Proton - “lá chắn chính xác” đang thay đổi cách điều trị ung thư nhi ở châu Á như thế nào?
Với khả năng dừng lại đúng vị trí khối u và bảo vệ tối đa mô lành, xạ trị proton đang mở ra một chuẩn điều trị mới cho trẻ em mắc ung thư. Singapore trở thành tâm điểm của khu vực, nơi những bệnh nhi từ Việt Nam tới Hàn Quốc tìm kiếm một liệu pháp vừa hiệu quả vừa an toàn cho tương lai lâu dài.
Proton - bước tiến quan trọng trong điều trị ung thư nhi
Trong điều trị ung thư nhi, mục tiêu không chỉ là loại bỏ khối u mà còn bảo vệ toàn vẹn các mô lành để không ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ về lâu dài. Đó là lý do liệu pháp proton đang trở thành tiêu chuẩn mới tại nhiều trung tâm ung bướu hàng đầu châu Á. Khác với xạ trị bằng tia X truyền thống vốn xuyên qua cơ thể và để lại liều bức xạ dư thừa, proton có khả năng dừng lại chính xác tại vị trí khối u. Chính đặc tính Bragg Peak này giúp giảm đáng kể nguy cơ tổn thương các cơ quan trọng yếu như não, tủy sống, tuyến nội tiết hay hệ thần kinh - những cấu trúc đặc biệt nhạy cảm ở trẻ em.
Trường hợp của bé Bảo Ngọc (12 tuổi, TP.HCM) là minh họa rõ nét. Sau khi điều trị u nguyên bào thần kinh vùng cổ và gặp tái phát với vị trí phức tạp nằm sát động mạch cảnh và khí quản, lựa chọn điều trị an toàn trở nên thu hẹp vì nguy cơ biến chứng cao nếu tiếp tục dùng tia X hoặc can thiệp phẫu thuật. Tại Bệnh viện Mount Elizabeth Novena (IHH Healthcare Singapore), phác đồ proton cá nhân hóa đã được áp dụng nhằm kiểm soát khối u đồng thời giảm tối đa tác động lên các mô lành, đặc biệt quan trọng trong khu vực cổ với mật độ dây thần kinh và mạch máu dày đặc.
Ông Fu Jin Feng, Trưởng khoa Xạ trị Ung bướu IHH SG chia sẻ về liệu pháp proton
Ông Fu Jin Feng, Trưởng khoa Xạ trị Ung bướu IHH SG, nhấn mạnh: " Ở bệnh nhi, độ chính xác quyết định không chỉ kết quả điều trị mà cả chất lượng sống về dài hạn. Proton cho phép chúng tôi loại bỏ tế bào ung thư mà không đánh đổi khả năng phát triển của trẻ".
Trong hai tháng với 18 buổi điều trị, bệnh nhi như Ngọc vẫn duy trì sinh hoạt, ăn uống và giấc ngủ ổn định, không gặp các tác dụng phụ nặng thường gắn với xạ trị quy ước. Kết quả này phản ánh đúng ưu thế của proton: liều bức xạ thấp hơn cho mô lành, ít nguy cơ bỏng da, mệt mỏi kéo dài và đặc biệt giảm nguy cơ ung thư thứ phát - tác dụng phụ nghiêm trọng thường xuất hiện nhiều năm sau điều trị ở trẻ.
Song song với công nghệ, yếu tố chăm sóc đóng vai trò quyết định trải nghiệm bệnh nhân. Tại Mount Elizabeth Novena, hành trình điều trị được hỗ trợ bởi đội ngũ phiên dịch, điều phối y tế, chuyên viên tâm lý và hệ thống hỗ trợ tài chính từ các tổ chức thiện nguyện như Children Are Innocent. Bà Sherrie Lim, Tổng Giám đốc bệnh viện, cho biết: "Công nghệ định nghĩa độ chính xác, nhưng sự tận tâm mới là nền tảng của quá trình chữa trị. Chúng tôi đồng hành với cả gia đình, không chỉ với bệnh nhân".
Bé Bảo Ngọc trong thời gian điều trị tại Singapore
Sự trỗi dậy của điều trị proton tại châu Á và tác động tới Việt Nam
Số ca ung thư nhi tại khu vực Đông Nam Á đang tăng theo xu hướng chung của thế giới, trong khi năng lực điều trị tiên tiến như proton vẫn tập trung chủ yếu tại một số trung tâm của Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore và một phần Trung Quốc. Khoảng cách giữa nhu cầu và khả năng cung cấp khiến proton trở thành dịch vụ y tế có tính chiến lược, thu hút lượng lớn bệnh nhân quốc tế.
Singapore hiện giữ vai trò trung tâm nhờ việc phát triển đồng bộ giữa công nghệ: proton, robot phẫu thuật, chẩn đoán AI và mô hình chăm sóc đa chuyên khoa có khả năng tiếp nhận bệnh nhân từ nhiều quốc gia. Nhu cầu đến từ Việt Nam tăng nhanh trong 5 năm qua, đặc biệt ở các trường hợp khối u đầu, cổ, nền sọ, cột sống và ung thư nhi có nguy cơ để lại di chứng nặng nếu dùng xạ trị truyền thống. Quy trình tiếp nhận bệnh nhân quốc tế tại các bệnh viện thuộc IHH SG gồm tư vấn từ xa, lập kế hoạch điều trị 3D/4D, đánh giá đa chuyên khoa, theo dõi sau điều trị và hỗ trợ dịch vụ trọn gói để giảm gánh nặng tâm lý, tài chính và thủ tục cho gia đình.
Chi phí điều trị proton tại Singapore dao động tùy khối u, số buổi xạ và mức độ phức tạp của lập kế hoạch liều. Với bệnh nhi, một phác đồ tiêu chuẩn khoảng 18 - 30 buổi thường rơi vào 45.000 - 55.000 USD (khoảng 1,1 - 1,4 tỷ đồng). Con số này có thể cao hơn nếu cần đánh giá đa chuyên khoa, gây mê trong mỗi buổi xạ hoặc điều trị song song bằng hóa trị. Proton đắt hơn xạ trị truyền thống do yêu cầu hạ tầng đặc biệt và thiết bị gia tốc hạt, nhưng đổi lại giúp giảm biến chứng lâu dài -yếu tố được xem là "chi phí tiết kiệm" cho suốt phần đời còn lại của trẻ.
Nhiều nghiên cứu từ Mỹ, Nhật Bản và Singapore cho thấy proton giúp giảm 40 - 60% liều bức xạ lên mô lành. Đây là lý do Nhật Bản và Hàn Quốc không ngừng mở rộng công suất proton nhằm đáp ứng nhu cầu của khu vực. Các quốc gia Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, đang nghiên cứu khả năng triển khai trong 5 -10 năm tới, khi chi phí thiết bị dần giảm và hệ thống hợp tác quốc tế tăng.
Việc trẻ em tại Việt Nam được tiếp cận những phác đồ tiên tiến như proton không chỉ mang ý nghĩa y khoa, mà còn phản ánh sự dịch chuyển chung của khu vực: từ điều trị "cứu sống trước tiên" sang điều trị "bảo toàn tương lai". Khi khoa học chính xác kết hợp với chăm sóc nhân văn, triển vọng hồi phục của bệnh nhi ung thư được nâng lên rõ rệt.
Câu chuyện của Ngọc, dù được kể ngắn gọn là minh chứng cho điều đó. Sự trở lại trường học, giấc ngủ yên bình và nhịp sống bình thường của một đứa trẻ sau điều trị cho thấy proton không chỉ tiêu diệt khối u mà còn giữ trọn những năm tháng tuổi thơ. Và với hàng nghìn gia đình Việt Nam đang đối mặt với ung thư nhi, đây chính là lời khẳng định rằng hy vọng không nằm ở phép màu, mà nằm trong tiến bộ y học mà khu vực châu Á đang nỗ lực mang lại.
