"Bản đồ cơ thể" có tới 9 hệ và hàng chục cơ quan, vì sao ung thư lại chỉ thích nhất 5 bộ phận: Càng trẻ, càng "sống" tùy tiện, càng dễ gặp

Theo thống kê của Tổ chức Ung thư Toàn cầu (GLOBOCAN) trên 185 quốc gia, từ năm 2018 cho đến năm 2020, Việt Nam từ vị trí 99 tăng lên vị trí 91 về tỷ lệ bệnh nhân mắc ung thư mới; từ vị trí 56 tăng lên 50 về số ca tử vong do ung thư.

Tại Việt Nam, các ung thư phổ biến ở nam giới gồm ung thư gan, phổi, dạ dày, đại trực tràng, tiền liệt tuyến. Ở nữ giới, các bệnh ung thư phổ biến gồm ung thư vú, phổi, đại trực tràng, dạ dày, gan. Chung cho cả 2 giới các loại ung thư phổ biến là ung thư gan, phổi, vú, dạ dày và đại trực tràng...

Vì sau các bộ phận này dễ bị ung thư "tìm gặp"?

Ung thư là bệnh lý gây nên bởi nhiều yếu tố nguy cơ phối hợp. Song, tựu chung lại gồm 2 nhóm yếu tố hàng đầu: Nhóm yếu tố thay đổi được (như hành vi lối sống, môi trường..) và nhóm yếu tố không thay đổi được (tuổi, gen…).

1. Gan

Theo số liệu báo cáo về ung thư toàn cầu của IARC năm 2020, Việt Nam ghi nhận có 26.218 ca mắc ung thư gan mới, chiếm tỷ lệ 14,5%, dẫn đầu các bệnh ung thư phổ biến tại Việt Nam.

Chia sẻ về vấn đề này, TS.BS Vũ Hữu Khiêm – Trưởng khoa Ung bướu, BVĐK Tâm Anh Hà Nội cho biết, nguyên nhân gây bệnh ung thư gan đến nay vẫn chưa rõ ràng. Tại nước ta, yếu tố nguy cơ gây bệnh hàng đầu là những người mắc viêm gan virus B, C, gan nhiễm mỡ, xơ gan… Song, họ vẫn chưa quan tâm theo dõi và điều trị bệnh nền của mình ổn định.

Ngoài ra ung thư gan còn liên quan đến các yếu tố môi trường, chế độ ăn không lành mạnh, lạm dụng bia rượu, thuốc lá, nhiễm độc nấm aflatoxin…

2. Đại trực tràng

Ung thư đại trực tràng là căn bệnh liên quan trực tiếp đến lối sống và chế độ ăn uống thiếu lành mạnh như: thừa cân béo phì, ít vận động, ăn nhiều thịt đỏ, ăn ít rau củ xanh và trái cây, ăn nhiều thức ăn nhanh, hút thuốc lá, uống rượu bia...

Ngoài ra, ung thư đại trực tràng còn liên quan đến yếu tố di truyền bao gồm hai hội chứng điển hình: Đa polyp đại trực tràng gia đình và ung thư đại trực tràng di truyền không polyp (Hội chứng Lynch).

3. Thực quản

Đứng thứ 3 trong số các bệnh lý liên quan đến đường tiêu hóa sau ung thư dạ dày và đại trực tràng đó chính là ung thư thực quản. Thống kê Globocan năm 2018 chỉ ra rằng, mỗi năm Việt Nam có 2.411 ca mắc mới và 2.222 ca tử vong, tỷ lệ mắc là 8,7 trên 100.000 người.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến căn bệnh này. Trong đó điển hình nhất là thói quen hút thuốc lá, uống rượu bia, ăn nhiều chất đạm, chất béo xấu. Nếu trước kia, độ tuổi bệnh nhân thường gặp là 50-60 tuổi nhưng hiện nay bệnh ngày càng trẻ hóa. Đặc biệt, đã có rất nhiều người trẻ mắc bệnh ung thư thực quản được phát hiện ở giai đoạn muộn, với các triệu chứng như nuốt vướng, nuốt nghẹn, khàn tiếng.

Ở giai đoạn này không thể can thiệp phẫu thuật, thường được chỉ định điều trị hóa, xạ trị nhưng tiên lượng không khả quan, tỷ lệ sống sau 5 năm đạt 20%.

4. Phổi

Ung thư phổi là một trong những căn bệnh ung thư phổ biến nhất trên thế giới cũng như tại Việt Nam. Năm 2020, Việt Nam có thêm 26.262 người mắc ung thư phổi, hơn 23.000 trường hợp tử vong.

Đáng nói, tỷ lệ mắc ung thư phổi ở nam giới cao hơn nữ giới, ước tính cứ 12 người nam mắc bệnh thì có 4-10 bệnh nhân là nữ.

Nguyên nhân hàng đầu hiện nay dẫn đến ung thư phổi là hút thuốc lá. Theo khảo sát, 90% trường hợp bị ung thư phổi có liên quan đến hút thuốc lá, bao gồm cả hút thuốc lá chủ động và thụ động (chỉ ngửi mùi thuốc lá).

Việc hút thuốc lá dài hạn có thể khiến tích tụ các chất độc hại không chỉ gây ung thư phổi mà còn gây tổn thương hàng loạt các cơ quan khác như thanh quản, thực quản, bàng quang, thận, tuyến tụy…

5. Vú

Cũng theo báo cáo của GLOBOCAN năm 2020, nếu tính trong số các bệnh ung thư thường gặp ở nữ giới thì số bệnh nhân ung thư vú đứng thứ nhất với 21.555 người, chiếm tỷ lệ 25.8% chỉ đứng sau ung thư gan và ung thư phổi.

Song, ung thư vú hoàn toàn có thể gặp ở cả nam giới, tuy nhiên tỷ lệ sẽ thấp hơn rất nhiều. Ước tính trung bình cứ 100 ca chẩn đoán ung thư vú thì chỉ có 1 ca là nam giới.

Ung thư vú xảy ra do nhiều yếu tố. Trong đó khoảng 5-7% là do di truyền, hơn 90% còn lại là do các yếu tố môi trường và lối sống sinh hoạt. Các yếu tố nguy cơ gồm tuổi cao, hút thuốc lá, uống rượu, béo phì, thừa cân, ít vận động hoặc tiếp xúc với các chất sinh ung thư trong môi trường sống.

Lời khuyên phòng ngừa bệnh ung thư

Với bệnh ung thư, phát hiện càng sớm thì tỉ lệ chữa khỏi càng cao, tiết kiệm cả về thời gian và chi phí. Do vậy, mỗi người dân cần duy trì thói quen khám sức khỏe định kỳ, khi có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ ung thư cần đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám, phát hiện sớm hoặc loại trừ bệnh ung thư. Ngoài ra nên thực hiện những khuyến cáo dưới đây:

- Không hút thuốc lá, thuốc lào; không hoặc ít nhất là hạn chế sử dụng rượu bia, chất kích thích...

- Ăn nhiều rau, quả; hạn chế sử dụng chất béo, đồ ăn nhanh, thịt đỏ, thức ăn chứa nhiều muối, đồ uống có đường. Không ăn thực phẩm mốc, ôi thiu, thực phẩm nhiễm hóa chất, thuốc trừ sâu, thuốc tăng trọng ....

- Xây dựng chế độ tập luyện; nghỉ ngơi hợp lý; giữ tinh thần thoải mái; tích cực

- Sinh hoạt tình dục lành mạnh, an toàn

- Thực hiện tiêm chủng đầy đủ: viêm gan B; HPV…

Nguồn: Bộ Y tế; BV Tâm Anh

Nguyễn Phượng