Áp thuế tiêu thụ đặc biệt để giảm tình trạng béo phì?
Béo phì do nhiều nguyên nhân gây ra và đường không phải là nguyên nhân duy nhất.
Nhiều kết quả nghiên cứu khoa học đã chứng minh lối sống lười vận động, chế độ ăn uống chưa hợp lý, thiếu chất xơ,.. là những tác nhân đáng quan ngại.
Lười vận động là một trong những nguyên nhân chính gây béo
Nước giải khát có đường gây ra béo phì?
Các nghiên cứu trên thế giới cũng chỉ ra rằng, việc thay đổi một chất nào đó trong thực phẩm chưa thể giải quyết được vấn đề sức khỏe và bệnh tật. Vậy nên, nhiều ý kiến trái chiều được đưa ra trước lập luận của Bộ Tài Chính đề xuất đưa ra dự thảo chính sách thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) 10% lên nước giải khát có đường.
Cơ quan soạn thảo cho rằng, nâng thuế gián thu đối với lĩnh vực nước giải khát có đường sẽ hạn chế người tiêu dùng sử dụng sản phẩm này, theo đó công cụ thuế sẽ đạt được ba mục đích: Bảo vệ sức khỏe người dân vì lượng đường tiêu thụ dễ gây thừa cân béo phì, mắc bệnh tiểu đường, phù hợp với thông lệ quốc tế và bổ sung nguồn thu cho ngân sách nhà nước.
Tuy nhiên, theo số liệu của Tổ chức Y tế thế giới, Việt Nam là nước có tỷ lệ người thừa cân , béo phì thấp nhất trong khu vực Đông Nam Á với tỷ lệ người thừa cân chiếm khoảng 10,2% dân số. Trong khi tỷ lệ thừa cân, béo phì trung bình của thế giới năm 2016 là 39%.
Ông Herbert Corchran, Giám đốc Liên minh Thuận lợi hóa Thương mại Việt Nam cho rằng, việc áp dụng thuế TTĐB đối với nước ngọt là một thực tế không thông dụng và không được khuyến khích, bởi việc áp dụng thuế chưa chứng minh rằng sẽ bảo vệ sức khoẻ của người dân.
Thực tế, việc nạp năng lượng từ nhiều nguồn sản xuất khác nhau, một chế độ sinh hoạt ít lành mạnh mới là nguyên nhân chính dẫn tới các bệnh về béo phì, tiểu đường chứ không chỉ do đồ uống ngọt.
Liệu có giảm được tình trạng béo phì khi áp thuế TTĐB?
Hội thảo công bố nghiên cứu của CIEM
Trung bình một người Việt Nam chỉ tiêu thụ khoảng 10,2 kg đường và chất tạo ngọt (số liệu thống kê trong năm 2013), kém xa tỉ lệ trung bình của thế giới (24kg) và mức trung bình ở nhiều nước khác. Đường và chất tạo ngọt chỉ cung cấp khoảng 4% tổng số năng lượng trong chế độ ăn hàng ngày của một người Việt và chỉ bằng phân nửa tỉ lệ trung bình của thế giới (8%). Thành phần chính trong khẩu phần ăn của người Việt vẫn là ngũ cốc (57%), chủ yếu là gạo (52%).
Số liệu cho thấy người Việt tiêu thụ ít nước ngọt hơn nhiều so với người dân ở các quốc gia khác chứ chưa nói tới việc “lạm dụng” nước ngọt.
Điều quan trọng hơn cả, để giảm tình trạng thừa cân, béo phì người dân cần hiểu rõ về việc tiêu thụ đường như thế nào là hợp lý chứ không phải áp thuế TTĐB sẽ làm giảm tình trạng này.
Và một vấn đề lợi bất cập hại được đưa ra khi việc áp thuế có thể gây phương hại tới nền kinh tế. Theo nhóm nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM), nếu áp dụng thuế TTĐB đối với nước ngọt ở mức thuế 10% và mức thuế VAT được giữ nguyên, GDP sẽ giảm khoảng 0,115%, thu nhập từ sản xuất của cả nền kinh tế sẽ giảm 0,14%, thặng dư sản xuất giảm 0,077%, và lao động giảm 0,06-0,08%.
Không những vậy, dự luật thuế có thể gây tác động đến hàng chục ngàn lao động trong chuỗi giá trị của doanh nghiệp, ảnh hưởng đến 9.000 doanh nghiệp nhỏ và vừa và 1 triệu hộ kinh doanh sản phẩm. Đó là chưa kể đến việc đánh thuế nước giải khát có đường dự kiến sẽ tác động tiêu cực tới sinh kế của 337.000 hộ gia đình trồng mía.
Ngoài ra, theo ý kiến của các chuyên gia đầu ngành, điều đáng lo ngại nhất khi áp thuế TTĐB là khiến quy mô sản xuất giảm, giá sản phẩm trong nước cao sẽ dẫn đến tình trạng buôn lậu, sản xuất hàng giả, hàng nhái, ảnh hưởng trực tiếp tới người tiêu dùng cũng như nông dân trồng mía.
PGS.TS Nguyễn Văn Việt – Chủ tịch Hiệp hội Bia- Rượu- Nước giải khát Việt Nam nêu quan điểm, cơ quan nhà nước có thể xây dựng những chính sách có tính thân thiện thị trường hơn, phi thuế quan nhằm thay đổi thói quen, hành vi tiêu dùng vốn đã được triển khai hiệu quả ở nước khác như: Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục cho học sinh về nếp sống và những lựa chọn lành mạnh cho sức khỏe; đánh thuế theo lượng đường hoặc dựa trên một mức tuyệt đối nhất định; thuyết phục các công ty sản xuất tự cam kết và xây dựng kế hoạch giảm mức đường trong sản phẩm; công bố chuẩn dinh dưỡng; dán nhãn sản phẩm để thông tin tốt hơn cho người tiêu dùng…
Các chuyên gia khác thì cho rằng, nếu trường hợp Chính phủ vẫn quyết định thông qua dự luật thuế này thì cần giãn thời gian thi hành, có thể dời ra từ 3-5 năm để doanh nghiệp có đủ thời gian chuẩn bị và điều chỉnh.
