Câu chuyện về máy chơi game Xboy và tầm nhìn hạn hẹp của Microsoft

Microsoft chưa bao giờ ra mắt một sản phẩm máy chơi game cầm tay để cạnh tranh với PlayStation Portable hay Nintendo DS, nhưng đội ngũ Xbox trong quá khứ đã từng nảy sinh ra ý tưởng về một chiếc máy chơi game cầm tay có tên "Xboy".

Từng lãnh đạo bộ phận Giải trí & Thiết bị của Microsoft trong suốt 22 năm trời, Robbie Bach từ nhiệm vào năm 2010. Những thành công đáng nể nhất của ông bao gồm bộ ứng dụng văn phòng Office và cả hệ máy chơi game Xbox.

Sự tồn tại của dòng máy chơi game Xbox hiện nay có thể được coi là thành tựu lớn nhất của Bach tại Microsoft, bởi thị trường máy chơi game khốc liệt đã từng chứng kiến vô số gã khổng lồ như Atari hay Sega "ngã ngựa".

Cho tới giờ, khi Nintendo đã rơi vào khủng hoảng trầm trọng, thương hiệu Xbox của Microsoft và thương hiệu PlayStation của Sony vẫn tiếp tục tạo ra thế song mã trên thị trường máy chơi game. Thành quả đó có tới 90% công sức của Robbie Bach, nhất là sau những năm đầu vô cùng vất vả của chiếc Xbox đầu tiên.

Nhưng, trong suốt 22 năm đó, Bach cũng có nhiều nuối tiếc của riêng mình. Nuối tiếc lớn nhất của nhà lãnh đạo tài ba này cũng xoay quanh cú trượt ngã lớn nhất của Microsoft trong nhiều thập kỷ qua: không đón đầu được cuộc cách mạng smartphone.

Sau khi ra mắt Xbox, đội ngũ của Robbie Bach tại Microsoft bắt đầu hình thành ý tưởng về một sản phẩm có mã hiệu nội bộ là "Xboy" – một chiếc Xbox cầm tay. Tên gọi Xboy đã từng bị lộ tới công chúng, nhưng dự án bí mật này tới giờ mới được hé lộ chi tiết qua lời kể của Bach.

Theo lời kể của Bach, ý tưởng về chiếc Xboy đã được đề cập từ lần này sang lần khác, nhưng mỗi lần, vị lãnh đạo này đều loại trừ khả năng Microsoft tham gia sản xuất máy chơi game cầm tay. Trong nỗ lực tập trung làm tốt một vài chủng loại sản phẩm trọng tâm, gã khổng lồ phần mềm đã không thể nhìn ra toàn cảnh của bức tranh lớn.

"Chúng tôi đã thành lập nhiều đội thực hiện các công việc nghiên cứu. Thỉnh thoảng, một vài sản phẩm mẫu sẽ bị lộ ra ngoài, và người ta sẽ tin rằng các sản phẩm này sẽ sớm được ra mắt". Cả Xboy lẫn một chiếc tablet 2 màn hình mang thương hiệu Xbox đều nằm trong danh sách các sản phẩm thử nghiệm bị loại bỏ của Microsoft.

"Xboy là một ý tưởng viển vông. Người ta gặp tôi và nói 'Đây là những gì cần để thực hiện Xboy. Đây là những gì chúng tôi nghĩ. Đây là chiến lược. Đây là mô hình kinh doanh. Anh nghĩ như thế nào về điều này?'. Và rồi, đội ngũ quản lý sẽ nói rằng 'Anh thấy đấy, ý tưởng này không đáng để theo đuổi", Bach kể lại.

"Thật không may mắn, ý tưởng Xboy có sức quyến rũ về mặt tâm lý lớn đến mức người ta sẽ liên tục nhắc lại về nó".

Bach kể lại về những cuộc thảo luận gay gắt xung quanh Xboy: "Có một giả thuyết rằng máy chơi game cầm tay sẽ chỉ sử dụng lại các tài nguyên đi mượn, bởi game cầm tay sẽ giống như game đầy đủ. Cả bạn và tôi đều hiểu đó là sai lầm.

Các tựa game không giống nhau. Lúc này, người đó sẽ nói 'Nhưng phần cứng sẽ giống nhau'. Vẫn là sai lầm. Phần cứng của 2 loại máy chơi game không hề giống nhau. Người ta sẽ cãi 'Nhưng kênh phân phối là giống nhau'. Điều này cũng hơi đúng.

Nhưng Xboy sẽ là một sản phẩm đòi hỏi bạn phải tranh đấu để tìm vị trí tại các cửa hàng bán lẻ. Các cửa hàng này sẽ nói 'Chúng tôi sẽ cho anh chỗ để bày bán Xboy, nhưng chúng tôi sẽ phải giảm bớt chỗ của Xbox".

Theo lời kể của Bach, toàn bộ đội ngũ quản lý của bộ phận Xbox đã nhìn nhận về chiếc Xboy rồi đưa ra kết luận rằng sự ra đời của chiếc máy cầm tay này sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực tới Xbox. Với họ, "Xbox là sản phẩm chiến lược cần phải thực hiện, và cần phải được thực hiện đúng".

Bach cho rằng chiến lược tập trung dành cho Xbox là "bài học quan trọng nhất về triết lý 'ít hơn là nhiều hơn'". Vị lãnh đạo lâu năm của Microsoft muốn đội ngũ của mình phải tập trung vào Xbox và nói "Chúng ta sẽ phải làm đúng điều này trước đã".

Vậy, vì sao Bach lại muốn theo đuổi chiến lược "tập trung" này gay gắt tới vậy? Vào thập niên 90 – 2000, Microsoft bắt đầu mở rộng mô hình kinh doanh ra đủ loại lĩnh vực nhưng vẫn không thể đạt được thành công nào tương tự như Windows và Office.

Những thất bại thảm hại như Kin hoặc Zune cứ lần lượt ra mắt. "Mọi người ở Microsoft khó có thể chấp nhận ý tưởng rằng công ty này không thể cùng lúc làm được tất cả mọi thứ", Bach nhớ lại.

Đến năm 2004, khi Sony ra mắt chiếc máy chơi game cầm tay PlayStation, ý tưởng Xboy lại càng trở nên gay gắt. "Mọi người đều nói 'Nhìn kìa, Sony đã làm điều đó. Chúng ta cũng nên làm như vậy". Robbie Bach sẽ trả lời rằng "Sản phẩm đó khá thú vị. Nhưng đó không phải là một mảng kinh doanh tốt".

Đến nay, sau hơn 10 năm kể từ khi chiếc PSP ra đời, dòng máy chơi game cầm tay của Sony có tên PlayStation Vita cũng đang chìm dần vào quên lãng. Ngay cả thành công rực rỡ của Nintendo, dòng máy DS, cũng đã bắt đầu chứng kiến doanh số "sụp đổ".

Sau thất bại của Wii U, sức hút suy giảm của DS đẩy ông lớn Nhật Bản vào tình cảnh khó khăn chưa từng thấy trong lịch sử. Robbie Bach có thể đã đúng một phần khi cho rằng sản xuất máy chơi game cầm tay không hẳn là một thị trường màu mỡ. Nhưng, nguyên nhân chính khiến cho Vita và DS gặp khó cũng lại chính là một sai lầm khác của Microsoft: smartphone.

"Điều trớ trêu là, chúng tôi đã không thể nhận ra một điều về Xboy, rằng Xboy đã nên là một chiếc điện thoại. Điều mà chúng tôi cần theo đuổi là 'Xphone' chứ không phải là Xboy. Tôi không nghĩ rằng vào thời điểm đó, ý tưởng này đã là quá rõ rệt. Lúc đó vẫn còn là quá sớm, tận 3 năm trước khi iPhone ra đời.

Nhưng nếu như chúng tôi đã có tầm nhìn đủ rộng để bắt đầu nghiên cứu các công nghệ điện thoại, các công nghệ màn hình cảm ứng – nếu như chúng tôi đã nghĩ về những điều này, chúng tôi có thể đã thốt lên 'Ôi trời, chúng ta cần phải tạo ra một chiếc Xphone'. Nó có thể đã đạt được điều gì, ai mà biết được?".

Hiện tại, Robbie Bach đang viết một cuốn sách nói về thời kỳ còn lãnh đạo bộ phận Thiết bị & Giải trí của Microsoft. Về phần mình, dù vẫn có vị thế vững chắc trong các thị trường máy chơi game và hệ điều hành/phần mềm, Microsoft vẫn tiếp tục phải vất vả bám đuổi Apple và Google trên thị trường hệ điều hành smartphone.

Câu chuyện về chiếc Xboy kết thúc đầy nuối tiếc, không phải bởi chiếc máy chơi game này đã "chết từ trong trứng nước", mà bởi Xboy đã không bao giờ biến thành Xphone.

Theo Lê Hoàng