Ông trùm truyền thông Rupert Murdoch chuẩn bị giao quyền lực trong đế chế đầy bê bối của mình như thế nào?

Những bữa tiệc trong đại dịch thật thê lương, và ngay cả tỷ phú cũng không ngoại lệ. Nhưng với lần sinh nhật thứ 90 củaRupert Murdoch vào ngày 11/3, ít nhất đã ít căng thẳng hơn so với sinh nhật lần thứ 80 của ông. Vào thời điểm đó, các nhà điều tra Anh đã đột nhập vào một chi nhánh của công ty ông, News Corporation để tìm bằng chứng cho thấy các phóng viên của hãng này đã truy cập trái phép vào điện thoại cũng như thực hiện hành vi hối lộ với cảnh sát. Ngài Murdoch đã bị kết án nhiều lần, và khi tờ báo có tuổi đời là 168 năm New of the World bị đóng cửa, ông Murdoch đã bị đưa ra chất vấn trong một cuộc điều trần của quốc hội Anh về điều mà ông gọi là "ngày nhục nhã nhất trong đời tôi".

Một thập kỷ sau khi đế chế gần sụp đổ, mọi việc đang diễn ra tốt hơn đối với nhà tài phiệt gốc Úc. Vụ bê bối truy cập trái phép các cuộc điện thoại đã lùi xa. Những tài sản tốt nhất của ông đã được bán cho Disney với cái giá cao nhất trên thị trường. Fox News là kênh truyền hình cáp phổ biến nhất của Mỹ. Vào tháng trước, ông Murdoch đã buộc những gã khổng lồ công nghệ phải trả tiền cho việc liên kết với những nội dung của công ty ông. "Ông ấy có tiền. Ông ta có quyền lực chính trị. Ông ấy có tất cả, "Claire Enders, một người quan sát truyền thông kỳ cựu, nói.

Tuy nhiên, viễn cảnh lại có vẻ trở nên u ám. Lĩnh vực truyền hình cáp đang suy giảm nhanh chóng. Lùm xùm về pháp lý có thể sẽ còn tốn kém hơn cả việc giải quyết vụ truy cập trái phép điện thoại trước đây. Và câu hỏi về sự thừa kế đế chế vẫn tiếp tục diễn ra. Ông Murdoch vẫn nắm giữ quyền lực với các dự án đáng gờm trên lĩnh vực chính trị và thương mại. Các dự án có thể không còn nguyên vẹn nếu không có ông.

Trải nghiệm không dễ chịu về từ vụ truy cập trái phép điện thoại hóa ra lại là một điều may mắn. Việc này đã buộc Murdoch phải chia đôi News Corporation, một mặt chuyển những tài sản béo bở trên mảng truyền hình và điện ảnh vào hãng 20th Century Fox. Trong khi đó, những tờ báo liên quan tới vụ bê bối thì bị cách ly tại News Corp.

Khi các công ty được hiện đại hóa và quyền lực được giao cho các con trai của ngài Murdoch là Lachlan và James, các nhà đầu tư đã quay trở lại. Trong bước đi táo bạo nhất, vào năm 2019, gã tài phiệt chuyên đi thâu tóm lại các công ty khác của ngành truyền thông này nhận ra rằng đã đến lúc trở thành con mồi hơn là kẻ săn mồi và đã bán phần lớn cổ phần mảng kinh doanh phim điện ảnh và truyền hình của hãng phim 21st Century cho Disney với giá 71 tỷ USD.

Bà Enders và các đồng nghiệp tính toán rằng kể từ năm 2011, quỹ tín thác (family trust) của gia đình Murdoch, vốn sở hữu gần 40% cổ phần có quyền biểu quyết tại các công ty, đã tăng lên tới hơn sáu lần.

Chương tiếp theo của câu chuyện này sẽ phức tạp hơn. Bắt đầu với Fox, với vốn hóa 22 tỷ USD. Đại dịch đã thúc đẩy sự suy giảm kéo dài hàng thập kỷ của lĩnh vực truyền hình cáp tại Mỹ. Năm ngoái, lượng thuê bao cáp đã giảm 7,3%, xuống mức chưa từng thấy trong gần 30 năm. Fox đã tránh khỏi xu hướng này nhờ tập trung vào mảng tin tức và thể thao, phân khúc thị trường mà các công ty phát hành trực tuyến vẫn chưa chiếm lĩnh được Tuy nhiên, trong khi cổ phiếu Fox trước đây từng được định giá cao hơn so với ViacomCBS và Discovery thì giờ đây cổ phiếu của Fox chỉ đạt ở mức chiết khấu tới 30%.

Một lý do là những hãng phát hành trực tuyến đang bắt đầu chú ý tới lĩnh vực thể thao. Amazon đã phát sóng trực tuyến Giải Bóng Bầu Dục Quốc Gia Mỹ và được cho là đang tìm cách giành độc quyền đối với một số trận đấu của giải. Các giải đấu muốn tiếp cận người hâm mộ trẻ tuổi.. Vì vậy, các công ty truyền hình cáp đang chuyển các trận đấu thể thao sang các dịch vụ phát trực tuyến của riêng họ. Disney có ESPN +; Comcast đã thông báo vào tháng 1 rằng họ sẽ đóng cửa NBC Sports Network và chuyển chương trình sang sử dụng dịch vụ của Peacock. Michael Nathanson, một nhà phân tích truyền thông, lưu ý rằng nếu không có nền tảng phát trực tuyến cho thể thao thì Fox sẽ bị coi là "kẻ lập dị".

Fox News cũng đang có những vấn đề. Mối quan hệ chặt chẽ của kênh truyền hình này với chính phủ của cựu tổng thống Donald Trump đã giúp hãng tin đạt được những kỷ lục về lượng người xem, nhưng lại khiến các nhà quảng cáo và một số nhà đầu tư xa lánh. Smartmatic, một công ty kinh doanh phần mềm bầu cử, đang kiện hãng tin này với số tiền lên tới 2,7 tỷ USD vì đưa ra những tuyên bố lố bịch rằng hãng này đã tiếp tay cho gian lận trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ. Tổng số tiền của vụ kiện này có thể sẽ vượt quá số tiền đã phải chi trả do vụ truy cập trái phép dữ liệu điện thoại.

Các thị trường tại Mỹ, Anh và Úc đang cung cấp phần lớn doanh thu cho Fox, tiếp theo là mảng truyền hình trả tiền tại Úc và nhà xuất bản HarperCollins. Nhưng đóng góp lớn nhất vào lợi nhuận lại phần lớn là từ cổ phần của công ty này tại REA Group và Move, hai công ty quảng cáo bất động sản trực tuyến.

Các hãng tin tức báo chí đang tiến xa hơn trong quá trình chuyển đổi số so với Fox. Đăng ký trực tuyến chiếm 3/4 tổng số đăng ký tại Wall Street Journal; thậm chí New York Post, một tờ báo lá cải vỗn trải qua thua lỗ triền miên, cũng đã báo cáo lợi nhuận khiêm tốn trong quý cuối cùng của năm 2020. Một thỏa thuận giữa News Corp với Google đã cho thấy ông lớn công nghệ này phải trả phí cho các nội dung của News Corp theo một đạo luật được chính phủ Úc thông qua.

Tuy nhiên, với vốn hóa dưới 14 tỷ USD, News Corp có giá trị thấp hơn tổng giá trị của các bộ phận của họ. Nhiều nhà phân tích cho rằng công ty nên đi xa hơn và tách các mảng kinh doanh tin tức ra khỏi mảng bất động sản. Hiện tại, các nhà đầu tư tăng trưởng tìm kiếm cơ hội đầu tư bị thu hút bởi danh mục bất động sản nhưng lại lo ngại trước những di sản mà các thương hiệu tin tức kia đã để lại, trong khi các nhà đầu tư giá trị thì quan tâm tới lĩnh vực báo chí chứ không phải bất động sản.

Một số quan điểm cũng đang nhìn nhận việc đế chế này phải chia tay với Fox. Ngân hàng đầu tư Morgan Stanley tính toán việc mua lại Fox có thể tạo ra lợi tức đầu tư hàng năm khoảng 25% trong vòng 5 năm.

Trở ngại lớn nhất đối với việc tái cấu trúc danh mục đầu tư của một trong hai công ty trên có thể là chính từ ông Murdoch. Khi quyền lực cuối cùng cũng được trao lại, "một câu chuyện chia tay sẽ tạo ra động lực". Liệu thế hệ tiếp theo có sẵn sàng xây dựng đế chế? Và trong số hai công ty này đâu sẽ là người được gọi tên?

Lachlan Murdoch đã được bổ nhiệm làm giám đốc điều hành của Fox và đồng chủ tịch của News Corp. Tại Fox, ông đã hỗ trợ Tubi, một nền tảng phát trực tuyến có hỗ trợ quảng cáo, một liên doanh vè cá cược thể thao và Credible Labs, một hãng chấm điểm tín dụng. Trong những danh mục này không có cái nào là phù hợp rõ ràng với mảng cốt lõi về kinh doanh tin tức. Những người trong cuộc cho rằng ông sẽ miễn cưỡng cắt giảm di sản được thừa kế.

Khi Rupert qua đời, quyền kiểm soát quỹ tín thác của gia đình sẽ được chuyển cho 4 người con lớn của ông. James, người hiện không liên quan nhiều đến cha và anh trai của mình, đã thể hiện rõ sự không đồng tình với đường lối đưa thông tin cánh hữu và dường như không quan tâm tới các di sản của cha mình. Elisabeth đã cảnh báo về sự nguy hiểm về "lợi nhuận mà không có mục đích" trên các phương tiện truyền thông. Với chị gái Prudence họ có thể thay đổi đường lối của cả hai công ty này.

Nếu tương lai của các công ty không chỉ được xác định bằng logic thương mại mà bằng nền gia đình trị, thì điều đó sẽ phù hợp. Các tài sản của nhà tài phiệt Murdoch vừa mang yếu tố chính trị cũng như yếu tố kinh tế. Mục đích của đế chế Murdoch luôn là vừa sử dụng quyền lực cũng như vừa kiếm tiền.

Lục Trúc