Vì sao vắng Mỹ, TPP sẽ 'kém vui' trong mắt các nước còn lại?
Báo cáo của HSBC nhận định việc Mỹ rút khỏi TPP giống như một đòn chí mạng cho hiệp định này.
Mới đây, ngân hàng HSBC đã đưa ra một báo cáo mang tên “Điều gì chờ đợi đằng sau TPP ?”. Theo như những gì được ghi trong báo cáo thì sau khi Mỹ rút khỏi TPP, việc hiệp định này được hồi sinh là rất khó bởi lẽ sẽ có không ít các nước thành viên trong hiệp định sẽ ngay lập tức lắc đầu với các phương án thay thế có thể đặt ra.
Hiện tại, TPP chưa phải đã “chết” hẳn mà vẫn đang ở trong trạng thái “được chỉnh sửa”. Lúc này, một số những đề xuất cải tiến của TPP có thể được sử dụng trong các cuộc đàm phán khu vực hoặc song phương mới hoặc đang diễn ra.
Một vài ví dụ có thể kể ra như sẽ có một hiệp định như Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (Regional Comprehensive Economic Partnership - RCEP) đang được đàm phán tại châu Á. Đồng thời, các nhà thương thuyết nhiều khả năng sẽ cân nhắc các điều khoản của TPP nhằm cải thiện sự thống nhất quy định, giải quyết tranh chấp khối đầu tư nhà nước, sự linh hoạt trong việc xử lý quyền sở hữu trí tuệ, và nâng cấp bảo vệ tiêu chuẩn lao động hay vấn đề môi trường...
Thế nhưng có vẻ như thiếu Mỹ, tất cả các đề xuất thay đổi sẽ đều rơi vào vòng tranh luận dữ dội, mà ẩn đằng sau đó là sự cạnh tranh về lợi ích quốc gia. Ngay sau khi Australia đưa ra đề xuất đầu tiên, qua đó khuyến khích các quốc gia còn lại tiếp tục hiệp định dù Mỹ không tham gia, Nhật Bản đã thể hiện rõ sự phản đối với ý tưởng của quốc gia ở Châu Đại Dương và cho rằng đề nghị này sẽ biến Hiệp định TPP, vốn đã hạn chế, trở nên “vô nghĩa”.
Đồng quan điểm, HSBC đã viết trong báo cáo của mình rằng, việc Mỹ rút khỏi TPP có vẻ là “đòn chí mạng” cho hiệp định này. Trên lý thuyết, 11 quốc gia thành viên còn lại vẫn có thể tiếp tục tham gia TPP một khi họ hoàn tất việc sửa đổi hợp lệ các điều khoản phê chuẩn của hiệp định, nhưng không ít các nước thành viên không đồng tình với phương án này.
HSBC lý giải lý do chính khiến tất cả các kịch bản nhằm hồi sinh lại TPP sẽ khó trở thành hiện thực là bởi lẽ các quốc gia thành viên đồng thuận tham gia TPP vì cho rằng, hiệp định này sẽ cho phép các quốc gia thành viên cùng tiếp cận thị trường khu vực với quy mô lớn. Tuy nhiên, nếu không còn Mỹ nữa, thị trường rộng lớn của TPP sẽ giảm xuống 60% và như vậy thì những quốc gia còn lại trong khối khó có thể chấp nhận những nhượng bộ đã thương thuyết trước đó trong TPP.
HSBC cũng phân tích thêm về những thiệt hại kinh tế khó thấy tức thì từ việc hủy bỏ Hiệp định TPP.
Theo ngân hàng này, tù từ thì việc câu chuyện TPP kết thúc sẽ làm tăng trưởng của các quốc gia trong khu vực TPP chậm lại và ít sáng tạo đi. Chưa hết, tăng trưởng khu vực TPP chậm lại còn có thể lan sang các khu vực khác do nhu cầu nhập khẩu của các quốc gia thành viên TPP suy yếu dần
Mất đi TPP cũng đồng nghĩa với quãng thời gian dài đằng đẵng (chính xác là 10 năm) cho các bên đàm phán, chính là một quá trình tiêu tốn nguồn lực đáng kể của các bên, đã trở nên vô nghĩa. Hơn cả một thất bại về những lợi ích tốn kém đã mất đi, HSBC nhận định rằng đây còn là một thất bại về chi phí cơ hội cho sự phát triển kinh tế bền vững hơn cho các nước trong khu vực châu Á Thái Bình Dương.
Biểu đồ 1. Tác động ước tính về thu nhập của các quốc gia TPP vào năm 2030, từ khi bắt đầu tham gia
Trước đây, Việt Nam chúng ta lần đầu thể hiện sự quan tâm với TPP vào tháng 11/2008. Đến 2 năm sau, vào ngày 13/11/2010, chúng ta mới chính thức tham gia đàm phán với tư cách thành viên đầy đủ. Với những nhận định trên trong báo cáo của HSBC, việc mất đi TPP có nghĩa là kịch bản lạc quan tăng 8% thu nhập vào năm 2030 khá mong manh.
Còn nhớ trong phiên chất vấn Quốc hội hồi tháng 11 năm ngoái, câu hỏi về tương lai TPP với Việt Nam được đặt ra với Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc. Và câu trả lời được Thủ tướng đưa ra khá rõ ràng: "Việt Nam đã chuẩn bị các điều kiện cần thiết để tham gia TPP, theo chương trình đã sẵn sàng trình ra Quốc hội. Hiện nay Mỹ tuyên bố dừng TPP, không trình ra Quốc hội nên chúng ta cũng chưa trình lên Quốc hội. Quan điểm của Việt Nam là mong muốn tham gia".
Thủ tướng cũng khẳng định, chúng ta còn nhiều hiệp ước kinh tế khác, đảm bảo quá trình hội nhập kinh tế thế giới. "Không tham gia TPP hay có tham gia TPP thì chúng ta vẫn tiếp tục hội nhập sâu rộng với quốc tế. Vì chúng ta đã có 12 hiệp định thương mại tự do cho nên có tham gia TPP thì rất tốt nhưng không có thì chúng ta vẫn tiếp tục hội nhập với những chương trình chúng ta đã ký kết.".
