Báo nước ngoài đồng loạt đưa tin về kỳ tích chưa từng có tại Đông Nam Á của bác sĩ Việt Nam: Cuộc cân não thông tim xuyên tử cung cứu sống bào thai

Vào ngày 4/1 vừa qua, ê kíp thông tim can thiệp của Bệnh viện Nhi Đồng 1 đã phối hợp cùng ê kíp phẫu thuật của Bệnh viện Từ Dũ can thiệp thành công "thông tim trong bụng mẹ" một thai nhi mắc bệnh tim bẩm sinh nặng.

Ngày 12/1, ê kíp của hai bệnh viện tiếp tục lần thứ 2 thực hiện thành công thông tim xuyên tử cung cho bào thai 29 tuần bị hẹp van động mạch chủ, thiểu sản thất trái, trào ngược van 2 lá, nguy cơ tử vong cao ngay khi sinh.

Kỹ thuật thông tim bào thai chỉ phát triển trong 5 năm trở lại và hiện trên thế giới chỉ có một số nơi như Brazil, Ba Lan... thực hiện thành công. Hai ca phẫu thuật đã được các bác sĩ tính toán rất kỹ lưỡng vì điều này chưa từng có tiền lệ tại Việt Nam, thậm chí là khu vực Đông Nam Á.

Ngay sau thành công của ca đầu tiên, đồng loạt nhiều báo quốc tế đã đưa tin ca ngợi các bác sỹ.

Tờ báo hàng đầu Malaysia The Star viết: "Các bác sĩ Bệnh viện Từ Dũ và Bệnh viện Nhi đồng 1 TP.HCM đã thực hiện thành công ca phẫu thuật tim thai nhi vào ngày 4/1, ca phẫu thuật đầu tiên không chỉ ở Việt Nam mà còn ở Đông Nam Á".

Thông Tấn xã Philippine cũng nêu bật sự kiện bằng dòng tiêu đề: "Bệnh viện TP HCM thực hiện ca phẫu thuật tim thai nhi đầu tiên ở Đông Nam Á".

Cuộc cân não giữ nhịp đập cho "trái tim dâu tây"

Theo thông tin từ Bệnh viện Nhi đồng 1, sản phụ L. (27 tuổi) lần đầu mang thai được chuyển đến theo dõi tại Bệnh viện Từ Dũ vì thai 32 tuần tuổi có bất thường nặng: Tim bẩm sinh không có lỗ van động mạch phổi, thiểu sản thất phải. Tại Bệnh viện Từ Dũ, khi bất thường tim thai bắt đầu có dấu hiệu trở nặng nguy cơ tử vong, các chuyên gia sơ sinh và tim mạch của Bệnh viện Nhi Đồng 1 đã được mời hội chẩn khẩn cấp cùng với các chuyên Bệnh viện Từ Dũ.

Các chuyên gia 2 bệnh viện thống nhất, nếu không can thiệp bào thai để nong van động mạch phổi ngay thì khả năng cao thai sẽ mất trong bụng mẹ, còn nếu giải quyết cho sinh ngay thì thai nhi sẽ mất ngay sau khi sinh do non tháng kèm bệnh tim nặng. Do đó chuyên gia 2 bệnh viện sẽ tiến hành thông tim can thiệp trong bào thai bán khẩn nhằm cứu sống thai nhi còn trong bụng mẹ.

"Trái tim em bé chỉ như quả dâu tây, phải đảm bảo chính xác tuyệt đối, bởi chỉ cần một sơ suất nhỏ có thể khiến tim ngừng đập ngay lập tức", TS.BS Đỗ Nguyên Tín, Phó trưởng Khoa Tim mạch, Bệnh viện Nhi Đồng 1, một trong những chuyên gia hàng đầu thế giới về can thiệp tim bẩm sinh, người trực tiếp thông tim, cho biết.

Để đảm bảo thành công cho cuộc thông tim can thiệp bào thai ngay trong tử cung mẹ đòi hỏi 2 bệnh viện phải chuẩn bị nhiều mặt, trong đó quan trọng nhất là con người. Ngoài chuyên gia trực tiếp thông tim có trình độ, việc gây mê bào thai để em bé nằm yên, giúp ê kíp can thiệp thao tác thuận lợi, cũng đòi hỏi nhiều vào tay nghề của bác sĩ. Việc này đã được BSCKII Trịnh Nhựt Thư Hương - Trưởng khoa Chăm sóc trước sinh- và ê kíp Bệnh viện Từ Dũ nhiều kinh nghiệm trong chẩn đoán, can thiệp bào thai đảm nhiệm.

Một yếu tố quan trọng khác là phải có bác sĩ siêu âm tim mạch giỏi. Chỉ có siêu âm xác định chính xác dị tật, hướng dẫn tốt thì bác sĩ can thiệp mới có thể thuận lợi sửa chữa dị tật trái tim. Bác sĩ Đỗ Thị Cẩm Giang, chuyên gia về siêu âm tim của Nhi đồng 1 đã đảm nhận trách nhiệm này.

Hai bệnh viện lên kế hoạch tỉ mỉ, sẵn sàng ê kíp hơn 15 người với 5 chuyên khoa, gồm sản, nhi sơ sinh, gây mê hồi sức, tim mạch, chẩn đoán hình ảnh. Giây phút nong thành công van tim bào thai, rút kim luồn ra khỏi tử cung người mẹ, ê kíp can thiệp Bệnh viện Từ Dũ và Nhi Đồng 1 thở phào, bởi trái tim "bé như quả dâu tây" vẫn hoạt động. Can thiệp bào thai mang lại kết quả cải thiện rất ngoạn mục, nhưng cũng đối diện nhiều nguy cơ trong và sau phẫu thuật. Sau can thiệp, siêu âm ghi nhận tim thai nhi vẫn hoạt động tốt. Thai phụ tiếp tục được hai bệnh viện phối hợp theo dõi thai kỳ.

Lần thứ 2 tiếp nối thành công

Sau 7 ngày kể từ trường hợp thông tim can thiệp bào thai đầu tiên thành công tại Việt Nam, sáng 12/1, cũng ê-kíp phẫu thuật cho ca thứ nhất đã tiến hành can thiệp bào thai và thông tim can thiệp cho trường hợp thứ hai.

Sở Y tế TPHCM cho biết, trong quá trình khám thai, thai phụ N.P.P.A. 27 tuổi, cư ngụ tại Quận 3, TPHCM được phát hiện bào thai có bất thường về tim lúc thai 21 tuần với chẩn đoán là hẹp van động mạch chủ tiến triển, thai phụ đã được tiến hành chọc ối xét nghiệm di truyền Array chưa bất thường. Đến ngày 11/01/2023, thai được 29 tuần với diễn tiến hẹp van động mạch chủ nặng, đường kính van 2.6 mm, vận tốc máu qua van động mạch chủ 300cm/s, gây thiểu sản thất trái nặng hơn, trào ngược van 2 lá mức độ nặng.

Hội chẩn các chuyên gia bào thai và tim mạch trẻ em đều nhận định trường hợp này nếu không can thiệp bào thai khẩn hoặc can thiệp trễ sau 30 tuần tuổi thai để nong van động mạch chủ thì khả năng rất cao bào thai sẽ mất trong bụng mẹ (tỉ lệ thai lưu > 50%) hoặc thai sẽ diễn tiến đến hội chứng thiểu sản thất trái và thành tim 1 thất (sau sinh trẻ phải phẫu thuật nhiều giai đoạn để đưa tạm về tuần hoàn 1 thất hoặc phải điều trị triệt để bằng ghép tim).

Các chuyên gia tim mạch thống nhất chỉ định can thiệp tim mạch bào thai ở thời điểm này là phù hợp, tuy nhiên dự báo tư thế thai nhi sẽ không thuận lợi cho can thiệp thông tim vì có dư ối, thai nhi thay đổi ngôi liên tục, tư thế của bào thai thay đổi nhiều nên sẽ khó khi thực hiện thủ thuật, có thể thủ thuật sẽ không thành công, cần giải thích rủi ro mất tim thai trong can thiệp.

Lúc 9h15p ngày 12/01/2023, ê kíp chuyên khoa can thiệp bào thai và thông tim can thiệp trẻ em của BV Từ Dũ và BV Nhi Đồng 1 bắt đầu thực hiện thông tim can thiệp xuyên tử cung cho thai phụ. Diễn biến của cuộc phẫu thuật đặc biệt này đúng như nhận định và dự báo của các chuyên gia tim mạch trẻ em, thai nhi đổi ngôi liên tục nên việc đưa kim luồn vào thất trái và lên van động mạch chủ rất khó khăn.

Thai phụ được gây tê tủy sống, sau đó siêu âm kiểm tra lại tư thế của thai. Do tư thế thai không thuận lợi, buồng thất trái nằm sấp trong tư thế thai nhi nằm sấp nên ê-kíp phẫu thuật can thiệp bào thai phải dùng các công cụ và thủ thuật để xoay trở thai nhi về vị trí thích hợp nhất đó là thai nhi nằm ngửa, buồng tim tiếp xúc trực tiếp với thành trước tử cung. Kỹ thuật này kéo dài hơn 40 phút mới đạt được kết quả như mong đợi. Sau đó tiến hành tiêm thuốc vào đùi thai nhi để gây mê với Fentanyl, Rocumeron và Atropin. Khi đưa được kim vào buồng thất trái, phát hiện thất trái nhỏ và dày do thiểu sản thất, nhóm chuyên gia thực hiện can thiệp của BV Từ Dũ đã gặp không ít khó khăn và phải mất khá nhiều thời gian (20 phút) mới đưa được kim vào đúng vị trí, sau đó chuyển tiếp cho ê-kíp thông van tim của BV Nhi đồng 1 làm nốt công đoạn quan trọng cuối cùng là nong van động mạch chủ.

Sau nong, kiểm tra dòng chảy qua van động mạch chủ lên tốt. Siêu âm kiểm sau thực hiện can thiệp: luồng thông PFO shunt phải – trái, vận tốc qua van động mạch chủ 180 cm/s, không ghi nhận hở chủ, nhịp tim thai 188 lần/phút, có tràn dịch màng ngoài tim nhẹ 4,5 mm. Sản phụ tiếp tục được theo dõi tại phòng mổ 15 phút sau và tình trạng tràn dịch màng ngoài tim thai ổn định. Phẫu thuật kết thúc lúc 11g00 và thành công tốt đẹp. Lãnh đạo Sở Y tế đã trực tiếp đến bắt tay chúc mừng từng thành viên của ê-kíp can thiệp trường hợp đặc biệt này của Bệnh viện Từ Dũ và Bệnh viện Nhi đồng 1.

Thai phụ được theo dõi sát sau phẫu thuật, đến 13h chiều 12/1, tràn dịch màng ngoài tim thai đã được kiểm soát tốt, nhịp tim thai bình thường, tình trạng sản phụ ổn định. Quá trình theo dõi thai kỳ sắp tới sẽ là sự phối hợp chặt chẽ và nhịp nhàng tiếp tục của cả hai bệnh viện nhằm mục tiêu đem đến niềm hạnh phúc cho cả gia đình khi cả hai mẹ con chị P.A. có một thai kỳ khỏe mạnh, mẹ tròn con vuông.

Nguyễn Phượng