Vì sao miền Trung mưa lớn kéo dài gây lũ vượt 'đại hồng thuỷ' năm 1979, ngập sâu nhiều nơi?
Theo thống kê của Ban chỉ đạo TƯ về phòng, chống thiên tai, đến thời điểm sáng 19/10 mưa lũ tại các tỉnh miền Trung đã khiến 90 chết và 34 người mất tích.
Đợt mưa lớn trên diện rộng nhiều nơi, chưa từng có trong lịch sử
Theo Trung tâm dự báo Khí tượng thủy văn Quốc gia, trong 12h qua (từ 19h ngày 18/10 đến 7h ngày 19/10), ở các tỉnh Hà Tĩnh và Quảng Bình đã có mưa rất to, có nơi đặc biệt to với lượng mưa phổ biến từ 150-350mm.
Cá biệt, có một số nơi lượng mưa rất lớn như Hà Tĩnh 422mm, Kỳ Thượng (Hà Tĩnh) 586mm, Cẩm Xuyên (Hà Tĩnh) 507mm, Ba Đồn (Quảng Bình) 378mm, Tân Lâm (Quảng Bình) 451mm, Vạn Trạch (Quảng Bình) 405mm, Tân Mỹ (Quảng Bình) 402mm.
Các nơi khác ở Bắc và Trung Trung Bộ có mưa, mưa vừa, có nơi mưa to; riêng Nghệ An có mưa vừa, mưa to, có nơi mưa rất to.
Do lượng mưa rất lớn trong những ngày qua đã khiến nhiều nước sông ở nhiều địa phương dâng cao như sông Kiến Giang tại Lệ Thủy (Quảng Bình) lúc 7h ngày 19/10 là 4,88m trên báo động 3 là 2,18m, vượt lũ lịch sử 0,97m (tháng 9/1979), sông Gianh tại Mai Hóa lúc 7h ngày 19/10 là 7,97m trên BĐ3 là 1,47m...
Những chiếc xe kéo tự chế được sử dụng để đưa những cụ già ra khỏi vùng ngập. Ảnh: Ngọc Tú.
Với lượng mưa lớn, nước sông dâng cao, vượt các mức báo động dẫn đến nhiều khu vực ở các địa phương tại Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị... bị ngập sâu, giao thông bị chia cắt, hiện tượng sạt lở đất rất nghiêm trọng đã xảy ra tại một số khu vực miền núi các tỉnh Thừa Thiên Huế, Quảng Trị...
Lý giải về mưa lũ lớn trong những ngày qua ở các tỉnh miền Trung, ông Nguyễn Văn Hưởng, Trưởng Phòng Dự báo Khí hậu (Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia) cho hay, trong thời gian qua ở khu vực Trung Bộ (các tỉnh từ Hà Tĩnh đến Quảng Bình) đã xảy ra một đợt mưa lớn trên diện rộng, nhiều nơi chưa từng có trong lịch sử.
Nguyên nhân của đợt mưa lớn thời gian qua là do tổ hợp của nhiều hình thái thời tiết gây mưa.
Trong đó, là hoạt động của dải hội tụ nhiệt đới (hội tụ của hai đới gió Đông Bắc và Tây Nam) nối từ vịnh Bengal, vắt qua miền Trung Việt Nam và tới Philippines.
Khu vực tồn tại dải hội tụ nhiệt đới thường xuyên duy trì mây đối lưu phát triển, gây mưa giông. Khi có thêm thành phần gió Đông hoạt động mạnh, lượng ẩm tích tụ càng lớn, đồng nghĩa mây đối lưu càng phát triển và mưa giông sẽ nhiều hơn, cường độ lớn, thời gian kéo dài.
Bên cạnh đó, có những tác động từ các cơn bão số 5, bão số 6, bão số 7 và hoàn lưu của áp thấp nhiệt đới (ATNĐ)… Tất cả các hình thế này hình thành trên dải hội tụ nhiệt đới đi qua khu vực Trung bộ, kết hợp đới gió Đông.
Cùng với đó, không khí lạnh từ phía Bắc tràn xuống và liên tục được bổ sung, cộng với gió Đông đưa ẩm vào tạo thành khối ẩm lớn từ mặt đất lên tới 5.000 m, đều tập trung ở miền Trung. Tổ hợp này đã khiến mưa miền Trung nhiều hơn, gây lũ lụt kéo dài.
Gặp địa hình chắn gió là dãy Trường Sơn, không khí lạnh với đới gió Đông Bắc thổi xuống miền Trung bị chặn lại, tạo ra dòng thăng cưỡng bức mạnh và hệ quả là mưa lớn diện rộng ở Trung Bộ.
So sánh hình thái thời tiết ở miền Trung hiện nay với cùng kỳ hàng năm, ông Hưởng nhìn nhận, hình thế này thường xuất hiện ở Trung bộ trong giai đoạn từ tháng 9 đến tháng 11 hàng năm. Tuy nhiên cường độ hàng năm khác nhau, ví như như năm nay hiện tượng không khí lạnh sớm và dải hội tụ nhiệt đới cùng gió đông mạnh hơn nên mưa lớn kéo dài trên diện rộng.
Sạt lở đất và lũ quét tại miền Trung dự báo còn tiếp diễn
Còn theo một chuyên gia khí tượng tại Hà Nội, nguyên nhân sâu xa của hiện tượng thời tiết rất xấu ở các tỉnh miền Trung là do tác động của La Nina, xuất hiện từ tháng 7 và dự báo kéo dài đến đầu năm 2021.
Theo vị này, trong những năm có La Nina, số cơn bão trên Biển Đông và ảnh hưởng đến Việt Nam nhiều hơn trung bình, mùa mưa bão cũng kết thúc muộn hơn. Đồng thời, thực tế từ đầu tháng 6/2020, cơ quan dự báo khí tượng cũng đã có cảnh báo về việc này.
Do mưa rất lớn dẫn đến các thủy điện, hồ chứa phải xả lũ, xả tràn với lưu lượng cả trăm m3/h trong những ngày qua cũng là một tác nhân dẫn đến ngập lụt, ảnh hưởng ở một số nơi tại miền Trung.
Cũng theo các chuyên gia, khu vực miền Trung những ngày qua đã “ngậm no nước” từ các trận bão, áp thấp nhiệt đới, vì vậy sạt lở đất và lũ quét tại miền Trung dự báo sẽ còn tiếp diễn.
Trước đó, theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, từ đêm 18/10 đến ngày 20/10, nguy cơ cao xảy ra lũ đặc biệt lớn trên các sông tại Hà Tĩnh, Quảng Bình.
Nguy cơ rất cao xảy ra lũ quét, sạt lở đất ở vùng núi các tỉnh từ Nghệ An đến Quảng Nam, đặc biệt là tại các huyện: Kỳ Sơn, Con Cuông, Quỳ Châu, Quỳ Hợp, Tương Dương (Nghệ An); Hương Sơn, Hương Khê, Vũ Quang, Đức Thọ (Hà Tĩnh); Minh Hóa, Tuyên Hóa, Lệ Thủy, Quảng Trạch, Quảng Ninh, Bố Trạch (Quảng Bình); Hướng Hóa, Đăkrông, Cam Lộ, Vĩnh Linh, Gio Linh, Hải Lăng (Quảng Trị); A Lưới, Nam Đông, Hương Thủy, Hương Trà, Phong Điền (Thừa Thiên - Huế) ; Đông Giang, Nam Giang, Tây Giang (Quảng Nam).
Ngập lụt sâu, diện rộng tiếp tục diễn ra ở vùng trũng thấp, các khu đô thị tại các tỉnh từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên - Huế, đặc biệt tại các huyện: Hương Khê, Hương Sơn, Đức Thọ, Vũ Quang, Cẩm Khê, Cẩm Xuyên, Can Lộc, thị xã Kỳ Anh, thành phố Hà Tĩnh (Hà Tĩnh); Quảng Ninh, Bố Trạch, Quảng Trạch, Tuyên Hóa, Minh Hóa, Lệ Thủy, thành phố Đồng Hới (Quảng Bình); Hướng Hóa, Vĩnh Linh, Gio Linh, Cam Lộ, Triệu Phong, Hải Lăng, thành phố Đông Hà, thị xã Quảng Trị (Quảng Trị); Quảng Điền, Phong Điền, thành phố Huế, thị xã Hương Trà (Thừa Thiên - Huế).
Cũng theo thống kê của Ban chỉ đạo TƯ về phòng, chống thiên tai, đến thời điểm sáng 19/10 mưa lũ tại các tỉnh miền Trung đã khiến 90 chết và 34 người mất tích.
