy lực. Giang không muốn ảnh chỉ là "đẹp mắt", mà muốn nó trở thành nơi người xem nhận ra những lằn ranh trong chính họ. "Khi đứng trước phong cảnh lớn, tôi thấy cái tôi của mình nhỏ lại. Ai cũng có những ranh giới phải vượt qua - giữa tiếp tục và từ bỏ, giữa niềm tin và hoài nghi. Tôi hy vọng người xem sẽ tìm thấy bản thân trong khoảng "ở giữa" ấy," anh chia sẻ.

Điểm thú vị của Bardo là sự đan xen giữa hai mạch: phong cảnh thiên nhiên và câu chuyện con người. Bên cạnh những dải núi băng, những hồ muối loang màu, Giang còn dành thời gian ghi lại đời sống du mục ở nhiều nơi như Mông Cổ, Iran, Himalaya. Đó là những cộng đồng đang đứng trước nguy cơ biến mất khi nhịp sống hiện đại xâm nhập. "Tôi muốn đồng hành cùng họ qua bốn mùa, thậm chí gặp lại những đứa trẻ khi trưởng thành, để lưu giữ những khoảnh khắc không thể lặp lại. Ảnh của tôi, nếu may mắn, có thể giúp họ được biết đến nhiều hơn và tiếp tục giữ gìn bản sắc văn hóa",   Giang nói.

Nhiếp ảnh với anh không chỉ là nghệ thuật, mà còn là tư liệu, là nhịp cầu giữa cá nhân và cộng đồng. Một bức ảnh đẹp có thể khiến người xem nhớ đến những khung cảnh họ từng thấy trong mơ. Một bộ ảnh chân thật có thể trở thành nguồn động viên, cho thấy rằng những vùng đất xa xôi kia hoàn toàn có thật và vẫn có thể tiếp cận. Đây chính là giá trị tinh thần mà Bardo muốn gửi gắm.

Về thiết bị, Giang không đặt nặng. Anh có thể dùng máy ảnh, flycam, thậm chí điện thoại. " Quan trọng không phải là máy gì, mà là cảm xúc. Tôi thường chụp ít, nghĩ nhiều. Có chuyến đi hai tuần, tôi chỉ chụp 2.000 tấm. Tôi muốn mỗi bức ảnh đều đáng để lưu trữ hàng chục năm". 

Bardo - lời đối thoại cùng người xem

Triển lãm tại Noirfoto Gallery không đơn thuần là một cuộc phô diễn kỹ thuật. Đó là hành trình đối thoại giữa tác giả và chính mình, giữa nhiếp ảnh và công chúng. Các bức ảnh được sắp đặt để người xem không chỉ "xem", mà còn "dừng lại", lắng nghe sự chuyển động thầm lặng của cảnh quan.

Đại diện Noirfoto nhận xét: "Điều khiến Bardo đặc biệt không nằm ở hình thức, mà ở trải nghiệm phổ quát nó gợi lên. Ai cũng từng có những khoảng lặng "ở giữa" những lằn ranh cần bước qua. Bộ ảnh chạm đến điều đó, khiến mỗi người tự đối thoại với chính mình". 

Ở tuổi ngoài 30, Hoàng Lê Giang chọn đi chậm lại, chụp ít nhưng sâu, để mỗi bức hình trở thành một đoạn hội thoại dài lâu. Bardo - Trung Giới chính là kết tinh của lựa chọn ấy: không phải là sự phô trương, mà là một không gian chiêm nghiệm. Tác giả không muốn áp đặt, mà để ảnh tự nói, để người xem tìm thấy bản thân qua những vệt sáng, mảng màu và khoảng trống.

"Tôi từng đi những nơi hoành tráng hơn, nhưng chính ở Bardo tôi tìm được góc riêng. Những bức ảnh cho thấy thiên nhiên luôn mong manh và biến đổi, giống như chính chúng ta trong hành trình sống", Giang chia sẻ. Ở đó, nhiếp ảnh trở thành tiếng nói chung của sự đồng cảm: mỗi người, dù khác biệt, đều đang sống trong một trạng thái trung giới nào đó, giữa những lựa chọn, những khát vọng và những giới hạn.

Triển lãm Bardo - Trung Giới không chỉ giới thiệu một bộ ảnh, mà còn mở ra một cánh cửa để bước vào thế giới nội tâm của Hoàng Lê Giang, đồng thời là tấm gương để người xem soi lại chính mình. Trong cuộc sống bộn bề, những tác phẩm như vậy nhắc ta nhớ rằng nghệ thuật không chỉ để ngắm nhìn, mà còn để tìm lại khoảng lặng bên trong.

Diệu Đan