MÓT - Món nước "TỰ DƯNG Ở ĐÂU" thành đặc sản Hội An, lần đầu tiết lộ quy trình nấu nên thứ nước mát, ngọt cả lũ ong cũng phải bay đến vì NGỬI NHẦM LÀ MẬT!

Ẩm thực Hội An không đao to búa lớn, ẩm thực Hội An nổi tiếng vì có những món ăn ngon nhớ đời chỉ “mon men” nơi vỉa hè hoặc nằm gọn trong lòng những căn nhà cổ kính tường vàng rêu phong. Và nếu ai đã đến Hội An thì chắc đều từng đi qua hàng nước Mót và chụp một tấm ảnh check in rồi nhỉ? Vì Mót nổi tiếng nhất nhì rồi, sánh cùng bánh mì Phượng, cao lầu Thanh… đã làm nên tên tuổi của một Hội An trên bản đồ du lịch thế giới.

Tiệm nước Mót nổi tiếng Hội An.

Và đây là ly nước Mót trong truyền thuyết của những người đã từng đặt chân đến phố Hội.

Nhiều người nghĩ Mót cũng như Sâm, như Trà chứ ai biết Mót lại là… tên một con người!?

Nằm nép mình ở ngay cửa trước của chiếc quán nhỏ xinh trên đường Trần Phú, con phố đi bộ giữa trung tâm Hội An nhưng Mót lại không hề khiêm tốn. Mót có xoong nước “diệu kỳ” và những đồ decor xung quanh rất bắt mắt. Hội An rất nóng, nên ly nước Mót cứ như là sản phẩm giải nhiệt cho khách du lịch sau khi đi bộ quá nhiều. Vị nước thanh thanh mát mát với chất ngọt tự nhiên từ các loại thảo mộc khiến cơn mệt mỏi như bay đi đâu mất.

Hẳn nhiều người sẽ nghĩ nước Mót là do một cụ cao niên nào đó làm ra. Nhưng mà không, đó lại là sản phẩm của một anh thanh niên chính hiệu năm nay mới chưa 30 tuổi tên là Nguyễn Hữu Xuân. Xuân đã làm ra ly nước Mót này để tiếp nối nghề thuốc của ông nội nhưng không bằng cách chữa bệnh mà chỉ dùng chút nước mát để làm dịu tâm hồn những người đến phố Hội thân thương.

Nguyễn Hữu Xuân - người tạo ra ly nước Mót được nhiều người yêu thích.

Tiệm thuốc Đông y nhà Xuân tên là "An Thái Ông Thầy Tải" đã có từ hơn 100 năm nay. Đến bây giờ, ở căn nhà cổ của gia đình vẫn còn lưu chiếc bảng hiệu quý giá có tuổi đời cả trăm năm.

Từ những gì được học và quan sát ông ngày bé, Xuân đã tự trộn các nguyên liệu có sẵn trong nhà rồi nấu thành món nước với mục đích ban đầu chỉ là để cả nhà uống trong ngày hè oi bức giúp giải khát, giải cảm. Nhưng cơ duyên đến với Xuân nhiều hơn khi ngay cả người ngoài uống nước cũng khen ngon. Thế là Xuân mở một gánh nước nhỏ bên vỉa hè để tập tành kinh doanh.

Bên trong căn nhà cổ của Xuân.

Và đây là phía hiên ngoài, nơi Xuân kinh doanh nước Mót.

“Nhưng lấy tên gánh nước là gì bây giờ, để khách du lịch đến đây có thể nhớ được. Vậy là nhân một ngày đẹp trời, mình nhớ đến cái tên Mót ngày xưa ông bà bố mẹ vẫn gọi và gán cho loại nước uống do chính mình nghĩ ra này. Thế là Mót ra đời”.

Thực sự là khi nghe đến Mót, nhiều người hẳn sẽ đều nghĩ rằng Mót cũng như Sâm, như Trà đá hay Nhân trần, là tên nguyên liệu chứ ai mà nghĩ Mót lại là tên người? Thật bất ngờ làm sao. Và vì những điều Xuân vừa nói, người viết tôi xin phép được viết hoa chữ “Mót” xuyên suốt cả bài!

Hóa ra, Mót là tên người chứ không phải tên cây. Đó là biệt danh thân thương mà hồi nhỏ người thân vẫn gọi Nguyễn Hữu Xuân.

Nấu nước Mót phải canh giờ để mùi chuẩn như nước hoa và màu đẹp như pha máy tính

Lẽ thường, rất ít người chịu tiết lộ bí quyết kinh doanh hay công thức đồ ăn thức uống của nhà mình. Bởi thế, phải thân quen lắm chúng tôi mới được vào tận sân nhà Xuân để mục sở thị một buổi nấu nước Mót bằng bếp củi. Xuân nói, dùng bếp gas hay bếp điện thì cũng đều nấu Mót được nhưng lửa từ củi thì luôn tuyệt nhất, nó không quá nóng lại rất ôn hòa nên nước cũng ngon hơn hẳn. Tuy nhiên, nấu củi bây giờ khá vất vả nên chỉ thỉnh thoảng Xuân mới bày biện ra một chút, vừa để lấy hình ảnh nhưng cũng để lựa xem vị khách hàng nào may mắn có thể được uống mẻ nước nấu ra từ bếp củi nhà mình.

Nấu nước Mót bằng củi có gì thú vị?

Nước Mót được nấu lên từ nhiều thành phần nhưng sơ lược thì có một số loại thảo mộc chính là sả, chanh, la hán quả, cam thảo, quế, kim ngân hoa, cúc hoa, hạ khô thảo, gừng, lá trà xanh, hoa sen, táo tàu... Tổng thể nguyên liệu dễ cũng phải đến mười mấy hai chục cái tên nhưng đều dễ kiếm và không quá đắt đỏ.

“Người Việt mình đã quen nhiều với nước lá nhưng để kết hợp nhiều loại như thế này thì hiếm gia đình nào làm vì cũng lách cách. Mỗi vùng miền trên đất nước mình sẽ chuộng những loại thảo mộc khác nhau nhưng ở Mót, mình đã lựa chọn các loại nguyên liệu để làm sao người Bắc cũng uống được mà người Nam cũng thấy hợp khẩu vị”.

Tổng thể các nguyên liệu nấu nước Mót.

Quy trình nấu nước Mót của Xuân không quá phức tạp nhưng nó lại đòi hỏi sự kiên nhẫn và chính xác về mặt thời gian. Những lá trà vừa hái còn tươi nguyên được nấu đầu tiên để lấy màu xanh và vị thanh mát cho nước. Tiếp đó sẽ là những nhánh sả được thái nhỏ và thêm cam thảo, quả la hán, gừng… Từng thứ một đều được bỏ vào nồi nước và canh thời gian chuẩn chỉ để vị nước không bị nồng cũng như lúc rót ra phải đảm bảo độ trong, không vẩn đục.

Sau cùng, thứ nguyên liệu có tác động gần như lớn nhất nhưng lại dịu nhẹ nhất chính là mật ong. Xuân cho mật ong vào sau cùng để nước ngọt hơn, bổ dưỡng hơn. Đây có lẽ cũng chính là nguyên nhân khiến nhiều du khách phải bất ngờ khi vào mùa xuân, từng đàn ong cứ kéo đến vây quanh sạp nước Mót đến mức dày đặc. Vì ong rất thính với mùi thơm của cỏ cây và của sản phẩm do chính chúng làm ra.

Cắt nhỏ và làm sạch các loại nguyên liệu đã được chuẩn bị.

Xong xuôi ta bỏ hết các loại nguyên liệu vào nồi nước đang sôi.

Hoa cúc khô, kim ngân hoa và táo đỏ là những thành phần tạo được mùi thơm và vị ngọt thanh dịu.

Tổng thể các loại nguyên liệu trong nồi nước Mót.

Các loại thảo mộc khi được nấu chung với nhau sẽ cho ra không chỉ 1 loại mùi, nó giống như nước hoa có hương đầu, hương giữa và hương cuối. Màu sắc của nước Mót cũng rất đẹp, là màu lá trà trộn lẫn với sắc nâu nên cứ vàng óng ánh. Theo lời Xuân, những sắc tố của cỏ cây sẽ chỉ đẹp và xanh khi nấu vừa phải, nếu đun quá thì cũng như rau luộc bị vàng úa không còn ngon mắt nữa.

“Nước Mót nếu ai chưa thử thì có thể tưởng tượng nó là sự tổng hòa từ vị chua của chanh, thơm của hoa cúc và đặc biệt khi uống sẽ có dư âm dịu ngọt đọng lại nơi cổ họng. Đó là chất đường tự nhiên từ các loại thảo mộc.

Buổi chiều ở Hội An rất thanh bình, có gió nhẹ và nắng hiu hiu khiến tâm trạng du khách cũng nhẹ nhàng lắng lại. Lúc đó, mọi người có thể thử nhấp nhẹ một ngụm nước Mót, sẽ thấy đâu đó ký ức tuổi thơ chợt ùa về là cốc trà xanh của bà rót cho khi đi học trời nắng, là mùi chanh chua vắt vào muối ăn vặt với đám bạn hay mùi hoa cúc thoang thoảng đâu đó, cũ kỹ nhưng rất đời và lúc nào cũng có thể bắt gặp.

Nó là vị nước của ký ức nhưng lại được bắt gặp ở thời hiện tại là như vậy”.

Màu nước Mót trong veo và vị thơm thanh mát.

Trong thành phần của Mót có vài thứ khá nặng mùi như quế, quả la hán hay táo tàu... Nhiều người hẳn sẽ liên tưởng đến vị thuốc Bắc mà ít dám thử nhưng có vị khách hàng vừa mua nước Mót xong nói rằng, mùi nước rất thanh, thảo mộc chỉ vừa đủ dậy mùi chứ không bị đặc trưng. Có lẽ cũng vì lý do này mà Xuân mới níu chân được các du khách ghé qua sạp nước của mình nhiều đến như vậy.

Hơn thế nữa, những cô cậu thanh niên mua Mót còn vì một lý do khác, đó là mong muốn giữ lại làm kỷ niệm chiếc cốc giấy xinh xinh có in logo cộng với chiếc ống hút tre có thể tái chế được. Bao nhiêu điều giản dị đó chắc cũng đủ nói lên sự tinh tế của con người Hội An rồi nhỉ?

Từng bán hết 150 lít nước Mót/ngày, nhiều người Sài Gòn – Hà Nội đòi mua thương hiệu nhưng Xuân đều từ chối

Thành quả sau một buổi hì hụi nấu nướng là ly nước Mót thơm lừng quyện mùi lửa. Nhưng điểm đặc biệt ở quán Mót không đơn giản chỉ là ly nước giải nhiệt mà như đoán biết được nhu cầu của du khách bây giờ không chỉ là phần thẩm mà còn cả phần nhìn, Xuân đã decor quầy hàng của mình theo cách mà giới trẻ vẫn gọi là “cưng xỉu” với cỏ cây hoa lá ngập tràn.

Một chiếc mẹt mây xinh xắn bày biện trên đó là những loại thảo mộc, bao xung quanh nhân vật chính là nồi nước. Bên cạnh, lúc nào Xuân cũng để một lọ lục bình cắm sen thơm ngát và hồng rực như níu giữ bước chân du khách.

Tiệm của Xuân không bày xuống lòng đường cũng không mang quá sâu vào trong nhà mà rất vừa tầm nhìn của khách đi đường. Góc nhỏ xinh xắn ấy đã cho thấy một sự setup rất cầu kỳ nhưng vẫn toát lên vẻ đẹp mộc mạc và gần gũi như chính mảnh đất và con người Hội An.

“Đối với mình, Mót là một kỷ niệm nhưng cũng là cái nghiệp mà ông bà nội muốn mình theo. Món nước không chỉ là của riêng mình mà còn là món quà đầy ắp tình thương của Hội An.

Mình có nghe nhiều người vì yêu nước Mót và thích Hội An nên mới ưu ái gọi món nước của mình là biểu tượng của phố cổ. Nhưng không phải như vậy đâu, biểu tượng của Hội An là phố phường cũ kỹ, văn hóa lâu đời và con người giản dị, khiêm nhường, thâm trầm. Mót chỉ xin làm một trong những điều mà khách du lịch đến đây nhớ về Hội An là mình đủ thấy hạnh phúc lắm rồi”.

Với mức độ nổi tiếng như vậy, phải thừa nhận rằng Xuân đã kinh doanh thành công. Những ngày cao điểm, có khi Xuân bán hết veo 150 lít và phục vụ luôn tay. Xuân kể rằng cũng có nhiều người ở Sài Gòn, Hà Nội muốn mua lại thương hiệu để bán rồi mang cả sang nước ngoài nhưng Xuân và gia đình không đồng ý vì cho rằng Mót không phải là thức uống có thể copy hàng loạt.

“Nếu uống Mót ở Hội An, ở con đường nhìn lên phía trên là Chùa Cầu, ngồi trong một căn nhà cổ thì sẽ hay hơn chứ. Nếu đem Mót ra khỏi Hội An thì Mót sẽ không còn là Mót nữa. Bởi thế, dù số tiền được đề nghị không hề nhỏ nhưng mình vẫn nhất định chỉ giữ Mót ở lại Hội An”.

Nói như vậy để thấy Xuân đã rất tự hào về sản phẩm mình làm ra cũng như về mảnh đất Hội An này. Nơi đây từng là địa điểm giao thoa của nhiều nền văn hóa và đến tận bây giờ vẫn thu hút nhiều du khách quốc tế nhất nhì Việt Nam. Đó có thể là cơ hội để kinh doanh vì ngoài làm nước Mót thì Xuân vẫn bán cả đồ ăn như cao lầu, cơm gà hay bánh mì. Tuy nhiên, thử thách khó khăn cũng vẫn đang chờ anh chàng ở phía trước.

“Làm sao để giữ được nét đẹp của Hội An giữa những sự tiếp xúc văn hóa hiện đại, làm sao làm mới những nét đẹp cũ của Hội An mà không bị lai căng, không bảo thủ... Bởi bảo thủ thì sẽ già nua còn lai căng thì sẽ mai một... Mỗi người kinh doanh hay làm văn hóa ở Hội An đều rất trăn trở vấn đề này và mình cũng chỉ đang trên con đường đi tìm lời giải mà thôi”.

Nhân Mã