Người từ quỹ đầu tư chia sẻ tất tần tật ‘mẹo’ tăng khả năng thành công cho các startup trong ‘mùa đông gọi vốn’
Covid-19 chỉ là nguyên nhân thúc đẩy "mùa đông gọi vốn" ở thị trường Việt Nam chứ không phải là toàn bộ vấn đề. Và để tăng xác suất thành công khi gọi vốn trong thời gian khó, ngoài tập trung vào sản phẩm đúng và thật chất nhất, các startup Việt Nam nên tìm đến quỹ có tuổi đời khoảng 3 năm và quỹ địa phương...
Hệ sinh thái nguồn vốn startup tại Việt Nam có thể hình dung qua những con số sau: Việt Nam có 155 startup đã được nhận vốn đầu tư; số năm thành lập trung bình là 5 năm; loại quỹ bổ biến nhất – thiên thần, trước hạt giống, serie A và B; tổng số vốn của các quỹ đầu tư 536 triệu USD. Về nhân sự trong ngành đầu tư: chuyên viên từ các quỹ đầu tư 114 người, nhà đầu tư chuyên nghiệp 242 người, tổng số vòng đầu tư 233 vòng.
Năm 2019 là một năm rực rỡ của giới startup Việt Nam, khi thị trường gọi được 1,0156 tỷ USD, tăng 1,14 lần so với năm 2018, tổng số deal là 84 so với 90 của 2018. Tổng giá trị 5 deal thành công nhất có giá 661 triệu USD, so với tổng 9 deal 762 triệu USD năm 2018. Việt Nam đứng thứ 2 châu Á về vốn đầu tư fintech trong năm 2019. Năm 2019 cũng là năm ‘lên sàn’ của những mạng xã hội ‘Made in Vietnam’ như Gapo, Lotus, Astra. 4 lĩnh vực được quan tâm nhất là fels tức Fintech, E-commerce, logistic, Social Media.
Trong năm 2020, Việt Nam đã nhận kha khá deal đầu tư bất chấp đại dịch Covid-19, ví dụ: Tiki gọi được 130 triệu USD, Siêu Việt Group – 34 triệu USD, Propzy – 25 triệu USD, OnePoint – 8 triệu USD, Beta Media – 8 triệu USD, F88 – 6 triệu USD, BuyMed cùng JobHop và Go2Joy – 2,5 triệu USD.
Tuy nhiên, hầu hết những thương vụ đầu tư đã được công bố trong nửa đầu năm 2020 đều được chốt deal trước đó khoảng nửa năm, chỉ là bây giờ các startup mới công bố. Thế nên, chắc chắn trong quý III và quý IV, các thông tin về gọi vốn sẽ ít đi. Nhưng, giảm không có nghĩ là không có. Dù thế, năm 2020 vẫn được người trong ngành gọi là "mùa đông gọi vốn" vì sẽ không có cơn mưa đầu tư xối xả như trong 2019.
Covid-19 chính là nguyên nhân thúc đẩy nên "mùa đông gọi vốn"
"Có rất nhiều nguyên nhân khiến thị trường gọi vốn lâm vào hoàn cảnh hạn hán trong năm 2020. Đầu tiên, nhà đầu tư ngoại không đến được Việt Nam, mà người ta không thể ‘kết hôn’ chỉ sau vài lần gặp nhau qua mạng…Thứ hai, trạng thái bình thường mới sẽ quay lại và thị trường sẽ rất bất định, chính các quỹ cũng không biết thị trường tiềm năng mới chính xác là cái gì hay như thế nào.
Thứ ba, các quỹ đầu tư vẫn đang ưu tiên chăm sóc những ‘đứa con’ trong danh mục đầu tư của mình, nên dòng vốn dành cho các startup mới ít hơn bình thường. Các nhà đầu tư không đầu tư 1 lần mà đầu tư nhiều lần và họ phải cứu con của mình để nó chạy tốt trước khi tìm cái mới", chị Hoàng Thị Kim Dung – Trưởng văn phòng đại diện Genesia Ventures, nêu vấn đề.
Những deal đầu tư có giá trị cao được công bố trong năm 2020.
Cuối cùng, việc cuối năm ngoái, hàng loạt ‘kỳ lân’ hoặc "trứng kỳ lân’ khởi nghiệp trong và ngoài nước đã gặp rất nhiều khó khăn – thất bại như WeWork hay Uber, Món Huế…đã khiến không ít quỹ hoặc nhà đầu tư chùn tay. Với Leflair cùng Wefit, Covid-19 chỉ là những giọt nước tràn ly. Với hệ miễn dịch yếu, cả hai đã không thể chống chọi trước sự tàn phá của Covid-19. Covid-19 đến, khiến họ không gọi được vốn dẫn đến phá sản.
Bên cạnh đó, với tư cách là người đến từ quỹ, bà Kim Dung ước gì các startup Việt Nam luôn có khả năng giao tiếp và minh bạch mọi thứ, xây dựng niềm tin với nhau để các quỹ có thể kịp thời hỗ trợ lúc gặp khó khăn. Nhiều startup chỉ biết khoe cái tốt của mình và che dấu cái xấu, đến khi ‘ung nhọt’ vỡ ra, không ai kịp cứu chữa. Giá như trước đó họ minh bạch mọi thứ, bởi người ta thường hay nói ‘niềm tin xây dựng trong thời bình sẽ có ích trong thời chiến tranh’.
Thế nên, theo quan điểm của chị Kim Dung, thì Covid-19 chính là nguyên nhân thúc đẩy nên "mùa đông gọi vốn" chứ không phải tất cả vấn đề.
Phần mình, ông Tiến Nguyễn – Chuyên viên đầu tư chiến lược IMCA Ireland nêu một góc nhìn khác về khó khăn của các startup Việt Nam khi Covid-19 đến: "Chúng tôi đầu tư cho các startup ở châu Âu là chủ yếu và thường đi vào các công nghệ chuyên sâu (deeptech) như biotech, vaccin..; nên khi đầu tư, chúng tôi phải hoạch định kế hoạch dài hạn, như điểm hoà vốn từ 5 đến 7 năm, chứ không hy vọng exit trong 5 đến 6 năm như tại Việt Nam. Do đó, chúng tôi hoặc các quỹ đầu tư ở châu Âu nói chung, chuẩn bị cho khủng hoảng tốt hơn, ví dụ IMCA Ireland luôn có quỹ hỗ trợ cho các startup trong danh mục đầu tư của mình.
Covid-19 gây ra khủng hoảng kiểu domino khiến chúng tôi không nắm đủ thông tin, không phân tích được chuẩn xác nên dễ xảy ra vấn đề do không chuẩn bị được phương án ứng phó kịp thời. Tuy nhiên, do chiến lược và danh mục đầu tư đặc thù, chúng tôi không gặp quá nhiều vấn đề nghiêm trọng.
Tại Việt Nam, startup về deeptech chưa có mà chủ yếu là ICT, app, mạng xã hội…; nên các vòng đầu tư gọi vốn không cao, tiền kêu gọi nhỏ, khiến câu chuyện hoạch định khủng hoảng không kỹ. Theo thời gian, thị trường sẽ tiến hóa, Việt Nam sẽ đi theo xu hướng deeptech như trên thế giới".
Ưu tiên tìm đến các quỹ đầu tư có 3 năm tuổi và quỹ địa phương
Cũng theo bà Kim Dung, nói nôm na, quỹ đầu tư là đơn vị trung gian ‘lấy của người giàu chia cho người nghèo’, lấy của các doanh nhân lớn chia cho các startup nhỏ. Khi Covid-19 nổ ra, nền kinh tế gặp khó khăn chung, các nhà đầu tư vào quỹ cũng gặp lao đao theo, khiến dòng vốn vào các quỹ đầu tư giảm.
Quỹ Do Ventures vừa được Shark Dzung Nguyen và Lê Hoàng Uyên Vy ra mắt trong năm 2020.
Mỗi quỹ đầu tư lớn sẽ có những quỹ đầu tư nhỏ khác nhau, vòng đời đầu tư sẽ kéo dài khoảng 10 năm. Sau 10 năm, các quỹ nhỏ này phải exit tất cả các startup và gom tiền để chia lại cho các nhà đầu tư của mình. Thế nên, các startup nên tìm các quỹ có tuổi đời khoảng 3 năm, đã có sẵn một dòng vốn nhất định và không dựa vào dòng vốn từ bên ngoài, họ vẫn còn dư 7 năm nên sẽ ra quyết định dễ dàng hơn.
Ngoài ra, nếu startup không kêu gọi được vốn ngoại, thì có thể gọi những quỹ nội như Do Ventures của Shark Dzung Nguyen hoặc quỹ ngoại có đại diện tại Việt Nam như Genesia Ventures. Genesia vẫn đi tìm những startup thật chất. Nhưng thế nào là những startup thật chất trong thời Covid-19?
"Với tôi startup thật chất là luôn tập trung vào sản phẩm đúng và thật chất nhất. Bên cạnh đó, còn là con người đúng, tức là đúng nhân lực thực hiện dự án và đi cùng những nhà đầu tư thích hợp; hay cả việc cắt giảm ai và giữ ai, tuyển dụng ai? Xây dựng hệ sinh thái nhà đầu tư, xây dựng tinh thần đồng đội.
Startup cần tăng cường hệ miễn dịch bằng cách tối ưu hóa các khoản chi phí – vận hành. Tạo thêm những nhánh kinh doanh khác phù hợp với nhu cầu thị trường trong mùa dịch – đa dạng hóa kênh doanh thu, nhằm mang lại dòng tiền trong ngắn hạn.
Hiện tại, các quỹ đầu tư cần một hệ sinh thái khởi nghiệp phát triển bền vững, các startup luôn phải nhìn ra được khả năng hoà vốn và có lời của mình, không đốt tiền bất chấp như trước đây. Đồng nghĩa tập trung vào dòng tiền thu lại, nhằm có khả năng vượt qua điểm hoà vốn và có lời", đại diện Genesia Ventures khẳng định.
Tuy nhiên, dù có cố gắng như thế nào, thì heo quan điểm của chị Kim Dung, để tìm được đà đầu tư như năm 2019, chúng ta phải mất 2 năm nữa.
