AKB48 - Nhóm nhạc thần tượng Nhật Bản sẽ thay đổi ngành công nghiệp giải trí thế giới như thế nào?
Khi nghe thấy từ "Idol", bạn sẽ nghĩ đến ai? Justin Bieber? One Direction? Họ là những thần tượng có lượng fan đông đảo trên toàn thế giới và ghi dấu ấn với những câu chuyện thành công lớn. Nhưng ở Nhật, nhắc đến Idol gần như tất cả mọi người đều nghĩ đến AKB48, bất chấp hàng loạt câu hỏi như "Vì sao nhóm có quá nhiều thành viên? Vì sao các thành viên ăn mặc giống nhau đến mức gần như chẳng thể phân biệt ai với ai…"
Nếu bạn là một fan hâm mộ của âm nhạc Nhật Bản, chắc chắn bạn đã từng nghe tới AKB48 – nhóm nhạc nữ nắm giữ kỷ lục Guinnesss "Nhóm nhạc Pop có số lượng thành viên đông nhất". Tính thời điểm hiện tại, AKB48 và các nhóm "chị em" thuộc nhiều quốc gia khác trên thế giới có số lượng thành viên lên tới 400 người.
Bắt đầu từ một nhóm nhạc nhỏ biểu diễn trong rạp hát cũ kỹ tại khu phố Akihabara, Tokyo, Nhật Bản, sau hơn 10 năm hoạt động, AKB48 đã trở thành một thương hiệu âm nhạc toàn cầu, là nhóm nhạc có doanh thu cao nhất trên thế giới. Theo Wikipedia, doanh thu kỷ lục bán đĩa của AKB48 năm 2011 là trên 211 triệu USD và năm 2012 là 226 triệu USD chỉ riêng ở Nhật Bản.
Sau sự thành công của AKB48, các nhóm nhạc nữ thần tượng Nhật Bản đã nhanh chóng tăng lên đến mức gần 1000 nhóm khác nhau. Các nhóm nhạc thần tượng (cả nam và nữ) đã thúc đẩy thị trường công nghiệp giải trí lên gần 800 triệu USD với tốc độ tăng trưởng khoảng 10%. Về cơ bản, nhờ các nhóm nhạc thần tượng này, ngành công nghiệp giải trí Nhật Bản không còn lựa chọn nào khác ngoài việc thay đổi theo xu hướng.
Chart: Medium.
Ngành kinh doanh âm nhạc và giải trí trực tiếp đã rơi vào vòng xoáy thoái trào trên toàn thế giới do sự suy giảm kinh tế và mô hình kinh doanh miễn phí mới. Chỉ một số ít nghệ sĩ được chọn có thể thành công, và ngành công nghiệp này đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm những gương mặt tài năng mới để lăng xê.
Nhật Bản cũng đang trong tình trạng tương tự, với sự suy giảm kinh tế trong dài hạn và các mô hình kinh doanh tự do không lợi nhuận. Tuy nhiên, nhờ sở hữu số lượng lớn nhóm nhạc thần tượng, ngành công nghiệp giải trí Nhật Bản đã tránh được sự sụt giảm này.
Có thể mọi người trên khắp thế giới thấy điều này và tự hỏi: "Đây chỉ là những gì đang xảy ra ở Nhật Bản?"
Bài viết trên Medium mới đây đã tập trung vào các nhóm nhạc thần tượng nữ, mổ xẻ mô hình kinh doanh của họ và tiết lộ cách họ có thể thay đổi ngành công nghiệp giải trí Nhật Bản. Đây có thể là một gợi ý tốt cho các ngành công nghiệp giải trí khác trên thế giới có thể tìm thấy con đường thành công.
Đứng ở góc độ kinh doanh, sự thành công và mở rộng liên tục của AKB48 đến từ mô hình kinh doanh hiệu quả và chiến lược "nhượng quyền thương hiệu" độc đáo.
Định nghĩa lại giá trị cốt lõi của giải trí
Thay vì tập trung cho các màn trình diễn âm nhạc chất lượng cao và hiệu suất sản xuất âm nhạc. Giá trị cốt lõi mà AKB48 mang lại cho fan hâm mộ là nội dung, câu chuyện trưởng thành của các thần tượng.
AKB48 cung cấp cho người hâm mộ nội dung về thần tượng trong quá trình họ theo đuổi ước mơ, trưởng thành, cung cấp âm nhạc, các buổi trình diễn tại rạp hát, các sự kiện bắt tay, giao lưu trực tiếp…
Các fan hâm mộ bỏ chi phí để được chứng kiến, tham gia và đóng góp trực tiếp vào quá trình thành công của thần tượng: từ một đứa trẻ thực tập sinh đến khi trở thành một ca sĩ nổi tiếng. Loại hình giải trí này mang tới cho người xem cảm giác như một phụ huynh xem con họ lớn lên.
Định vị của AKB48 trên thị trường âm nhạc Nhật Bản.
Đây là một điểm khác biệt rất lớn. Vì trước đó, tại Nhật Bản, các nữ thần tượng luôn "sang chảnh" và không bao giờ xuất hiện trước công chúng ngoài những lúc tham gia biểu diễn trên sân khấu hay làm khách mời trong chương trình truyền hình.
Đây chính là concept "những thần tượng mà bạn có thể gặp gỡ ngoài đời thực" độc đáo của AKB48 tại thời điểm thành lập.
Bán nhiều đĩa hơn nhờ "giá trị cộng thêm"
Trong khi ngành công nghiệp âm nhạc thế giới suy giảm bởi doanh số bán đĩa liên tục giảm trong nhiều năm, năm 2010 Nhật Bản vượt Mỹ để trở thành doanh nghiệp kinh doanh trọn gói nhiều nhất (CD single, album, DVD và BD) với doanh thu 4,1 tỷ USD, và năm 2012 Nhật Bản vượt Mỹ tổng doanh thu âm nhạc (bao gồm cả tải nhạc) với doanh thu 4,3 tỷ USD.
Chart: Medium.
Đây là chiến lược bán đĩa thông minh không chỉ của riêng AKB48 mà còn của nền công nghiệp giải trí Nhật Bản.
Một fan đã mua 5,500 bản copy (tương đương 8.800.000 yen) của single Everyday, Kachuusha để bỏ phiếu cho đợt Tổng tuyển cử lần thứ 3 (2011). Ảnh: Weibo.
Khác với các nghệ sĩ US/UK, thường chỉ bán đĩa CD đơn thuần….là đĩa CD. Các CD của AKB48 thường là một “gói” sản phẩm và dịch vụ đi kèm. Bao gồm vé tham dự các sự kiện giao lưu, chữ ký, các hình ảnh giới hạn…
Các loại đĩa CD này cũng chia làm nhiều phiên bản cho các đối tượng fan "ruột" hoặc người chỉ mua để nghe nhạc.
Đặc biệt, với rất đông thành viên, hằng năm AKB48 lựa chọn giới hạn các thành viên xuất hiện trong các MV ca nhạc, chương trình quảng bá bằng phiếu bình chọn của fan hâm mộ. Việc này tạo nên một cuộc cạnh tranh giữa các thần tượng, và cả cộng đồng fan.
Mỗi một CD chứa một phiếu bình chọn. Vì vậy không hiếm trường hợp, những "fan sộp" sẵn sàng bỏ ra một khoản tiền lớn để mua hàng ngàn bản copy để thần tượng của mình có được bình chọn cao nhất.
“Nuôi” lòng trung thành của “khách hàng” bằng nội dung mạng xã hội
Mô hình truyền thông giữa fan và thần tượng của AKB48.
So với các nhóm nhạc thần tượng từ các quốc gia khác, AKB48 có một số lượng lớn các thành viên.
Gia đình AKB48 có tới gần 400 thành viên và nhiều nhóm nhạc thần tượng khác. Mỗi nhóm này gồm 10 - 20 thành viên.
Những nhóm lớn này không chỉ tập trung vào việc tăng doanh số bán đĩa CD, mà còn tạo ra các nội dung trên mạng xã hội. Khi các thành viên này ở bên nhau, nguồn nội dung này vô cùng phong phú và lôi cuốn fan hâm mộ.
Đó là những câu chuyện về tình bạn, sự cạnh tranh lẫn nhau, hay nỗ lực tập luyện,..
Với các công cụ xử lý hình ảnh và video phổ biến, các thành viên trong nhóm nhạc luôn được khuyến khích tự xây dựng để giữ tương tác với người hâm mộ mà vẫn đảm bảo tiết kiệm chi phí.
Cải tiến mô hình liên tục như sản phẩm …công nghệ
Quy trình “Lean Startup”
Thay vì đi theo hướng đó, AKB48 là nhóm nhạc có thể kiếm tiền ngay từ giai đoạn đào tạo bằng cách tạo ra những chương trình giải trí có chi phí thấp.
Quy trình phát triển "tinh gọn" của ngành công nghệ gồm việc: cố gắng tạo ra sản phẩm có khả năng dùng thử với chi phí tối thiểu, để một nhóm người dùng nhỏ phản hồi và cải tiến liên tục qua các vòng lặp phát triển.
Giống như vậy, AKB48 cũng bắt đầu bằng 20 thực tập sinh biểu diễn trực tiếp tại các sân khấu nhỏ. Các thành viên được tuyển chọn liên tục và liên tục chịu sự đào thải.
Trong thời gian tập luyện và hoạt động, các thần tượng thu hút được nhiều người hâm mộ nhất thông qua bầu chọn của fan sẽ được lọc ra và được đẩy mạnh thành những thần tượng chuyên nghiệp.
Cộng đồng fan hâm mộ cũng luôn được đặt các chủ đề: rằng họ thích các thành viên hay phong cách trình diễn nào hơn. Các nhóm nhỏ của thương hiệu "48" thường được quản lý bởi 1-2 người, nên bất kỳ điều chỉnh nào cũng có thể được quyết định nhanh chóng dựa vào phản hồi của cộng đồng.
Nhượng quyền thương hiệu trên toàn cầu
Mô hình kinh doanh hiệu quả đã khiến nhà sáng lập AKB48 – Akimoto Yasushi không ngừng tham vọng mở rộng mô hình lên các thị trường tiềm năng.
Các nhóm nhạc như AKB48 được"nhân bản" hàng loạt
Tại Nhật Bản, thương hiệu "48" được mở rộng thành các nhóm như SKE48, SDN48, NMB48, HKT48. Mỗi nhóm có cách hoạt động tương tự AKB48, nhưng đặt trụ sở ở các tỉnh lớn khác nhau ở Nhật Bản.
Trên thế giới, các nhóm "48" khác đã được thành lập tại các thị trường giàu tiềm năng vốn có sẵn nhiều người hâm mộ địa phương như các nhóm JKT48 (Jakarta, Indonesia, dân số 9,61 triệu người), SNH48 (Thượng Hải, Trung Quốc, dân số 14,35 triệu người) và TPE48 (Đài Bắc, Đài Loan, dân số 2,62 triệu người). Dự kiến các phiên bản khác của nhóm cũng sẽ sớm được công bố tại Hàn Quốc, Ấn Độ, Việt Nam.
Phiên bản khác của AKB48 tại Thượng Hải, Trung Quốc
Các nhóm quốc tế này được tạo thành từ các thành viên đến từ chính quốc gia bản địa. Hoạt động trên mô hình của AKB48 nhưng được pha trộn với văn hóa địa phương.
Đây cũng là điểm khác biệt so với Kpop của Hàn Quốc - nơi họ tạo ra các nhóm nhạc Hàn Quốc đa ngôn ngữ để ra mắt ở nước ngoài.
