Nhờ ‘cơ chế mềm’, các trạm BOT mọc san sát nhau

Kiến nghị xóa bỏ "cơ chế mềm"

Tại cuộc họp báo sáng 26/8 của Kiểm toán Nhà nước (KTNN) Công bố báo cáo kết quả kiểm toán năm 2015, vấn đề nóng hổi được quan tâm là về những sai phạm trong việc xây dựng các dự án trạm thu phí BOT.

Trả lời vấn đề này, ông Ngô Văn Quý, Kiểm toán trưởng Kiểm toán Nhà nước (KTNN) chuyên ngành IV, cho hay, các trạm thu phí hiện nay, theo đúng quy định hiện hành, phải cách nhau tối thiểu 70 km. Tuy nhiên, đối với cự ly dưới 70 km, lại có cơ chế là các nhà đầu tư được phép thỏa thuận với chính quyền địa phương và báo cáo Bộ Tài chính, dẫn tới tình trạng các trạm thu phí mọc san sát nhau như hiện nay.

Ví dụ điển hình, khoảng cách từ trạm thu phí của dự án mở rộng Quốc lộ 1 đoạn Km597+549-Km605+000 và đoạn Km617+614 tỉnh Quảng Bình đến trạm thu phí hầm Đèo Ngang chỉ là 10 km.

Chính vì vậy, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị nên xem xét lại, không nên để cơ chế mềm như vậy, dẫn tới chuyện hai trạm thu phí BOT cách nhau chưa đầy 10km trên cùng một tuyến đường, hay tình trạng vừa ra khỏi tuyến đường này lại gặp trạm thu phí của tuyến đường khác.

Riêng về kết quả kiểm toán xác định một số dự án cần rút ngắn thời gian thu phí hoàn vốn, điển hình như trạm BOT cầu Cổ Chiên (Trà Vinh) giảm thời gian thu phí 5 năm 5 tháng; dự án trên Quốc lộ 19 kiến nghị giảm 7 năm 7 tháng 1 dự án BOT ở khu vực Tây Nguyên kiến nghị giảm đến 10 năm... ông Quý cho rằng, phương án tài chính ban đầu để ký kết hợp đồng BOT, các chỉ tiêu mới là tạm tính. Phương án này sẽ được chuẩn hóa, điều chỉnh lại khi dự án hoàn thành và được quyết toán. Trong quá trính kiểm toán, KTNN phối hợp với nhà đầu tư rà soát lại các chỉ tiêu đầu vào, trên cơ sở đó tính toán lại để đưa ra phương án điều chỉnh, trong đó có việc rút ngắn thời gian thu phí.

Chẳng hạn, ông Nguyễn Huỳnh Tịnh, Kiểm toán trưởng KTNN Khu vực IX, cho hay, vào thời điểm tiến hành kiểm toán dự án cầu Cổ Chiên trên Quốc lộ 60 (4-6/2016), công trình này chưa quyết toán vốn năm 2015.

Tuy nhiên, kết quả ban đầu cho thấy việc xác định một số hạng mục, định mức kỹ thuật chưa được thống nhất giữa các cơ quan quản lý, dẫn tới chuyện các nhà đầu tư BOT khai vống dự toán. Ví dụ như định mức kỹ thuật cho hạng mục thi công trên nền đất yếu, đến nay là chưa có.

Vốn thì ít, toàn đi vay ngân hàng

Ngoài ra, ông Tịnh cho biết, việc tham gia xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông đòi hỏi nhà đầu tư phải có vốn lớn, nhưng thực tế hiện nay các nhà đầu tư vốn thấp, tỷ lệ vay khá lớn, phải trả lãi nhiều do đó dẫn đến đội chi phí đầu tư, kéo theo thời gian thu phí kéo dài.

Trên thực tế, các dự án BOT đang lạm dụng vốn vay thương mại của các ngân hàng. Trong tổng số vốn của dự án, vốn chủ sở hữu của các chủ đầu tư quá thấp, trong khi vốn vay ngân hàng lại quá cao, lãi suất đè nặng. Chi phí lãi và trả gốc cao khiến thời gian hoàn phí lâu, dẫn tới việc phải trả phí BOT kéo dài khiến người dân, doanh nghiệp bức xúc.

Do vậy, tới đây, KTNN sẽ đề nghị Chính phủ, các cơ quan chức năng xem xét tăng vốn đối với các nhà đầu tư tham gia dự án BOT - ông Tịnh nói.

Ngoài ra, ông Nguyễn Anh Tuấn, Kiểm toán trưởng chuyên ngành 6 KTNN, qua thực tế kiểm toán một dự án có BOT, kiến nghị trước khi phê duyệt dự án, các cơ quan chức năng, chuyên môn cần xem xét các yếu tố tác động đến phương án tài chính, trong đó dựa vào hợp đồng ban đầu của chủ đầu tư, để xác định vốn chủ sở hữu phải trên 65% theo quy định của các luật chuyên ngành.

Được biết, sắp tới, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội sẽ trình Thường vụ Quốc hội một kế hoạch giám sát các dự án BOT.

Thuyết minh về sự cần thiết phải tiến hành giám sát chuyên đề BOT, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhấn mạnh: Việc khai thác các công trình BOT thời gian vừa qua đã gây nhiều bất cập, gây bức xúc như thu phí cao làm tăng giá cước vận tải, làm đường một nơi, thu phí một nơi khác bù cho dự án. Hay, việc bố trí quá nhiều trạm thu phí chưa theo quy hoạch, gây ùn tắc giao thông, đặt trạm không đúng khoảng cách quy định,...

Về định mức đầu tư, tổng mức đầu tư các dự án BOT quá cao như phản ánh của dư luận, ông Cao Tấn Khổng, Phó Tổng KTNN cho hay, việc kiểm toán các dự án BOT vẫn đang được triển khai theo chỉ đạo, kết quả sẽ được công bố vào năm 2017.