Thu hồi xe “hết đát”: Liệu có khả thi?
Việc hít khí thải động cơ khi tham gia giao thông, có thể là mầm mống dẫn đến những nguy cơ ung thư mà ít người lường được.
Hiện nay, TP Hà Nội hiện có khoảng 6 triệu xe máy và gần 1 triệu ô tô các loại đang lưu hành. Trong đó có 2,5 triệu xe máy đã sử dụng lâu năm.
Hà Nội đang tìm các biện pháp thu hồi xe máy, ô tô quá hạn sử dụng nhằm hạn chế tác động môi trường. Theo giới chuyên gia, đây là ý tưởng tốt nhưng khó thực hiện bởi hàng loạt các vướng mắc về đời sống dân sinh cho đến những lỗ hổng trong quản lý khiến ý tưởng trở nên bất khả thi.
Nguyên nhân chính gây ô nhiễm
Theo báo cáo của Cục Đăng kiểm năm 2016, ô nhiễm không khí ngày càng trở nên trầm trọng tại các TP lớn với hàm lượng bụi lơ lửng ven đường vượt tiêu chuẩn cho phép nhiều lần. Đặc biệt mức độ phơi nhiễm của người tham gia giao thông nhất là người đi xe máy cũng vượt giới hạn cho phép 2 - 3 lần... Trong đó, 70 - 90% ô nhiễm không khí đô thị từ các hoạt động giao thông.
Mới đây, một nhóm nghiên cứu của Đại học Bách khoa TP.HCM đã tiến hành khảo sát mức độ khí thải tại một số tuyến đường như An Sương - Cộng Hòa - Bến Bạch Đằng (TP.HCM). Kết quả cuộc khảo sát cho thấy,lượng tiêu hao nhiên liệu xe máy so với xe buýt (tính theo hành khách/km) cao hơn 92 lần. Lượng chất thải trung bình, cũng cao hơn xe con tới gần 4 lần và cao hơn xe buýt tới gần 40 lần.
Một số nghiên cứu khoa học cũng đã chỉ ra, một chiếc xe máy động cơ 100cc, tiêu chuẩn Euro 2 thải ra lượng khí thải độc hại cao gấp hàng trăm chiếc ô tô có động cơ 1.800cc, tiêu chuẩn Euro 5. Nguyên nhân là xe máy do sử dụng công nghệ thấp nên khả năng đốt cháy nhiên liệu không hết, thải ra ngoài môi trường gấp nhiều lần ô tô. Phần lớn khí thải độc hại là các hydrocarbon, tác động xấu tới sức khỏe con người.
Ông Nguyễn Minh Đồng, Giám đốc Công ty tư vấn công nghệ ô tô Đức - Việt, cho biết: “Việc đốt cháy nhiên liệu chính là quá trình phân giải các chất hữu cơ. Quá trình này ở xăng, dầu cho ra rất nhiều loại tạp chất khác nhau. Thành phần khí thải này lại phụ thuộc nhiều vào chất lượng động cơ. Động cơ càng cũ, công nghệ càng lạc hậu, thì việc đốt cháy triệt để nhiên liệu càng bị giảm đi, khí thải độc hại vì thế càng nhiều.Việc hít khí thải động cơ khi tham gia giao thông, có thể là mầm mống dẫn đến những nguy cơ ung thư mà ít người lường được”.
Thực tế, tại 2 TP lớn nhất là Hà Nội và TP.HCM, xe máy chiếm 95% về số lượng, chỉ tiêu thụ 56% xăng nhưng lại thải ra 94% hyđrô các bon (HC); 87% các bon ô xít (CO); 57% ô xít nitơ (NOx)... trong tổng lượng phát thải của các loại xe cơ giới. Xe máy đang là nguồn chính thải ra phần lớn các chất gây ô nhiễm.
Bên cạnh đó, xe máy cũ cũng là nguyên nhân gây ra nhiều tai nạn giao thông. Kết quả nghiên cứu năm 2015 của UB ATGT cho thấy có mối liên hệ giữa số vụ tai nạn và tuổi đời phương tiện. Xe mới từ 1-5 năm, có mức độ tai nạn ít nghiêm trọng hơn, so với xe sử dụng từ 6-10 năm.
Nằm ngoài vòng kiểm soát
TP Hà Nội hiện có khoảng 6 triệu xe máy và gần 1 triệu ô tô các loại đang lưu hành. Trong đó có 2,5 triệu xe máy đã sử dụng lâu năm, nhiều xe sản xuất từ những năm 90 của thế kỷ trước, nhưng giờ vẫn tham gia giao thông.
Luật sư Lê Hồng Đăng–Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho hay: Theo Quyết định số 16/2015/QĐ-TTg ngày 22 tháng 5 năm 2015 của Thủ tướng Chính phủ về thu hồi, xử lý sản phẩm thải bỏ, xe ô tô các loại và xe mô tô, xe gắn máy các loại hết thời hạn sử dụng bị thu hồi vào thời điểm 1/1/2018.
Theo báo cáo của Cục Đăng kiểm năm 2016, ô nhiễm không khí ngày càng trở nên trầm trọng tại các TP lớn với hàm lượng bụi lơ lửng ven đường vượt tiêu chuẩn cho phép nhiều lần.
Thế nhưng có một vấn đề là cho đến nay, theo Nghị định số 95/2009/NĐ-CP ngày 30 tháng 10 năn 2009 và Thông tư số 21/2011/TT-BGTVT ngày 10 tháng 8 năm 2010, chỉ có xe ô tô chở hàng, xe ô tô chở người từ 10 chỗ trở lên, xe khác chuyển đổi công năng thành xe ô tô chở người là được quy định về niên hạn sử dụng. Còn ô tô từ 9 chỗ ngồi trở xuống và xe mô tô, xe gắn máy chưa có quy định về niên hạn sử dụng.“Vậy thì rõ ràng là tại thời điểm này, chưa thể áp dụng biện pháp thu hồi xe máy được coi là đã hết niên hạn sử dụng”, luật sư Đăng phân tích.
Cần cân nhắc kỹ và phải có lộ trình
Từ những số liệu cụ thể ta có thể thấycác loại xe “hết đát” là một phần tác nhân gây ra ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, theo ý kiến của nhiều người thì việc hạn chế, thu hồi xe máy cũ cần có lộ trình và quan trọng hơn hết là lắng nghe ý dân bởi xe máy chính là phương tiện sở hữu của người dân, là phương tiện đi lại, kiếm sống của họ.
Mỗi chiếc xe tùy vào thời gian lưu thông, sử dụng, cung đường di chuyển và cả chế độ chăm sóc, bảo dưỡng của người dùng mà có độ bền, kém khác nhau. Có thể chiếc xe này đã mua được 10 năm nhưng do người dùng ít sử dụng, hoặc bảo dưỡng tốt nên đến nay vẫn đảm bảo chất lượng. Trong khi có những chiếc xe khác dù mới chỉ mua 5 năm nhưng do đi xa nhiều, đi những con đường xấu mà đã “xuống cấp”. Rồi chất lượng xe còn phụ thuộc nhiều vào hãng, thương hiệu xe...
Việc thu hồi “triệt để” những chiếc xe máy quá niên hạn dường như đang gây khó khăn cho những người dân nghèo khó và cho cả cơ quan quản lý Nhà nước.
Anh Hoàng Nam (Nam Từ Liêm, Hà Nội) chia sẻ: “mỗi chiếc xe được sử dụng với tần suất khác nhau, di chuyển trên những cung đường khác nhau dẫn đến chất lượng tốt, kém khác nhau, không thể đưa ra mức quy định niên hạn theo năm cho xe máy được”.
Trong khi không ít ý kiến khác lại cho rằng, hiện đa số các xe máy cũ đều được chuyển về khu vực nông thôn, hoặc đối tượng sử dụng đều là những người nghèo. Nên quy định về niên hạn xe máy sẽ ảnh hưởng nhiều đều những đối tượng này. Vì vậy cần cân nhắc kỹ.
Về giải pháp thu hồi xe máy hết “đát” để giảm thiểu ô nhiễm môi trường, ông Bùi Danh Liên, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải Hà Nội cho rằng: Nếu như quy định trên được ban hành, mỗi chiếc xe máy ở Việt Nam sẽ phải chịu đủ thứ gánh nặng, từ thuế nhập khẩu, thuế bảo vệ môi trường, phí trước bạ... và sắp tới còn có phí khí thải. Đặc biệt, một khi đã ban hành quy định rồi, liệu có làm được không? Có hiệu quả không và lấy ai để làm?
“Ai cũng muốn được sống trong môi trường an toàn, trong sạch, tuy nhiên, việc thu hồi “triệt để” những chiếc xe máy quá niên hạn dường như đang gây khó khăn cho những người dân nghèo khó và cho cả cơ quan quản lý để phân định thế nào với một chiếc xe “hết hạn sử dụng” ? những vấn đề kéo theo đó là xử lý hàng triệu chiếc xe sau thu hồi như thế nào vẫn đang là câu hỏi nan giải.
