[Chuyện thất bại] Ông chủ chuỗi siêu thị 13,7 tỷ USD: Bán công ty để nó có cơ hội lớn lên
Khi Amazon bỏ 13,7 tỷ USD ra mua chuỗi siêu thị hữu cơ Whole Foods, thương vụ này đã trở thành sự kiện chấn động ngành bán lẻ Mỹ. Người ta thường viết về ông chủ quyền lực Jeff Bezos của Amazon, nhưng câu chuyện của Whole Foods John Mackey cũng rất đáng nhắc đến.
Whole Foods là kết quả của một nỗ lực lý tưởng để thay đổi cách mọi người ăn uống, giúp họ khỏe mạnh hơn, đồng thời quảng bá các thực phẩm được thu hoạch theo cách bền vững và công bằng và các loại thịt có nguồn gốc đạo đức.
Nhờ công ty này, John Mackey hiện là triệu phú với tài sản 100 triệu USD. Ông kiếm được 8 triệu USD sau khi Amazon mua lại Whole Foods.
Ý tưởng bắt nguồn từ một nhóm ăn chay
Mackey sinh ngày 16/8/1953 tại Houston, Texas (Mỹ) và từ nhỏ đã quen với thực đơn: kẹo ca cao cho bữa sáng, bánh mì kẹp thịt cho bữa trưa, mì ống và phô mai đóng hộp cho bữa tối. Ông không hiểu được giá trị của một chế độ ăn uống lành mạnh cho đến năm 23 tuổi, khi chuyển vào ở cùng một nhóm ăn chay. Lúc đó, ông chỉ nghĩ rằng đây chỉ là một cuộc phiêu lưu nhưng dần bị mê hoặc bởi sức mạnh của thói quen ăn uống lành mạnh.
Mackey trổ tài tung táo trong cửa hàng Whole Foods.
Mackey bỏ học vì thấy các lớp ở trường đại học quá nhàm chán. Sau đó, ông và bạn gái là Renee Lawson Hardy quyết định tự mở một cửa hàng thực phẩm hữu cơ, lên kế hoạch huy động 50.000 USD, nhưng chỉ có thể thu được 45.000 USD.
Năm 1978, họ mở cửa hàng ở tầng một của một ngôi nhà cổ ở Austin với một quán cà phê ở tầng 2 và sống trên tầng 3. Cừa hàng có tên là SaferWay, không bán thịt hoặc bất cứ sản phẩm nào có đường và chủ yếu phục vụ những người hip-py ở Austin.
2 năm sau, Mackey và Hardy đến gặp Craig Weller và Mark Skiles, chủ cửa hàng thực phẩm hữu cơ Clarksville Natural Grocery, và đề nghị hợp tác. Bộ tứ mở cửa hàng Whole Foods Market đầu tiên vào năm 1980 và bắt đầu bán thịt, bia và rượu vang để mở rộng thị trường.
Cửa hàng Whole Foods đầu tiên'.
Ngay từ ngày đầu tiên mở cửa, Whole Foods Market đã rất thành công. Cộng đồng hip-py ở đây truyền tai nhau và biết tin ngay lập tức. "Mọi người rất hào hứng với cửa hàng đầu tiên, thật đáng kinh ngạc, và chúng tôi không quảng cáo gì cả", ông Mackey nhớ lại.
Chết đi và sống lại
Khi Mackey đi xem địa điểm thuê để mở cửa hàng đầu tiên, chủ nhà từng cảnh báo đây là khu vực "lũ lụt trăm năm", có nghĩa là cứ 100 năm nơi này sẽ ngập nước một lần. Vì quá nôn nóng, Mackey sẵn sàng chấp nhận rủi ro.
Mùa xuân năm 1981, lũ lụt xảy ra. Cửa hàng ngập sâu trong nước, nước thải tràn ra khỏi đường ống, hàng hóa đồ đạc bị nhấn chìm và Mackey phải lội trong dòng nước đen kịt cố gắng lấy được số tiền ít ỏi còn cất trong két. Chưa hết, họ còn không mua bảo hiểm lũ lụt. Mackey từng nghĩ Whole Foods chắc chắn sẽ phá sản.
Whole Foods tan hoang sau trận lũ 1981.
Thật may mắn, chính những người dân ở Austin đã giúp cửa hàng vực dậy. Khách hàng đến để giúp đỡ dọn dẹp lại sau cơn lũ, nhà đầu tư bỏ ra nhiều tiền hơn, ngân hàng mở rộng hạn mức tín dụng và nhân viên đồng ý làm việc không lương để mở lại cửa hàng. Sau kinh nghiệm "gần chết" này, nhóm của Mackey càng đồng lòng hơn và quyết định mở rộng phạm vi kinh doanh.
Năm 1988, khi Mackey tiếp cận các nhà đầu tư mạo hiểm để gọi vốn nhưng nhiều lần bị từ chối với lý do thị trường quá hẹp. "Tôi thấy anh có một doanh nghiệp khá tốt ở đây nhưng chỉ là một nhóm hip-py bán thực phẩm cho những hip-py khác", một nhà đầu tư nói.
Một thập niên sau, chính nhà tư này phải thừa nhận với Mackey rằng không đầu tư vào Whole Foods là quyết định tồi tệ nhất mà ông từng có. Rất may là cuối cùng Whole Foods cũng gọi được vốn, bán 34% cổ phần với giá 8,5 triệu USD. Năm 1992, Mackey phát hành cổ phiếu ra công chúng, thu được 28 triệu USD và công ty được định giá ở mức 100 triệu USD.
Từ trái sang phải: Craig Weller, Renee Lawson Hardy, John Mackey.
Giá cổ phiếu Whole Foods chạm đỉnh ở mức trên 60 USD vào năm 2013 và công ty tiếp tục phát triển khi xu hướng ăn uống lành mạnh trở nên phổ biến. Năm 2016, công ty có hơn 460 cửa hàng tại Mỹ, đạt doanh thu 16 tỷ USD và có 87.000 nhân viên.
Bán đi "đứa con" mà mình yêu thương
Từ năm 2006, tuy đảm nhiệm cương vị CEO nhưng Mackey chỉ nhận khoản lương tượng trưng 1 USD/năm. Ngoài ra, ông sở hữu 980.000 cổ phần của cổ phiếu Whole Foods và là người sáng lập duy nhất còn ở lại với công ty.
Khi khách hàng bắt đầu nhận thức về tầm quan trọng của việc ăn uống lành mạnh trở nên phổ biến, các công ty khác cũng nhanh chóng lao vào thị trường đầy tiềm năng này. Những ông lớn ngành bán lẻ như Wal-Mart và Kroger bắt đầu bán những sản phẩm hữu cơ tự nhiên, chuỗi siêu thị Đức Lidl vừa mở cửa hàng đầu tiên ở Mỹ và chính Amazon cũng đưa ra hoạt động kinh doanh AmazonFresh để bán thực phẩm "sạch". Whole Foods dần chịu rất nhiều sức ép từ các đối thủ cạnh tranh.
Giá cổ phiếu của công ty giảm hơn một nửa và các nhà đầu tư lớn như Jana Partners bắt đầu khẳng định quyền sở hữu, và muốn thay đổi bộ máy lãnh đạo của công ty. Mặc dù thừa nhận công ty cần thay đổi, Mackey phản đối việc bán Whole Foods. "Sẽ chẳng có ai yêu thương Whole Foods Market nhiều như tôi", ông tuyên bố.
Mackey cho rằng một khi công ty thành công, các công ty khác sẽ học theo nhưng ông thừa nhận rằng đây chính là điều khiến chủ nghĩa tư bản năng động. Khi chịu quá nhiều áp lực từ phía nhà đầu tư và việc làm ăn ngày càng khó khăn, cuối cùng ông cũng đồng ý để Amazon mua Whole Foods với giá 13,7 tỷ USD.
Hiện nay, Mackey vẫn sống ở Austin và thường lái xe đến nơi từng là cửa hàng đầu tiên (giờ là trường học). Ông vẫn nhớ về quá khứ nhưng cũng hiểu rằng duy trì hoạt động kinh doanh đồng nghĩa với việc phải thay đổi để phù hợp với hoàn cảnh, kể cả khi người sáng lập đã rời đi.
