Tổng thống vừa bị ám sát: Từ nhà buôn chuối đến người đứng đầu Haiti
Trước khi đắc cử Tổng thống Haiti, ông Jovenel Moise là một doanh nhân trong lĩnh vực xuất khẩu chuối. Ông có quan hệ thân thiết với cựu Tổng thống Michel Martelly.
Tổng thống Haiti – Jovenel Moise (53 tuổi) đã bị ám sát trong vụ tấn công nhằm vào nhà riêng lúc một giờ sáng ngày 7/7. Phu nhân ông Moise bị thương nặng và đã được đưa đến bang Florida (Mỹ) cấp cứu trong tình trạng nguy kịch.
Trước khi bị ám sát, ông Moise phải đối mặt với làn sóng phản đối ngày càng gay gắt, bị cáo buộc "tham quyền cố vị" và "dùng các nhóm vũ trang để duy trì quyền lực".
Ông cũng bị cáo buộc tham nhũng trong cuộc điều tra về khoản tiền 2 tỷ đô la Mỹ viện trợ từ quỹ PetroCaribe của Venezuela.
Jovenel Moise là ai?
Jovenel Moise là một doanh nhân đến từ miền Bắc Haiti, chuyên xuất khẩu chuối, và là người thân thiết với cựu Tổng thống Michel Martelly.
Năm 2015, ông Martelly chỉ định Moise là ứng viên tổng thống của đảng Haiti Tèt Kale. Kết quả bỏ phiếu vòng đầu tiên (với hơn 50 ứng viên) cho thấy ông Moise nhận được 32,8% số phiếu. Với kết quả này, ông Moise đủ điều kiện cạnh tranh trực tiếp với ứng viên về nhì Jude Célestin.
Tuy nhiên, một cuộc thăm dò ý kiến do Haiti Sentinel tiến hành cho thấy Moise chỉ nhận được 6% phiếu bầu. Célestin cáo buộc cuộc bầu cử bị gian lận. Hàng nghìn người đã xuống đường biểu tình. Kết quả bỏ phiếu sau đó đã bị hủy bỏ vào tháng 6/2016. Lúc này, Haiti đang được lãnh đạo bởi Tổng thống lâm thời Jocelerme Privert.
Tháng 11/2016, chính quyền Haiti tổ chức bầu cử lại, và ông Moise đắc cử Tổng thống với 55,67% số phiếu bầu. Ông tuyên thệ nhậm chức vào ngày 7/2/2017, trở thành Tổng thống thứ 58 của Haiti với nhiệm kì kéo dài 5 năm.
| Ông Moise và phu nhân Martine trong lễ nhậm chức tháng 2/2017. Ảnh: AP |
Bị cáo buộc "tham quyền cố vị"
Phe đối lập phản đối việc ông Moise tiếp tục nắm quyền trong năm nay. Họ cho rằng nhiệm kì tổng thống của ông Moise đáng nhẽ sẽ phải kết thúc vào ngày 7/2 theo quy định của hiến pháp. Và dù nhiệm kì tổng thống là 5 năm, thì ông Moise cũng sẽ chỉ được nắm quyền 4 năm do năm đầu tiên của nhiệm kì đã được một tổng thống lâm thời đảm nhận, trong lúc tổ chức lại cuộc bầu cử.
Tuy nhiên, ông Moise lập luận rằng nhiệm kì của ông chỉ chính thức bắt đầu sau khi nhậm chức vào tháng 2/2017. Do đó, ông sẽ tiếp tục nắm quyền đến tháng 2/2022.
Trong thời gian đương nhiệm, ông Moise đã ban hành một loạt các lệnh hành pháp, bao gồm quy định coi các cuộc biểu tình là hành động khủng bố, và thành lập cơ quan tình báo quốc gia.
Vài tháng trước, ông đã thúc đẩy một cuộc trưng cầu dân ý gây tranh cãi để thay đổi hiến pháp của Haiti, bất chấp sự phản đối từ Mỹ và tuyên bố của các chuyên gia pháp lý Haiti rằng điều đó là bất hợp pháp.
Hồi tháng Hai, ông Moise thông báo về việc bắt giữ 23 người, trong đó gồm một cựu ứng viên tổng thống, một thanh tra cảnh sát cấp cao và một thẩm phán Tòa tối cao. Ông Moise cáo buộc những người này có âm mưu đảo chính và ám sát tổng thống.
Bốn nghi phạm ám sát Tổng thống Jovenel Moise sáng 7/7 đã bị cảnh sát bắn hạ, trong khi hai người khác bị bắt.
Danh tính các nghi phạm hiện chưa được tiết lộ. Bộ trưởng Truyền thông Haiti - Frantz Exantus - cho biết đài truyền hình sẽ sớm cung cấp thêm thông tin chi tiết.
