Ghế gỗ Đồng Kỵ trong nhà hát quan họ
Những hàng ghế gỗ Đồng Kỵ trong Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh (công trình vừa được Hội Kiến trúc sư Việt Nam trao giải Bạc, hạng mục Kiến trúc công cộng 2022-2023) làm dấy lên những tranh cãi.
Thoạt đầu là những lo ngại về việc tàn phá thiên nhiên vì toàn bộ 341 ghế (gồm 18 ghế to, 323 ghế nhỏ) và 185 chiếc bàn (176 bàn nhỏ và 9 bàn to) trị giá 6,3 tỷ đồng trong khán phòng đều bằng gỗ thịt. Về sau thông tin được làm rõ đây đều là gỗ gõ đỏ được nhập khẩu từ Nam Phi - gỗ trồng, hợp pháp.
Vậy nhưng xét từ góc nhìn của những chuyên gia tổ chức biểu diễn, những hàng ghế này không phù hợp để thưởng thức cả một chương trình nghệ thuật có thể dài đến 3 tiếng. Bàn chỉ thường thấy trong các không gian phòng trà mà thôi. Việc thưởng thức ẩm thực (để trên bàn) cùng lúc với ca múa không xảy ra trong phạm vi nhà hát.
Các hàng ghế trong nhà hát dù có phần khung gỗ thịt hay không đều được bọc nệm êm ái, xếp san sát nhau để tiết kiệm diện tích sao cho khán phòng chứa được càng nhiều người càng tốt. Còn ở đây để gỗ trần rõ ràng là một cách quảng bá cho sản phẩm của làng nghề. Tức là họ bê nguyên xi mẫu ghế vẫn được các gia đình trung lưu ở nông thôn miền Bắc ưa chuộng dùng để tiếp khách vào nhà hát.
Nhưng vấn đề một nhà hát với diện tích đó được xây lên nếu chỉ để trình diễn quan họ (loại hình hát đối đáp vốn không diễn ra trong nhà hát) và các tiết mục quan họ sân khấu hóa e quá tốn kém. Mặc dù tên là Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh nhưng nó nên được dùng cho tất cả sự kiện văn hóa phù hợp tại địa phương.
Nếu sử dụng kiểu ghế tiêu chuẩn như các nhà hát trên toàn thế giới có khi phải tăng gấp đôi sức chứa của nhà hát. Đó sẽ là một đáp số kinh tế ổn hơn chứ?! Mai đây, địa phương phát triển cần một rạp hát có sức chứa lớn hơn lại phải thay ghế có phải tốn kém không.
Những chiếc ghế tiêu chuẩn hoàn toàn có thể được thiết kế theo phong cách hoài cổ (tham khảo ghế của Nhà hát Lớn Hà Nội). Nhưng điều này lại phụ thuộc vào khả năng của các làng nghề. Việc lấy những mẫu ghế có sẵn để đặt vào một kiến trúc mới cho thấy phần nào sự không tương hợp, nói thẳng ra là “ăn sẵn”.
Lâu nay người ta biết đến các khái niệm “poverty porn” (tạm dịch: khêu gợi nghèo đói) hay “food porn” (thực phẩm khêu gợi) để chỉ những cách thu hút đám đông hiệu quả. Khiêu thực (trình bày món ăn cho đẹp và quay chụp lại đưa lên mạng) có thể làm cho người xem tăng cân hoặc tốn tiền ăn hàng. Cũng theo nguyên lý đó những hàng ghế gỗ san sát trong nhà hát cũng có thể kích thích thèm muốn có thêm nhiều đồ gỗ thịt trong nhà? Và điều đó hẳn không có lợi cho môi trường.
Một tờ báo nêu câu hỏi: “Theo bạn, ghế gỗ Đồng Kỵ trong Nhà hát dân ca Quan họ Bắc Ninh xấu hay đẹp?”. Sau một ngày có 660 người (tương ứng 66%) cho là đẹp. Nhưng thực ra câu hỏi này không rõ lắm. Đáng ra phải xoáy vào sự kết hợp của bàn ghế kiểu này trong không gian diễn xướng của nhà hát. Dù rằng có hỏi như thế chắc đa phần dân chúng vẫn ủng hộ thôi. Chắc lại phải hỏi những người từng ngồi xem hát hàng giờ trên những chiếc ghế đó...
