Bí quyết thành công của Đài phát thanh Thụy Điển

Đài phát thanh Thụy Điển, hay còn gọi là Sveriges Radio (SR) là một trong những cơ quan có ảnh hưởng lớn nhất ở Thụy Điển, có số lượng người nghe lớn nhất ở đất nước Bắc Âu này, hơn cả đài truyền hình Thụy Điển (SVT) và vượt xa số lượng độc giả của các tờ báo lá cải lớn nhất nước.

“Có điều gì đó đang diễn ra, kể từ năm 2014 này”, ông Jan Petersson, Giám đốc phân tích và truyền thông của SR nói trong buổi tiếp đoàn nhà báo quốc tế thăm Thụy Điển cuối tháng 8/2014.

Xu hướng mới, thách thức mới

Điều mà ông Petersson nói đang diễn ra đó chính là sức ép của cạnh tranh và thách thức đối với SR trước những xu hướng mới của thời đại, cũng như của công nghệ mới thay đổi hàng ngày hàng giờ trên thế giới.

Ông Jan Petersson, Giám đốc phân tích và truyền thông Đài phát thành Thụy Điển (SR)

“Những năm gần đây, mỗi năm đài chúng tôi mất khoảng 2% số lượng người nghe với các kênh phát thanh truyền thống. Bù lại, số lượng người nghe SR trên các kênh trực tuyến (online) lại đang có mức gia tăng khá mạnh”, ông Petesson cho biết.

Xu hướng người nghe đài trên các thiết bị cầm tay như điện thoại thông minh (smartphone), máy tính bảng (tablet) đang tăng trưởng một cách rõ rệt, và đó là một xu hướng rõ ràng, khó có thể đảo ngược.

Vẫn theo ông Petersson, số lượng người nghe đài trên các kênh online hiện đạt con số khoảng 1,4 triệu người nghe/tuần trong tổng số 5 triệu thính giả/ngày của toàn bộ đài SR.

Trong xu hướng mới của thời đại và công nghệ, điều quan trọng nhất đối với các nhà lãnh đạo SR là có cách nghĩ mới, phù hợp với thế giới hiện đại. “Truyền thanh [theo kiểu truyền thống] có tầm quan trọng lớn trong quá khứ. Nhưng giờ thì chúng ta đã có những thế hệ thính giả khác nhau, do vậy cách nghĩ của người làm truyền thông cũng phải khác đi”, ông nói.

Đài SR đã nghĩ tới kênh Mobile Channel (kênh phát thanh di động), và chúng tôi sẽ bàn cụ thể trong tháng 9 này, ông Petesson cho biết.

Một trong những phòng thu chính của đài SR, nơi có các chương trình nóng trong ngày

Cách làm hiện tại của SR cũng đã khá phong phú, nhằm phù hợp với mọi loại hình nhu cầu nghe đài của thính giả. Đài có đủ các ứng dụng (apps) cho người sử dụng để dễ dàng tải và sử dụng trên internet. Bên cạnh đó còn có các chương trình trực tiếp, cũng như theo yêu cầu của thính giả (Live and On Demande).

Về mặt sản xuất, mỗi chương trình khi được sản xuất đều phải được thực hiện theo cách 360o, có nghĩa là vừa có phiên bản phát thanh truyền thống, vừa có phiên bản mạng xã hội (social media) thông qua Twitter và Facebook, vừa có phiên bản web và cần thì làm cả sự kiện (events) để giới thiệu.

Quan trọng nhất để đạt được thành công như ngày hôm nay của đài SR, theo ông Petersson, vẫn là nội dung của các chương trình phát thanh. “Nội dung là vua (the content is King) và không có gì thay thế được nội dung”.

Bên cạnh đó, phương thức truyền thanh kỹ thuật số DAB+ cũng đang được lãnh đạo đài SR nghiên cứu ứng dụng và theo ông Petersson, DAB+ có thể là lối thoát cho các đài truyền thanh, thu hút và cân bằng lại số lượng người nghe đài bởi tính chất ưu việt của loại hình truyền thanh thế hệ mới này.

Tiêu tiền một cách hiệu quả nhất

Điều thú vị ở đài SR, một đài phát thanh được nhà nước tài trợ, hoàn toàn không phải lo lắng về mặt doanh thu (không phải kinh doanh, không nhận quảng cáo), và gần như độc quyền (monopoly), lại đến từ việc tìm mọi cách để tiêu tiền “một cách hiệu quả nhất”. Đơn giản là điều này dựa trên khái niệm: “Tiền dành cho hoạt động của SR là của nhân dân đóng góp, vì vậy phải hoạt động tốt nhất cho nhân dân”.

Ông Petersson cho biết kinh phí do nhà nước tài trợ cho SR khá lớn,đạt con số 7,5 tỉ SEK vào năm 2014, tương đương với hơn 1 tỉ USD. Trong đó số phí mà mỗi gia đình phải trả để nghe đài mỗi năm là 2046 SEK, và có tới 90% gia đình Thụy Điển đóng khoản phí này.

Tiền phí nghe đài không do SR thu trực tiếp, mà phải qua một đơn vị thu phí trung gian có tên là RIKAB.

Trước câu hỏi “tiền tài trợ của nhà nước được đài chi tiêu thế nào để được minh bạch nhất?”, ông Petersson trả lời: “Chúng tôi phải sử dụng phương pháp quản lý hiện đại Banlanced Scorecard để đánh giá các hoạt động. Và trong mọi hoàn cảnh đều phải thực hiện balanced economy, tức là tiêu tiền một cách hiệu quả và minh bạch nhất”.

Một trưởng ban quốc tế của đài giới thiệu về công việc hàng ngày của mình

Toàn bộ hoạt động của đài hàng năm đều phải báo cáo về GRP, cục quản lý trực tiếp của đài về mặt nhà nước. Bên cạnh đó, Thụy Điển áp dụng chế độ giấy phép phát thanh cho đài SR cho mỗi 6 năm/lần.

Để có thể được cấp giấy phép mới, thường thì vào cuối mỗi kỳ hạn của giấy phép cũ đều có một cuộc thanh tra lớn mọi hoạt động của đài SR, trong đó có cả thanh tra về tài chính.

“Cuộc điều tra gần nhất được thực hiện bởi 10 chuyên gia khác nhau, kéo dài trong 1 năm liền”, ông Petersson cho biết.

Trong cuộc điều tra đó, các nhà điều tra đã để nghị hơn 150 cơ quan, chính thể khác nhau ở Thụy Điển có ý kiến về các hoạt động của đài SR, trong đó có nội dung và cả chi tiêu tài chính… Kết quả của cuộc điều tra sau đó được trình lên chính phủ để xem xét và đưa ra điều trần tại quốc hội.

Không những thế, trong một chừng mực nào đó, chúng tôi cũng phải cạnh tranh với đài truyền hình Thụy Điển (SVT) để có được ngân sách hoạt động ở mức tốt nhất, ông Petersson nhấn mạnh.

Tách bạch giữa chính trị và chuyên môn

Mục tiêu cuối cùng của SR là "trở thành một đài phát thanh thực sự vì dân"

Một vấn đề được nhiều nhà báo quốc tế quan tâm, và cũng được ông Petersson chú ý nhiều trong bài trình bày của mình là sự tách bạch giữa chính trị và chuyên môn trong các hoạt động của đài phát thanh Thụy Điển (SR).

“Chúng tôi luôn tìm mọi cách để có một ranh giới giữa đài SR và giới chính trị”, ông Petersson nói.

Hoạt động dưới hình thức của một công ty nhà nước, Đài SR nằm dưới sự sở hữu của một tổ chức nhà nước độc lập (independent foundation), và được tài trợ qua hình thức phí phát thanh (licensing fee), ấn định bởi Quốc hội Thụy Điển (Swedish Riksdag).

Tổ chức độc lập (Foundation) này đứng đầu là một người do Quốc hội Thụy Điển bổ nhiệm, có nhiệm vụ về phần mình bổ nhiệm các thành viên của Hội đồng (Board) lãnh đạo các đài phát thanh và truyền hình Thụy Điển. Các hội đồng này lại bổ nhiệm ra các tổng giám đốc đài, những người có chuyên môn thực sự.

“Như vậy, luôn có các ranh giới giữa hội đồng của tổ chức mẹ (Foundation), tức là những người làm chính trị với hội đồng lãnh đạo của các đài (Boards of radio and television), những người có chuyên môn báo chí và truyền thông rất giỏi”, ông Petersson nhấn mạnh.

Thời hạn cho mỗi nhiệm kỳ bổ nhiệm là 6 năm. Hình thức quản lý các đài là thông qua giấy phép phát thanh và truyền hình, và các đài phải có trách nhiệm báo cáo, giải trình với các cơ quan quản lý hàng năm và bị thanh tra vào cuối mỗi nhiệm kỳ (như trên đã nói).

“Mục tiêu cuối cùng của đài phát thanh là chúng tôi luôn phấn đấu trở thành một đài phát thanh thực sự vì dân. Điều này chỉ thực hiện được khi chúng tôi luôn đổi mới cho phù hợp với xu hướng của thời đại, với nhu cầu của thính giả và hoạt động hiệu quả, minh bạch”, ông Petersson kết luận.