Sau nhiều năm 'đóng vai' thiên tài, Bankman-Fried đối mặt loạt cáo buộc dân sự, hình sự, thậm chí là án tù chung thân

Sam Bankman-Fried, cựu CEO thất sủng của FTX, sàn giao dịch tiền số phá sản trị giá 32 tỷ USD, thực sự có khả năng PR bản thân, theo CNBC. Trong nhiều năm, anh tự biến mình trở thành người đàn ông thiên tài với khả năng phát triển đế chế tiền số một cách thần kỳ, trong khi những người chơi khác bị xóa sổ không thương tiếc. Tất cả, từ nhà đầu tư mạo hiểm hàng đầu của Thung lũng Silicon đến sao nổi tiếng hạng A, đều đã đặt niềm tin vào Bankman-Fried.

Thế nhưng, trong buổi họp báo mới đây, “thần đồng” một thời này đã kể câu chuyện mới – câu chuyện mà trong đó anh ta chỉ đơn giản là một doanh nhân mới vào nghề và thiếu kinh nghiệm, thiếu chuyên môn và không biết mình đang làm gì, cũng không biết chuyện gì đang xảy ra tại các công ty mình thành lập. Chúng khác xa hình ảnh vị tỷ phú với khối tài sản tăng lên kỷ lục hơn 16 tỷ USD hồi tháng 3 - thời điểm thị trường vẫn còn hưng phấn. Theo các cựu công tố viên liên bang, luật sư và nhiều chuyên gia pháp lý, đó nôm na là “chiến lược doanh nhân tồi”.

Ít nhất 8 tỷ USD của khách hàng đã bị sử dụng sai mục đích, cụ thể ở đây là để bù đắp khoản lỗ hàng tỷ USD tại Alameda Research, quỹ phòng hộ cũng do Bankman-Fried thành lập. Cả 2 công ty hiện đã phá sản. Theo Giám đốc điều hành John Ray III, suốt 40 năm kinh nghiệm tái cấu trúc và pháp lý, ông chưa từng chứng kiến “sự thất bại hoàn toàn” nào như trường hợp của FTX.

Tại Mỹ, việc trở thành một CEO tệ hại, bất cẩn không phải tội ác. Trong cuộc phỏng vấn mới đây, Bankman-Fried vin vào sự kém cỏi của chính mình, phần lớn đổ lỗi sự sụp đổ của FTX cho quản lý rủi ro kém, trong đó bạn gái cũ Caroline Ellison không thoát khỏi liên đới. Người đàn ông này cũng thẳng thắn thừa nhận không hề biết mọi sự tình đã xảy ra với đế chế rộng lớn, đồng thời phủ nhận hành vi gian lận tại sàn giao dịch tiền số.

Gian lận là loại tội hình sự có thể phải trả giá bằng việc ngồi tù. Với Bankman-Fried, câu hỏi đặt ra là liệu có hay không việc anh chàng này lừa dối khách hàng FTX để họ tin rằng tiền của mình luôn an toàn và được sử dụng đúng mục đích, theo Renato Mariotti, cựu công tố viên liên bang.

“Hình như đã có hành vi gian lận có tính phí ở đây. Nếu tôi là luật sư đại diện của Bankman-Fried, tôi sẽ nói với anh ta rằng tốt nhất anh nên quan tâm tới việc ngồi tù. Đây sẽ là mối bận tâm hàng đầu đối với Bankman-Fried”.

Tuy nhiên hiện tại, Bankman-Fried không mấy để ý tới trách nhiệm hình sự. Khi được hỏi rằng liệu bản thân có lo lắng về điều này, Bankman-Fried lắc đầu:

“Cá nhân tôi không nghĩ mình phải chịu trách nhiệm pháp lý. Tuy nhiên, tôi cảm thấy mình có trách nhiệm phải chia sẻ với mọi người. Tôi đang làm mọi thứ có thể để tạo ra những điều đúng đắn. Tôi cũng cho rằng sẽ có thời gian và địa điểm để mình suy nghĩ nhiều hơn về bản thân và tương lai”, Bankman-Fried nói.

Tuyên bố trên, cùng động thái chưa thực sự tích cực của cơ quan chức năng, đã khơi dậy sự giận dữ của nhiều người. Với họ, FTX đã che mắt các nhà đầu tư, khách hàng, nhà đầu tư mạo hiểm và cả Phố Wall. Hiện Bankman-Fried, đại diện luật sư và gia đình của anh vẫn chưa đưa ra bất kỳ bình luận nào.

LOẠT CÁO BUỘC

Theo các chuyên gia pháp lý, Bankman-Fried có thể phải đối mặt với một loạt các cáo buộc, cả dân sự và hình sự, cùng một loạt các vụ kiện riêng lẻ của hàng triệu chủ nợ FTX. Cho đến thời điểm hiện tại, đây hoàn toàn chỉ là giả thuyết vì Bankman-Fried vẫn chưa bị buộc tội.

Theo Richard Levin, chuyên gia ngành fintech, Bankman-Fried có thể phải đối mặt với 3 mối đe dọa pháp lý khác nhau, không chỉ ở riêng nước Mỹ, trong đó có cáo buộc “vi phạm hình sự luật chứng khoán, luật gian lận ngân hàng và luật gian lận chuyển khoản”.

“Các công tố viên sẽ phải chứng minh hợp lý rằng Bankman-Fried hoặc các cộng sự của anh ta đã phạm tội lừa đảo. Lập luận là Alameda đang lừa khách hàng và lấy tiền của họ sử dụng vào mục đích kinh doanh khác. Nếu bạn là một quỹ phòng hộ và đang nhận tiền của khách hàng, bạn thực sự phải có nghĩa vụ ủy thác đối với khách hàng”, Mariotti, cựu công tố viên liên bang chia sẻ với CNBC.

Đáp lại, Bankman-Fried khẳng định mình không hề biết và cũng không có ý định “trộm tiền”.

“Tôi chưa bao giờ cố gắng gian lận”, Bankman-Fried nói.

Theo CNBC, ngoài các cáo buộc hình sự, Bankman-Fried cũng có thể phải đối mặt với cáo buộc dân sự. “Điều đó có thể được đưa ra bởi Ủy ban Giao dịch Chứng khoán SEC, Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai CFTC, các cơ quan quản lý chứng khoán và ngân hàng nhà nước”, Levin tiếp tục. “Có thể sẽ có rất nhiều vụ kiện đối với các Giám đốc điều hành có liên quan đến FTX”.

Cả Bộ Tư pháp Mỹ DOJ và SEC đều đang điều tra sự sụp đổ của FTX. Điều này cho phép các cuộc điều tra hình sự và dân sự được tiến hành song song, qua đó giúp các cơ quan quản lý và thực thi pháp luật thu thập thông tin hiệu quả. Hiện phía SEC và CFTC chưa trả lời ngay lập tức yêu cầu bình luận.

“Việc SEC hay CFTC dẫn đầu cuộc điều tra phụ thuộc vào việc cú sụp đổ này có liên quan đến thị trường chứng khoán hay không”, Mariotti, cựu công tố viên liên bang, nói với CNBC.

Theo Chủ tịch SEC Gary Gensler, “nhiều mã thông báo tiền số được coi là chứng khoán”, song việc nhiều sàn giao dịch, bao gồm cả FTX, có các nền tảng phái sinh như hợp đồng tương lai và quyền chọn lại thuộc thẩm quyền của CFTC.

Trong khi đó, Ủy ban Chứng khoán Bahamas tin rằng họ có quyền đệ trình một vụ kiện riêng biệt lên tòa án phá sản New York. Giới chức nước này hiện vẫn tiếp tục điều tra các hoạt động của FTX theo đúng quy định. Theo CNBC, không giống như nhiều quốc gia, Bahamas có khung pháp lý mạnh mẽ cho các tài sản số.

“Bahamas rõ ràng thiếu cơ sở hạ tầng thể chế để xử lý vụ lừa đảo phức tạp này và họ đã hoàn toàn lơ là nhiệm vụ”, Nic Carter, đối tác của Castle Island Ventures, nhận định.

Được biết cho đến thời điểm hiện tại, nhiều vụ kiện tập thể đã được đệ trình để chống lại những người ủng hộ FTX, chẳng hạn như diễn viên hài Larry David và siêu sao bóng đá Tom Brady. Họ được cho là đã không “thẩm định cẩn thận trước khi quảng bá FTX cho công chúng.”

Các công ty cùng ngành cũng đệ đơn kiện Bankman-Fried, trong đó có BlockFi. Công ty này kiện Bankman-Fried hồi tháng 11 nhằm tìm kiếm tài sản thế chấp không tên mà vị cựu tỷ phú này đã nhắc đến trước đó. Bankman-Fried cũng bị kiện tại bang Florida và California vì bị cho là đứng đầu “một trong những vụ lừa đảo lớn nhất trong lịch sử”.

Theo Carter, chính phủ Mỹ cần có trách nhiệm trong việc điều tra Bankman-Fried. Đây không phải trách nhiệm của các nhà đầu tư tư nhân hoặc cơ quan quản lý nước ngoài.

ÁN CHUNG THÂN?

“Dựa trên quy mô thiệt hại, nếu Bankman-Fried bị kết tội gian lận hoặc các tội danh khác, anh ta có thể phải ngồi tù trong nhiều năm, có khả năng là suốt đời”, Braden Perry, cựu luật sư CFTC nói. Được biết gian lận chuyển khoản, một trong những tội danh Bankman-Fried khả năng cao phải đối mặt, sẽ chịu mức án tối thiểu từ 0 đến 6 tháng. “Bất kỳ tổn thất nào trên 550 triệu USD sẽ bị quy vào tội vi phạm cấp cơ sở”,  Braden Perry nói.

Tuy nhiên, bản án này có thể sẽ được giảm nhẹ nhờ một số yếu tố. “Trong thực tế, nhiều bị cáo sẽ được kết án nhẹ hơn so với quy định”, Perry nói. “Tùy thuộc vào cuộc điều tra của cơ quan thực thi pháp luật và chính quyền dân sự, Bankman-Fried sẽ được xem xét phạt tiền hoặc tống giam trong nhiều thập kỷ”.

Được biết vào năm 2017, thời điểm một cựu giao dịch viên quỹ Jane Street Capital phát hiện ra sự chênh lệch đôi khi lên tới 60% của giá Bitcoin tại các sàn giao dịch khác nhau, Sam Bankman-Fried đã chính thức tham gia vào thị trường tiền số. Anh chàng này mua Bitcoin giá rẻ trên một sàn giao dịch, sau đó bán lại với giá cao hơn trên một sàn giao dịch khác và kiếm lời.

Hoạt động kinh doanh kiểu này đặc biệt sôi động tại Hàn Quốc, nơi giá Bitcoin niêm yết cao hơn đáng kể so với các quốc gia khác. Nó được mệnh danh là “Kimchi Premium” - ám chỉ món ăn truyền thống của Hàn Quốc làm từ bắp cải muối lên men.

Sau một tháng tự tìm hiểu thị trường, Bankman-Fried thành lập công ty giao dịch riêng có tên Alameda Research. Bankman-Fried cho biết trong một cuộc phỏng vấn hồi tháng 9, rằng công ty có khi kiếm được tới 1 triệu USD/ngày.

SBF dành được nhiều sự tín nhiệm do các giao dịch kiểu như vậy không dễ thực hiện trên thị trường tiền số cách đây 5 năm. Mua bán chênh lệch giá Bitcoin liên quan đến việc thiết lập, kết nối từng nền tảng cũng như xây dựng cơ sở hạ tầng phức tạp để trừu tượng hóa quy trình thực hiện giao dịch. Alameda Research của Bankman-Fried lại rất giỏi trong lĩnh vực này.

Từ đó, đế chế SBF bùng nổ. Thành công của Alameda thúc đẩy sự ra đời của sàn giao dịch tiền số FTX vào mùa xuân năm 2019, sau đó kéo theo các quỹ đầu tư mạo hiểm trị giá 2 tỷ USD. Tài sản của Bankman-Fried đã có lúc tăng lên kỷ lục hơn 16 tỷ USD, theo WSJ.

Theo: CNBC, Bloomberg, WSJ

Vũ Anh