Nhóm nhỏ các công ty Mỹ có thể làm tê liệt Huawei như thế nào?

Lệnh cấm mới nhất của Washington với công ty công nghệ Huawei cho thấy nhóm nhỏ các công ty Mỹ, đang thống trị các lĩnh vực quan trọng trong ngành sản xuất chip toàn cầu, có thể đánh sập chuỗi cung ứng cho gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc như thế nào.

Ngày 17/8, Bộ Thương mại Mỹ ra lệnh cấm Huawei mua sản phẩm chip do nước ngoài sản xuất cũng như các linh kiện điện tử được phát triển hoặc sản xuất bằng phần mềm hoặc công nghệ Mỹ. Lệnh cấm có hiệu lực ngay lập tức. Theo các chuyên gia pháp lý, lệnh cấm bổ sung cho quy định công bố hồi tháng 5 và lấp kín lỗ hổng, ngăn doanh nghiệp Mỹ bán sản phẩm cho bên thứ ba để cung ứng hàng cho Huawei.

Không may cho Huawei, phần mềm, tài sản trí tuệ, các công cụ thiết kế chip và vật liệu của Mỹ được mọi công ty sử dụng, dù là Qualcomm, Samsung, MediaTek hay Sony.

Theo nhận định của ông Geoff Blaber, phó chủ tịch công ty nghiên cứu CCS Insight, điều này đồng nghĩa với việc Huawei gần như không có lựa chọn nào để có thể mua được những loại chip quan trọng.

"Mặc dù ngành công nghiệp bán dẫn về bản chất là ngành toàn cầu, nền tảng lại phụ thuộc rất nhiều vào Mỹ. Do đó, Huawei sẽ có rất ít, thậm chí là không có con đường vòng nào để xoay xở", ông Blaber nhận định, đồng thời cho biết thêm các công ty thống trị hàng thập kỷ trong ngành sản xuất chip của Mỹ đều là “nền tảng của thung lũng Silicon”.

Các công ty hàng đầu trong lĩnh vực thiết kế chip đều là của Mỹ, trong đó bao gồm những cái tên như Cadence Design Systems, Synopsys và Ansys. Mentor Graphics - nhà cung cấp công cụ thiết kế chip lớn thứ ba thế giới - đã bị Siemens của Đức thâu tóm năm 2016, nhưng vẫn duy trì phần lớn hoạt động tại Mỹ.

4 công ty này kiểm soát khoảng 90% thị trường công cụ thiết kế chip toàn cầu. Hơn nữa, các doanh nghiệp này sở hữu phần lớn bản quyền trí tuệ về thiết kế chip, đủ để đảm bảo rất ít doanh nghiệp có thể thay thế họ trong thời gian tới.

Khi hoạt động sản xuất chip trở nên phức tạp hơn, chỉ Cadence và Synopsys - hai công ty hàng đầu thế giới trong mảng này, mới có thể cung cấp các giải pháp đầu cuối cần thiết cho việc sản xuất chip tiên tiến. Huawei vẫn đang sử dụng các phiên bản công cụ thiết kế chip cũ của hai công ty này trong máy tính của hãng, song nếu không có các bản cập nhật và hỗ trợ từ các tập đoàn Mỹ, Huawei sẽ phải mất thêm thời gian và gặp nhiều khó khăn hơn để giải quyết vấn đề kỹ thuật phát sinh.

Trong khi đó, hãng thiết kế chip ARM của Anh là công ty có tiếng tăm trong thế giới smartphone, cung cấp bản mẫu cho hơn 90% chip điện thoại di động trên toàn cầu. Dù đặt trụ sở tại Cambridge, ARM lại có một trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) và dây chuyền sản xuất ở Mỹ, do đó hãng này vẫn sẽ phải tuân theo quy định xuất khẩu của Washington.

"Rất nhiều bản quyền sở hữu trí tuệ ARM được phát triển từ văn phòng của họ tại Mỹ, và họ cũng sử dụng công cụ thiết kế chip từ các công ty Mỹ như Cadence để tạo ra thiết kế mẫu", ông Blaber cho hay.

Mọi công ty sản xuất chip trên thế giới, dù ở quốc gia nào, cũng đều phụ thuộc vào công cụ và bản quyền sở hữu trí tuệ của nhóm doanh nghiệp trên. Những cái tên này bao gồm cả Apple, Huawei, Sony, Samsung, SK Hynix, Kioxia, NXP, Qualcomm, Nvidia, MediaTek, Broadcom và STMicroelectronics. Sau thông báo ngày 17/8 của Bộ Thương mại Mỹ, tất cả các công ty nêu trên đều phải xin giấy phép của Washington để được phép cung ứng chip cho Huawei.

Phần mềm thiết kế chỉ là một lĩnh vực trong chuỗi cung ứng chip, nơi các công ty Mỹ có chỗ đứng vững chắc. Sau khi kỹ sư thiết kế chip, nhóm công ty này thường thuê các công ty khác gia công sản xuất hoặc chế tạo chip. Tuy nhiên, giống như hoạt động thiết kế, việc chế tạo chip cũng chủ yếu dựa vào thiết bị sản xuất và kiểm tra chip do Mỹ sản xuất.

Ba công ty Mỹ gồm Applied Materials, Lam Research và KLA-Tencor, cùng với ASML của Hà Lan và Tokyo Electron của Nhật Bản đang thống trị hoạt động sản xuất bán dẫn tiên tiến.

ASML có trụ sở chính tại Hà Lan, tuy nhiên máy móc của hãng này được sản xuất bằng công nghệ Mỹ và một số linh kiện quan trọng trong máy sản xuất chip cũng được chế tạo trên đất Mỹ. ASML cũng bị cuốn vào vòng xoáy khi năng thẳng Mỹ - Trung leo thang. Cuối năm ngoái, ASML đã phải hoãn vận chuyển thiết bị quang khắc tia cực tím (EUV) cho công ty sản xuất chip Semiconductor International Manufacturing Co. của Trung Quốc. Hãng chế tạo chip Tokyo Electron của Nhật Bản cũng phụ thuộc vào linh kiện và công nghệ Mỹ để chế tạo máy sản xuất chip.

Các công ty hàng đầu trong lĩnh vực thiết kế chip đều là của Mỹ. Ảnh: Smart Industry News.

Mỹ đồng thời cũng là quốc gia dẫn đầu trong lĩnh vực khoa học vật liệu và hóa học. Các công ty Mỹ như Dow DuPont, 3M và Corning chiếm vị thế độc tôn trong quy trình sản xuất chip và màn hình. Theo các chuyên gia pháp lý, phạm vi của lệnh cấm mới vượt ra ngoài lĩnh vực bán dẫn, áp dụng cho cả mảng sản xuất các thành phần điện tử quan trọng khác như màn hình hiển thị. Phần lớn màn hình hiện nay sử dụng vật liệu Mỹ do hai công ty Corning 3M cung cấp, cũng như thiết bị của từ Applied Materials.

Theo ông Su Tze-yun, giám đốc Viện Nghiên cứu An ninh và Phòng vệ, Đài Loan, trong nhiều năm qua, dù các công ty châu Á gia tăng chỗ đứng trong lĩnh vực thiết kế và sản xuất chip nhưng họ vẫn không nắm được quyền kiểm soát các công cụ, tài sản trí tuệ và khoa học cơ bản của ngành. Để đạt được trình độ công nghệ đó, doanh nghiệp và quốc gia cần đầu tư lâu dài, tích lũy kinh nghiệm và được khách hàng toàn cầu công nhận. Không những thế, ông Su cho biết thêm, các lĩnh vực này thường gắn với những ứng dụng trong các ngành nhạy cảm như hàng không, vũ trụ và quân sự.

"Cuối cùng thì Mỹ vẫn kiểm soát phần mềm cơ bản, khoa học vật liệu, hóa học, kim loại, cũng như các thiết bị căn bản nhất trong sản xuất chip và thiết bị điện tử”, ông Su chia sẻ. “Một số kim loại cao cấp được dùng trên máy bay cũng sử dụng trong các thiết bị điện tử dân dụng, và Mỹ vẫn kiểm soát những công nghệ lõi quan trọng đó”.

Taiwan Semiconductor Manufacturing Co. (TSMC), hãng chip lớn nhất thế giới theo vốn hóa thị trường, và Samsung Electronics, nhà sản xuất chip nhớ lớn nhất thế giới, đều có thể sản xuất các mẫu chip tiên tiến theo quy mô lớn nhưng cả hai vẫn phải phụ thuộc vào thiết bị sản xuất chip hàng đầu của Mỹ.

Trong buổi trao đổi với các nhà đầu tư gần đây, chủ tịch Mark Liu của TSMC xác nhận tầm quan trọng của các nhà cung ứng thiết bị chip hiện tại với khả năng cải tiến công nghệ chip của công ty. Ông Liu cũng ám chỉ rằng các hãng chip rất khó có thể cho ra sản phẩm mang tính cạnh tranh nếu thiếu sự tham gia của công nghệ Mỹ.

"Mục tiêu lớn nhất của chúng tôi là đạt được vị thế dẫn đầu về công nghệ cũng như vượt qua các thách thức của mỗi thế hệ. Để làm được điều đó, tôi nghĩ điều chúng tôi cần tập trung lúc này hợp tác với các đối tác cung cấp thiết bị nhằm tận dụng tốt nhất các thiết bị, từ đó theo đuổi mục tiêu tăng trưởng kinh doanh của mình", ông Liu chia sẻ.

Quy trình sản xuất chip càng tiên tiến thì càng khó thay thế bất kỳ thiết bị, vật liệu hay hóa chất nào trong chuỗi cung ứng vì mỗi liên kết đều đã được sắp xếp cẩn thận để đảm bảo hiệu quả và hiệu suất tối đa.

Điều này tác động nghiêm trọng tới những nỗ lực "giảm phụ thuộc Mỹ" của Trung Quốc trong ngành công nghệ.

Việc Huawei bị thêm vào danh sách đen thương mại của Mỹ hồi tháng 5/2019 cho thấy sự phụ thuộc của Trung Quốc vào công nghệ Mỹ và thúc đẩy nỗ lực của Bắc Kinh trong việc phát triển các công ty công nghệ lớn trong nước.

Nỗ lực của Trung Quốc đã đạt được một số thành công nhất định với sự nổi lên của SMIC và Yangtze Memory Technologies, hai công ty được kỳ vọng sẽ là đối thủ lớn thách thức Samsung và Micron. Tuy nhiên, tương tự như những đối thủ khác trên toàn cầu, các công ty này thực tế vẫn đang phải phụ thuộc vào nguồn cung thiết bị và vật liệu sản xuất chip từ Mỹ.

Trung Quốc cũng nỗ lực hỗ trợ cho các doanh nghiệp như EDA Empyrean Software với hy vọng một ngày nào đó doanh nghiệp này sẽ trở thành đối thủ lớn của các công ty Mỹ như Synopsys và Cadence. Các nhà cung cấp thiết bị sản xuất chip như Naura Technology Group và Advanced Micro-Fabrication Equipment Co cũng nhận được sự hỗ trợ tương tự. Tuy nhiên, các công ty này đều bị đánh giá là kém xa đối thủ Mỹ về năng lực và quy mô.

Để hiện thực hóa tham vọng sản xuất chip, Bắc Kinh đã rót hơn 340 tỷ nhân dân tệ (9 tỷ USD) vào quỹ Big Fund, được thành lập năm 2014. Năm ngoái, nước này thành lập sàn giao dịch chứng khoán công nghệ Shanghai STAR, một phiên bản tương tự sàn Nasdaq của Mỹ. Tháng 7, nhà sản xuất chip lớn nhất Trung Quốc SMIC đã có vụ IPO lớn nhất thập kỷ khi lên sàn chứng khoán này, trong khi cổ phiếu của nhà cung cấp thiết bị sản xuất chip AMEC cũng tăng gấp đôi trong năm nay nhờ chiến dịch giảm phụ thuộc Mỹ của Bắc Kinh.

“Việc thành lập sàn chứng khoán STAR là sự hỗ trợ rõ ràng từ phía chính phủ với các công ty trong ngành bán dẫn tiếp cận nguồn vốn tốt hơn”, nhà phân tích Roger Sheng của Gartner cho hay, “Nhờ P/E nội địa cao, những công ty sản xuất chip này sẽ không phải lo lắng về tiền mạc và có thể thực hiện các khoản đầu tư dài hạn. Bởi sẽ phải mất một thời gian rất dài để thấy được kết quả trong ngành này”.

Nhà phân tích Geoff Blaber của CCS Insight cũng có chung nhận định.

Theo ông Blaber, "bán dẫn là ngành mang tính quốc tế. Kể cả có thể đầu tư số tiền lớn để tăng trưởng kỹ thuật bán dẫn, anh vẫn phải sử dụng hàng loạt thứ khác trong chuỗi cung ứng. Do đó, Mỹ vẫn đang nắm giữ vị trí quan trọng ở lĩnh vực này trong tương lai gần".

Đỗ Hiền