Công ty Nhật Bản sở hữu quỹ đầu tư lớn nhất thế giới

Trong suốt nhiều năm, các cơ quan quản lý thuế của Nhật Bản đã phải vật lộn với một bí ẩn - vốn cũng đã trở thành vấn đề đau đầu nhất của họ: Tại sao Tập đoàn SoftBank của tỷ phú Masayoshi Son - công ty có lợi nhuận cao nhất Nhật Bản vào năm ngoái - lại đóng thuế quá ít?

Các quan chức từ Cục thuế khu vực Tokyo đã tiến hành thanh tra thuế hầu như hàng năm trong những năm gần đây để kiểm tra tính chính xác của hồ sơ thuế của SoftBank. Một nguồn tin cho biết, họ thậm chí bay đến London ngay lập tức để kiểm tra tài liệu.

Cho đến nay, SoftBank đang chiếm ưu thế: Họ vẫn chưa liên đới tới bất kỳ các cáo buộc trốn thuế sai trái nào. Dẫu vậy, công ty này đã trở thành mục tiêu của các cơ quan quản lý, những người đã tìm cách bịt kín kẽ hở mà công ty đã khai thác một cách hợp pháp để giảm hóa đơn thuế của mình. Vào năm 2020, một bộ quy tắc mới đã được đưa ra, được gọi là quy tắc thuế SoftBank, để chặn một loại giao dịch cụ thể mà các chuyên gia cho rằng đã giúp SoftBank giảm hàng tỷ USD tiền thuế.

Tuy nhiên, vào năm 2021, thuế thu nhập doanh nghiệp của SoftBank bằng 0 sau khi tập đoàn này báo cáo lợi nhuận cao nhất từ trước đến nay với một công ty Nhật Bản.

Mức độ giám sát ngày càng tăng không chỉ là rủi ro đối với lợi nhuận của SoftBank mà còn đối với danh tiếng của họ. "SoftBank là một trường hợp cực kỳ hiếm của một công ty Nhật Bản có kế hoạch thuế rất quyết liệt", một cựu quan chức thuế cấp cao cho biết.

Các công ty Nhật Bản được biết đến với cách tiếp cận bảo thủ trong kinh doanh, nhưng SoftBank dưới thời nhà sáng lập Masayoshi Son luôn nổi bật là một doanh nghiệp đầy tham vọng và chấp nhận rủi ro. "Son là một nhân vật khó đánh giá", một nhà tư vấn quản lý Nhật Bản cho biết. "Ông ấy là một trong số ít CEO có thể vẽ nên một giấc mơ lớn và hiện thực hóa nó, điều mà đất nước Nhật Bản đang rất thiếu. Nhưng một số hành động của ông ấy dường như không phù hợp".

Vấn đề này phần lớn đã tránh được sự giám sát của công chúng vì thông tin thuế là một bí mật được giữ kín. Nhưng một cuộc điều tra của Nikkei đã phát hiện ra rằng trên cơ sở không hợp nhất, không bao gồm các công ty con thuộc tập đoàn nộp thuế riêng, SoftBank chỉ phải nộp thuế doanh nghiệp ở Nhật Bản BỐN lần trong 15 năm kể từ khi năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2007. Tổng số tiền là khoảng 17 tỷ yên (124,7 triệu USD), khoảng 0,25% trong số 6,6 nghìn tỷ yên lợi nhuận trước thuế mà công ty kiếm được trong cùng kỳ.

SoftBank đã thu hút các nhà đầu tư bằng cách báo cáo lợi nhuận ròng 5 nghìn tỷ yên. Nhưng khi ra trình diện với cơ quan thuế thì đó là một công ty đang bị thua lỗ rất lớn.

Mức thuế doanh nghiệp hiện tại của Nhật Bản là 23,2%, mặc dù các chuyên gia cho biết mức thuế suất khác nhau giữa các ngành và có xu hướng thấp đối với các công ty tạo ra thu nhập từ cổ tức như SoftBank.

11 năm mà thuế doanh nghiệp của SoftBank bằng 0 bao gồm năm tài chính kết thúc vào tháng 3/2021, khi công ty báo cáo lợi nhuận ròng hợp nhất 5 nghìn tỷ yên (46 tỷ USD), lớn nhất từ trước đến nay đối với một công ty Nhật Bản. SoftBank đã báo cáo khoản lỗ ròng 1,7 nghìn tỷ yên trong năm kết thúc vào tháng 3/2022.

Phạm vi nghĩa vụ thuế thấp bất thường của SoftBank chưa được báo cáo trước đây. Các chuyên gia cho biết họ tuân thủ luật thuế và dựa trên mô hình kinh doanh độc đáo của tập đoàn là công ty cổ phần đầu tư, lấy thu nhập là cổ tức từ các công ty con trong và ngoài nước. Nhưng khoảng cách lớn giữa lợi nhuận được báo cáo và gánh nặng thuế thấp có thể đặt ra câu hỏi về hiệu quả của hệ thống thuế của Nhật Bản và liệu các công ty có tiết lộ đủ thông tin về các khoản nộp thuế của họ hay không.

Hideki Tomonaga, người đứng đầu Viện Thuế Nhật Bản cho biết: “Có vẻ kỳ lạ khi một công ty có lợi nhuận hàng nghìn tỷ yên lại không đóng thuế doanh nghiệp trong nhiều năm, ngay cả khi việc này là hợp pháp. Chúng ta nên kiểm tra xem có bất kỳ vấn đề nào với hệ thống không".

Tomonaga trước đây đã tham gia cải cách thuế doanh nghiệp tại Bộ Tài chính.

Trả lời câu hỏi của Nikkei về số lần thanh toán thuế và lý do giải thích cho các hóa đơn thuế thấp, người phát ngôn của SoftBank nói rằng họ "không tiết lộ điều gì khác ngoài mục thuế doanh nghiệp trong báo cáo chứng khoán hàng năm của công ty".

"Có nhiều lỗi trong các câu hỏi do Nikkei gửi, nhưng chúng tôi từ chối bình luận thêm", người phát ngôn cho biết.

Nikkei cũng đặt câu hỏi với SoftBank về chính sách công khai thuế của công ty này. Trong thư từ tháng 2, công ty cho biết họ đang "đưa ra những tiết lộ thích hợp" và họ đang xem xét công bố chính sách thuế trên trang web của mình trong vòng hai đến ba tháng.

Nikkei đã liên lạc lại vào ngày 26/7 để hỏi liệu SoftBank có tiết lộ chính sách thuế của mình hay không. Vào ngày 29/7, SoftBank phản hồi rằng họ đã tiết lộ chính sách thuế trên trang web của mình, có hiệu lực cùng ngày. Chính sách nêu rõ SoftBank sẽ "nỗ lực để đảm bảo việc thanh toán thuế phù hợp và tối ưu hóa chi phí thuế" và tuân thủ các luật và quy định.

Được dẫn dắt bởi nhà sáng lập tỷ phú Masayoshi Son, SoftBank đã phát triển thành một trong những nhà đầu tư lớn nhất thế giới vào các công ty khởi nghiệp. Son là người giàu thứ ba ở Nhật Bản, theo Forbes, nhờ 29% cổ phần của ông tại SoftBank.

Sau khi du học ở Mỹ, Son thành lập SoftBank Nhật Bản vào năm 1981 với tư cách là nhà phân phối phần mềm PC. Sau đó, công ty bắt đầu đầu tư vào các công ty internet, chẳng hạn như Yahoo của Mỹ vào năm 1995 và Alibaba của Trung Quốc vào năm 2000. Sự bùng nổ của bong bóng dot-com đã khiến vận may của SoftBank lao dốc. Nhưng Son cuối cùng đã phục hồi trở lại với việc mua lại đơn vị Nhật Bản của Vodafone trị giá 15 tỷ USD vào năm 2006.

Năm 2017, Son ra mắt Quỹ Vision trị giá 100 tỷ USD, đầu tư tập trung vào công nghệ lớn nhất từ trước đến nay.

Trong cuộc họp cổ đông thường niên của SoftBank vào năm 2019, Son cho biết: "Các nhà đầu tư trên khắp thế giới đang kinh doanh hợp pháp, tuân theo các quy tắc của thế giới và tiết kiệm thuế thích hợp. SoftBank và các công ty thuộc tập đoàn phải trả một lượng thuế đáng kể. Trong khi tiếp tục làm như vậy, chúng tôi cũng sẽ cố gắng tiết kiệm thuế ở một mức độ nào đó trong phạm vi hợp pháp của những gì chúng tôi có thể làm".

Chỉ báo tốt nhất về nghĩa vụ thuế thực tế của SoftBank là một khoản mục được gọi là "thuế thu nhập" trong báo cáo chưa hợp nhất, được công bố trong báo cáo hàng năm. Các chuyên gia thuế cho rằng khi các số liệu này giữ nguyên trong nhiều năm, có khả năng chỉ các loại thuế địa phương, được xác định bởi các yếu tố như số vốn đã trả, được phản ánh và thuế doanh nghiệp, tăng hoặc giảm tùy thuộc vào thu nhập, chưa được tạo ra.

Trong trường hợp của SoftBank, con số đó là 5 triệu yên trong 13 năm qua. Một người thân cận với SoftBank đã xác nhận với Nikkei vào năm 2020 rằng "không có khoản thuế doanh nghiệp nào phát sinh". Theo nhiều nguồn tin khác, đã có một số năm thuế phát sinh sau khi SoftBank sửa đổi bản khai thuế. Các nguồn tin cho biết, tổng cộng SoftBank đã có các nghĩa vụ thuế doanh nghiệp trong các năm tài chính kết thúc vào tháng 3 năm 2010, 2012, 2013 và 2017.

Cấu trúc doanh thu của Softbank cho phép họ thể hiện hai bộ mặt khác biệt với các nhà quan sát: Năm ngoái, SoftBank đã thu hút các nhà đầu tư bằng cách báo cáo lợi nhuận ròng 5 nghìn tỷ yên. Nhưng khi ra trình diện với cơ quan thuế thì đó là một công ty đang bị thua lỗ rất lớn.

Trên cơ sở chưa hợp nhất, SoftBank đã tạo ra doanh thu hoạt động là 1,62 nghìn tỷ yên cho năm kết thúc vào tháng 3 năm 2021. Hầu hết trong số đó đến từ thu nhập cổ tức, bao gồm 4 tỷ USD từ một công ty con của Vương quốc Anh có tên SoftBank Group Capital Limited, công ty nắm giữ tài sản như cổ phiếu trong hãng chất bán dẫn của Vương quốc Anh, công ty thiết kế Arm.

Theo luật thuế của Nhật Bản, 95% thu nhập từ cổ tức từ một công ty con nước ngoài có tỷ lệ sở hữu từ 25% trở lên được miễn thuế và hầu hết tất cả thu nhập từ cổ tức từ một công ty con trong nước có quyền sở hữu trên 1/3 đều được miễn thuế. Không có thông tin về tỷ lệ thu nhập cổ tức mà SoftBank tạo ra từ các công ty con trong và ngoài nước.

Ngoài việc tạo ra ít thu nhập chịu thuế, SoftBank cũng đã tích lũy một lượng lớn các khoản lỗ thuế có thể được sử dụng để bù đắp thu nhập trong tương lai. SoftBank đã lỗ 3,4 nghìn tỷ yên thuế trên cơ sở hợp nhất tính đến tháng 3 năm 2020. Một phần lớn trong số này được ước tính là do công ty mẹ nắm giữ.

Nikkei trước đó đã báo cáo chi tiết về một kế hoạch có thể tạo ra phần lớn trong số những khoản lỗ này bằng cách sử dụng cổ phần của Arm Holdings mà SoftBank mua lại vào năm 2016. Trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3 năm 2018, SoftBank đã nhận cổ phiếu của công ty con chủ chốt Arm dưới dạng cổ tức và chuyển nhượng phần lớn cổ phần của họ trong Arm Holdings, cho các tổ chức bao gồm Quỹ Tầm nhìn. Sự khác biệt về giá trị của Arm khi SoftBank mua và khi được chuyển cho Quỹ Tầm nhìn đã tạo ra khoản lỗ thuế khoảng 2 nghìn tỷ yên.

Ban đầu, các cơ quan thuế nghi ngờ về giao dịch này, nhưng sau khi giám sát chặt chẽ, họ chỉ có thể tranh luận về thời điểm của một phần khoản lỗ mà SoftBank đã ghi nhận. Họ đã chấp thuận bản khai thuế của Softbank sau khi công ty nộp lại. Các cơ quan quản lý sau đó đã bắt đầu công việc sửa đổi các quy tắc để ngăn chặn việc tiết kiệm thuế từ việc kết hợp cổ tức từ các công ty con và việc chuyển nhượng cổ phiếu của họ. Các quy tắc mới có hiệu lực vào năm 2020, được gọi là "Quy tắc thuế SoftBank."

Tuy nhiên, các khoản lỗ về thuế có thể được chuyển sang bù đắp thu nhập chịu thuế sau 10 năm kể từ khi phát sinh lỗ. Điều đó có nghĩa là SoftBank có thể giảm các nghĩa vụ thuế của mình trong tương lai gần.

Mitsuhiro Honda, giáo sư luật thuế tại Đại học Tsukuba, cho biết: “Đối với các công ty lớn, tiết lộ càng nhiều thông tin thuế càng tốt để thể hiện việc nộp thuế hợp lý là một phần trong quy trình 'quản lý thuế' của họ".

SoftBank hầu như không tiết lộ bất kỳ thông tin nào về số thuế mà họ phải trả ở cấp công ty mẹ. Mặt khác, SoftBank Corp., một công ty con điều hành một doanh nghiệp viễn thông, cho biết trên trang web của mình rằng họ "không chuyển giá trị được tạo ra đến các quốc gia có thuế suất thấp để tránh thuế" và tiết lộ rằng họ đã nộp 389,4 tỷ yên tiền thuế doanh nghiệp trong năm tài chính 2020.

Một nhà phân tích khác cho biết "dòng tiền bất ngờ" có thể là một vấn đề lớn đối với sức khỏe tài chính của SoftBank. "Nếu ban lãnh đạo liên tục cố ngăn chặn việc áp thuế, và đột ngột một ngày mức thuế tăng lên, công ty sẽ cần phải huy động tiền bằng cách nào đó".

Nguồn: Nikkei

Vân Đàm