Từng được định giá gần 1 tỷ USD, Tiki hiện đang ở đâu trong cuộc đua với Shopee và Lazada?

Tiki từng là startup sáng giá bậc nhất trong nhóm các công ty khởi nghiệp Việt Nam nói chung và ngành TMĐT nói riêng, nhận được hàng trăm triệu vốn từ các quỹ đầu tư. Năm 2021, Bloomberg đưa tin, Tiki đã huy động được 258 triệu USD trong vòng gọi vốn do AIA Insurance dẫn đầu. Vòng tài trợ này đưa mức định giá của Tiki lên tiệm cận 1 tỷ USD – hay còn gọi là kỳ lân. Cùng với đó, Tiki cũng đặt tham vọng IPO trên sàn chứng khoán Mỹ.

Tuy nhiên, TMĐT Việt Nam vốn là một cuộc chiến khốc liệt khi các đối thủ nước ngoài của Tiki đều là những tên tuổi có kinh nghiệm và "bạo vì tiền". Lazada được hậu thuẫn bởi Alibaba - ông trùm TMĐT Trung Quốc, trong khi Shopee được "bơm" tiền từ Sea Group - startup từng được định giá cao nhất Đông Nam Á. Cả ba đã trải qua cuộc đua đốt tiền vào khuyến mãi, quảng cáo thu hút người dùng.

Tuy nhiên đến thời điểm hiện tại, thế trận TMĐT dường như đã được ấn định với sự dẫn đầu của Shopee, kế tiếp là Lazada và Tiki bị bỏ xa ở phía sau. Tiki cũng không giữ được nhịp tăng trưởng của mình.

Nguồn tin từ Tech in Asia cho biết, Tiki đã tăng lỗ trong năm tài chính gần nhất (kết thúc vào tháng 3/2022) do doanh thu giảm. Cần lưu ý rằng, số liệu năm tài chính 2022 của Tiki được kiểm toán, tuy nhiên số liệu của năm tài chính 2021 được lấy ra so sánh thì không được kiểm toán. Theo đó, Tiki ghi nhận tổng doanh thu năm 2022 giảm 7% so với năm 2021. Trong khi đó, tổng chi phí tăng 4% so với cùng kỳ năm trước. Do vậy, khoản lỗ hoạt động của công ty đã tăng thêm 39% trong năm tài chính 2022. Khoản lỗ của Tiki trong năm 2022 ước tính khoảng 100 triệu USD.

Tiki cũng đuối sức trong cuộc đua GMV (tổng giá trị giao dịch hàng hóa). Theo Báo cáo Thương mại điện tử 2023 do công ty nghiên cứu thị trường Momentum Works vừa công bố, tổng giá trị giao dịch hàng hóa trên TMĐT năm 2022 tại Việt Nam đạt 9 tỷ USD. Trong đó, giá trị giao dịch hàng hóa trên Shopee chiếm tới 63% tổng GMV toàn thị trường, đạt khoảng 5,67 tỷ USD (khoảng 113.245 tỷ đồng). Đứng ở vị trí thứ hai là Lazada, với thị phần tính theo GMV chỉ đạt khoảng 2,7 tỷ USD (khoảng 63.450 tỷ đồng), bằng 1/3 thành tích của Shopee. Tuy nhiên, Tiki chỉ đóng góp 6% vào tổng GMV của TMĐT Việt Nam, tương ứng 540 triệu USD.

Trong khi đó, Tiki cũng đứng trước mối đe dọa của "thế lực TMĐT mới chỉ hơn 1 năm tuổi" là TikTok Shop. Nền tảng TikTok Shop dù mới ra mắt hơn một năm qua nhưng đã bắt kịp Sendo, tiến sát tới thành tích của Tiki, với tổng GMV đạt khoảng 360 triệu USD.

Phân tích trong báo cáo Momentum Works, chuyên gia đã phân tích thế khó trong mô hình hoạt động của Tiki. Nếu như Shopee đang tập trung vào mô hình 3P (third party) - các nhà bán hàng bán trực tiếp tới tay người dùng thì Tiki duy trì cả hai hình thức 3P và 1P. Trong đó, 1P là mô hình mà Tiki vừa nhập hàng, kiểm soát giá, bán hàng và vận chuyển tới tay khách hàng (gọi là Tiki Trading). Mô hình 1P này khá tương tự với cách thức của Amazon.

GMV từ 1P chiếm tới 45% tổng GMV của Tiki. Mô hình 1P giúp Tiki kiểm soát chất lượng hàng hóa trên sàn – điều đã trở thành thương hiệu của nền tảng TMĐT này. Tuy nhiên, mô hình 1P cũng bộc lộ nhiều điểm yếu. Việc GMV đến quá nhiều từ 1P tại một thị trường TMĐT ở giai đoạn sớm (early stages) khiến Tiki tốn nhiều chi phí, trong khi việc mở rộng quy mô lại bị hạn chế. Thêm vào đó, việc tự nhập hàng - tự bán dẫn đến tính đa dạng sản phẩm/người bán thấp hơn nhiều so với các nền tảng Marketplace khác như Shopee hay Lazada.

Với việc nhà sáng lập kiêm CEO Trần Ngọc Thái Sơn từ chức, viễn cảnh thách thức được nhận định đang đón chờ Tiki ở phía trước, dù công ty có muốn IPO hay không.

Hoàng Thùy