Nghiên cứu tìm ra "tác dụng phụ" bất ngờ của vắc-xin phòng tiêu chảy cho trẻ
Liệu đây có phải là khởi đầu của một loại vắc-xin phòng tiểu đường?
Những người chống vắc-xin rất thích nhắc đến cụm từ "tác dụng phụ" để gây hoang mang cho các bậc phụ huynh có con nhỏ. Nhiều trong số các tác dụng phụ là do chính họ "sáng tác" ra, chẳng hạn như việc tiêm vắc-xin MMR (sởi, quai bị, rubella) gây bệnh tự kỷ cho trẻ đã bị khoa học bác bỏ nhiều lần .
Trong lúc đó, các nhà khoa học cũng cảnh giác với các tác dụng phụ của vắc-xin, họ nghiên cứu chúng một cách cẩn thận trước khi phát hiện: Ngoài một số ít tác dụng phụ gây hại không đáng kể, vắc-xin còn có thể cho những tác dụng phụ có lợi bất ngờ.
Điển hình nhất là một nghiên cứu mới đăng trên tạp chí JAMA Pediatrics cho thấy, những đứa trẻ uống vắc-xin chống rotavirus gây tiêu chảy cũng có thể được bảo vệ khỏi bệnh tiểu đường type 1.
Tiểu đường type 1 được gọi là căn bệnh quái ác, bởi nó ảnh hưởng chủ yếu đến trẻ em. Những đứa trẻ sinh ra bẩm sinh bị mất tế bào beta sản xuất insulin, khiến đường không được sử dụng và tích tụ lại trong máu. Hiện có hơn 4 triệu bệnh nhân tiểu đường type 1 trên toàn thế giới, tất cả phải gắn bó với các ống tiêm insulin mỗi ngày cho đến suốt cuộc đời.
Liệu chúng ta sẽ có một loại vắc-xin cứu lấy những đứa trẻ không may ấy?
"Tác dụng phụ" bất ngờ của vắc-xin phòng tiêu chảy cho trẻ
Rotavirus là nguyên nhân gây tiêu chảy phổ biến nhất ở trẻ nhỏ và phải chịu trách nhiệm cho hàng trăm ngàn ca tử vong ở những quốc gia có hệ thống y tế kém phát triển. Để giải quyết vấn đề này, các nhà khoa học đã điều chế ra hai loại vắc-xin, một loại nhắm vào việc phòng chủng rotavirus gây tiêu chảy phổ biến nhất, trong khi, loại vắc-xin đắt tiền hơn ngăn ngừa được 5 chủng.
Chưa dừng lại ở đó, một nghiên cứu mới đây cho thấy sau khi vắc-xin chống rotavirus được triển khai ở Australia, tỷ lệ mắc tiểu đường type 1 đã suy giảm đáng kể. Điều này đã thu hút sự chú ý của tiến sĩ Mary Rogers tại Đại học Michigan.
Để tìm hiểu xem đó liệu có phải chỉ là một sự trùng hợp ngẫu nhiên hay không, bà đã khảo sát 1,47 triệu hồ sơ y tế ẩn danh của những đứa trẻ sinh từ năm 2001 ở Mỹ. Trong số này, hơn nửa triệu trẻ đã được uống vắc-xin rotavirus.
Kết quả cho thấy những đứa trẻ uống vắc-xin phòng tiêu chảy cũng giảm được 41% nguy cơ mắc tiểu đường type 1 trong thời gian theo dõi của nghiên cứu. Vắc-xin phòng 5 chủng rotavirus cho hiệu quả phòng bệnh rõ rệt hơn.
Trong khi đó, nhóm trẻ sinh từ năm năm 2012 đến 2016 được bảo vệ khỏi tiểu đường type 1 tốt hơn nhóm trẻ sinh trước năm 2011. Không rõ liệu đây có phải là do vắc-xin được cải tiến hay không, hoặc trong một số trường hợp, nó chỉ có tác dụng trì hoãn, chứ không ngăn chặn hoàn toàn bệnh tiểu đường?
Mặc dù vậy, trong thời gian nghiên cứu hầu hết trẻ em được uống ngừa rotavirus cũng được tiêm các vắc-xin khác. Để loại trừ khả năng các loại vắc-xin khác này mới là nguyên nhân giúp giảm tỷ lệ mắc tiểu đường type 1, tiến sĩ Rogers đã nhìn vào tập hợp những đứa trẻ lớn hơn, đã tiêm tất cả các loại vắc-xin khác mà chưa uống vắc-xin rotavirus.
Kết quả đúng là đã xác nhận khi không được uống vắc-xin tiêu chảy, hoặc uống không đủ liều, tỷ lệ mắc tiểu đường type 1 ở nhóm trẻ này không hề giảm. Điều này củng cố nhận định vắc-xin rotavirus chính là liều thuốc tạo ra sự khác biệt.
Bên ngoài "tác dụng phụ" bất ngờ liên quan đến tiểu đường, tiến sĩ Rogers cũng cẩn thận kiểm tra hiệu quả của vắc-xin rotavirus cho mục đích ban đầu của nó. Theo đó, tỷ lệ nhập viện vì tiêu chảy đã thấp tới 94% ở nhóm trẻ được tiêm chủng so với nhóm chưa được tiêm.
Trước đây, có một số giả thuyết cho rằng virus có thể xâm nhập tuyến tụy, gây ra các hư hại tế bào làm mất chức năng sản sinh insulin và gây ra bệnh tiểu đường type 1. Tuy nhiên, tiến sĩ Rogers nhấn mạnh rằng bà không đề cập đến tác động nhân quả này trong khuôn khổ nghiên cứu mới của mình, để nói rằng vắc-xin rotavirus chắc chắn có tác dụng phòng bệnh tiểu đường type 1.
"Đây là một điều kiện không phổ biến, do đó, cần một lượng lớn dữ liệu để xem bất kỳ xu hướng nào trong dân số", tiến sĩ Rogers nói. "Sẽ mất nhiều thời gian và phân tích hơn để xác nhận những phát hiện này. Nhưng chúng tôi thấy sự suy giảm bệnh tiểu đường type 1 ở trẻ sau khi uống vắc-xin rotavirus như đã nói".
