Hugo Chavez: Người dân khóc thương, đối thủ chờ đợi

Minerva Nunez xem chương trình truyền hình nhà nước Venezuela hàng giờ, chờ đợi những tin tức mới nhất về căn bệnh ung thư của Tổng thống Hugo Chavez. Việc cập nhật được giao cho Phó Tổng thống Nicolas Maduro, một cựu tài xế xe buýt được ông Chavez đề cử làm người kế nhiệm trước khi ra nước ngoài chữa trị. Ông đã tới Cuba để thực hiện phẫu thuật lần thứ 4 cho căn bệnh ung thư của mình trong suốt 18 tháng qua.

“Tôi không tin tưởng Maduro, và tôi không tin những gì ông ấy nói với chúng tôi về Tổng thống”,  Nunez, một y tá 49 tuổi, người đã bầu cho ông Chavez trong cả bốn lần tranh cử tổng thống của ông đã nói, “Ông ấy chỉ là một chính trị gia đang tìm phần của mình trong chiếc bánh mà thôi”.

Hôm thứ Ba, Phó Tổng thống Maduro đã nói trên đài truyền hình quốc gia Telesur rằng tình trạng của ông Chavez là “nhạy cảm” sau 3 tuần phẫu thuật. “Ông ấy hoàn toàn ý thực được về sự phức tạp về bệnh tình của mình và ông yêu cầu chúng tôi luôn phải thông báo tới toàn thể nhân dân sự thật”.

Khi những người trung thành với Chavez đang lo lắng rằng người anh hùng của họ không thể vượt qua được thì các nhà lãnh đạo trong chế độ của ông đang phải đối mặt với vấn đề tìm người thừa kế cho cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa đang dang dở mà sức mạnh phần lớn là bởi tình yêu dành cho Chavez, chứ không phải cho chính chế độ này.

Chavez có thể sẽ ra đi sau 14 năm lãnh đạo đất nước. Phó Tổng thống Maduro sẽ phải thuyết phục những người ủng hộ Chavez như Nunez rằng ông có khả năng mang tư tưởng “Chavismo” ( tư tưởng chủ nghĩa xã hội được Chavez phát triển) vượt ra ngoài sự sùng bái cá nhân dành cho Chavez. “Maduro có lẽ sẽ mất 40 – 50% những người đã từng bầu cho Chavez”, ông Tarek Yorde, một chuyên gia tư vấn ở Caracas nói, “Ông ấy là một tổng thống sinh ra trong sự đào tạo giáo dục cơ bản”.

Hình ảnh Hugo Chavez được vẽ trên các bức tường như là một biểu tượng quốc gia ở Venezuela

“Tôi nghi ngờ về việc liệu Maduro có thể đoàn kết các tầng lớp cử tri khác nhau giống như Chavez đã làm”, ông Nikolas Kozloff, một nhà phân tích và tác giả cuốn “Cuộc cánh mạng Nam Mỹ và sự nổi dậy của phe cánh tả”, “Ông ấy là một người của giai cấp công nhân nhưng tôi không chắc chắn lắm về những mệnh lệnh quân đội của Maduro”.

Không giống như Chavez – một lính nhảy dù và cựu chiến binh, Maduro không có kinh nghiệm quân sự. Ông được Chavez để ý như là một nhà lãnh đạo công đoàn, giúp Chavez giành chiến thắng trước một âm mưu đảo chính từ trong nhà tù. Ông trở thành bộ trưởng ngoại giao sau thời gian phục vụ đất nước ở vị trí Chủ tịch Quốc Hội.

Việc liệu Maduro có thể kế nhiệm cho Chavez hay không vẫn là một câu hỏi. Tổng thống Hugo Chavez sẽ kết thúc nhiệm kỳ hiện tại vào ngày 10/1 tới đây, và hiến pháp Venezuela nói rằng ông phải được tuyên thệ nhậm chức nhiệm kỳ mới kéo dài sáu năm vào ngày hôm đó trước sự chứng kiến của Quốc hội hoặc Tòa án Tối cao.

Nếu ông Chavez không thể tiến hành lễ nhậm chức, một ủy ban sẽ được lập ra để xác định liệu ông có còn phù hợp để duy trì chức vụ hay không. Nếu ông Chavez được cho là không còn phù hợp với công việc ở chính phủ, ông Maduro sẽ được tạm quyền cho đến khi cuộc bầu cử mới được tổ chức. Nếu việc xác minh diễn ra sau ngày 10/1, một vị tổng thống sẽ được Quốc hội đề cử, và đó sẽ là Diosdado Cabello – một chức sắc quân đội của Venezuela.

Một số người ủng hộ Tổng thống Hugo Chavez cho rằng lễ nhậm chức nên được hoãn lại. Trong khi đó, phong trào đối lập của nước này, do cựu Thống đốc Henrique Capriles Radonski, người đã thua ông Chavez trong tháng 10, nói rằng đề nghị này là trái với hiến pháp. Trong bất kỳ trường hợp nào, Capriles cho biết ông không nghĩ rằng chế độ của Chavez có thể tồn tại khi nhà lãnh đạo của nó không còn tồn tại. “Tôi nghi ngờ về một “Chavismo” không Chavez”, Capriles nói trong một cuộc phỏng vấn gần đây với từ El Universal, “Bất kỳ một sự lãnh đạo nào mà không có sự xuất hiện của Chavez là một sự tổn thương sâu sắc đối với tôi”.

Đó cũng có thể là một lý do khiến Chính phủ Venezuela miễn cưỡng công bố thông tin chi tiết bệnh tình của Hugo Chavez. Công chúng có thể không hiểu hết về các loại bệnh ung thư, đưa ra những đồn đoán không hay. Một số người dân tin rằng Hugo Chavez đã qua đời, một số khác nói rằng ông đang giả vờ bệnh để có được sự ủng hộ cao nhất. Javier Martinez, một kỹ sư 30 tuổi nói: “Tôi nghi ngờ liệu ông Chavez có bệnh hay không. Ông ấy có thể giả vờ bị bệnh để có được sự cảm thông từ những người ủng hộ chính sách của ông”.

Trong khi đó, những tai ương trong nền kinh tế Venezuela đang gia tăng. Trong chiến dịch tranh cử của mình, Tổng thống Chavez đã đề nghị tăng chi tiêu nhằm thúc đẩy xã hội, làm suy giảm dự trữ quốc tế và mở rộng thâm hụt ngân sách khoảng 12% GDP. Nhập khẩu nước này đang giảm, người dân nhìn thấy sự thiếu hụt các lương thực, thực phẩm cơ bản như cà phê, đường, bột ngô, bơ, dầu ăn và thịt.

Đồng bolivar của Venezuela được giữ cố định ở mức 4,3 đổi lấy 1 usd. 

Một sự mất giá có thể kéo đồng bolivar xuống mức 8 đồng đổi lấy 1 usd, khiến việc trả nợ quốc tế dễ dàng hơn. Tỷ giá chợ đen ở nước này hiện giao động ở mức 15-20 bolivar đổi được 1 usd. Tuy nhiên, sự mất giá sẽ tạo ra lạm phát, tăng giá hàng tiêu dùng sẽ làm gia tăng ngờ vực về chế độ trong lòng những người trung thành hăng hái nhưng lại nghèo khó.

Mặc dù Chavez đã để những vấn đề rắc rối lại cho Maduro, các nhà phân tích nói rằng người dân vẫn muốn đặt lòng tin rằng Chavez sẽ khiến mọi việc thành công hơn bởi vì ông được ban phước lành và có nguồn lực hỗ trợ của Đảng Xã hội chủ nghĩa Venezuela. Đảng này có thể khai thác số tiền thu được từ ngành công nghiệp dầu mỏ để trả tiền cho các chương trình xã hội và những nỗ lực tuyên truyền. Phe đối lập đã có một sự trình diễn nghèo nàn trong các cuộc đua vào chính phủ trong tháng 12 và có rất ít kinh phí.

“Ai mà tưởng tượng được Chavez là tổng thống vào năm 1998?”, Miguel Tinker Salas, một giáo sư về lịch sử Mỹ Latinh tại Đại học Pomona, tác giả cuốn “Điều huyền thoại còn đó: dầu, văn hóa và xã hội Venezuela”, “Thực tế có một cách để thay đổi nhận thức của chúng ta về cái có thể xảy ra”.

Theo Phan Sương