Cấm xuất cảnh chủ doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội

Bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam cho hay, đến hết năm 2022, cả nước có hơn 30.000 nợ BHXH , bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) thuộc diện đã giải thể, phá sản, chủ bỏ trốn nên khó thu hồi; với tổng số tiền còn nợ hơn 4.048 tỷ đồng (cả gốc và lãi), của trên 213.300 người lao động.

Việc xử lý số tiền nợ BHXH kể trên để đảm bảo các quyền lợi về BHXH , BHYT, BHTN cho người lao động gặp nhiều khó khăn, vướng mắc do chưa có quy định trong các luật liên quan. Đặc biệt, trong số tiền doanh nghiệp nợ BHXH, BHYT, BHTN của người lao động, có một phần được trích từ tiền lương hàng tháng của người lao động nhưng không nộp đầy đủ. Tổng số tiền doanh nghiệp đã trừ lương hàng tháng của người lao động trừ lương để đóng các khoản bảo hiểm khoảng 10,5% trên tổng lương tháng, gồm 8% vào quỹ BHXH, 1,5% vào quỹ BHYT và 1% vào quỹ BHTN.

Do doanh nghiệp còn nợ tiền BHXH, BHYT, BHTN của người lao động, nên khi lao động nghỉ việc không được chốt sổ để hưởng các quyền lợi bảo hiểm theo quy định (như lương hưu, chế độ BHXH một lần, trợ cấp thất nghiệp…).

Một lãnh đạo BHXH Việt Nam cho biết, với người lao động đang bị nợ BHXH, BHYT, BHTN, khi nghỉ việc sang đơn vị mới có thể đóng tiếp BHXH bắt buộc, hoặc tham gia BHXH tự nguyện, nhưng việc giải quyết các quyền lợi, chế độ BHXH, BHTN chưa thực hiện được. Vì trên thực tế, theo BHXH Việt Nam, người lao động đã bị trích lương để đóng BHXH, nhưng doanh nghiệp không đóng, tức thời gian đóng BHXH của người lao động đã được ghi nhận nhưng doanh nghiệp chưa hoàn thành nghĩa vụ tài chính.

Để ngăn chặn tình trạng nợ, trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN của doanh nghiệp (tránh tình trạng nợ kéo dài sau đó doanh nghiệp giải thể, phá sản, chủ bỏ trốn khó thu hồi); trong Dự thảo Luật BHXH sửa đổi mới nhất, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH) đề xuất một số giải pháp “mạnh tay” hơn.

Cụ thể, ngoài chế tài thu hồi và tính lãi tiền chậm đóng BHXH, khởi kiện ra toà, khởi tố hình sự (như Luật BHXH hiện hành); Bộ LĐ-TB&XH đề xuất bổ sung thêm một số chế tài, như: Cơ quan có thẩm quyền tuyên bố ngừng sử dụng hóa đơn (phong tỏa hóa đơn) với đơn vị nợ BHXH từ 6 tháng trở lên (tương tự chế tài với doanh nghiệp nợ thuế); hoãn xuất cảnh với chủ doanh nghiệp nợ BHXH từ 12 tháng trở lên.

BHXH Việt Nam cũng vừa đề xuất Bộ LĐ-TB&XH một số giải pháp để đảm bảo quyền lợi cho người lao động bị nợ BHXH, BHYT, BHTN (nhưng doanh nghiệp đã giải thể, phá sản, chủ bỏ trốn). BHXH Việt Nam đề xuất, cho phép giải quyết chế độ lương hưu với người lao động có thời gian thực đóng BHXH từ 20 năm trở lên (không gồm thời gian đang nợ BHXH) và tới tuổi nghỉ hưu.

Trường hợp người lao động có phần đã đóng BHXH từ đủ 10 năm trở lên (không gồm thời gian còn nợ) đã tới tuổi nghỉ hưu, cho phép đóng BHXH tự nguyện một lần cho số năm còn thiếu để hưởng lương hưu. Khi có phương án giải quyết số tiền còn nợ BHXH, sẽ tính bù thời gian tham gia BHXH cho người lao động và điều chỉnh mức lương hưu.

Về chế độ BHXH một lần, ốm đau, thai sản, tử tuất; BHXH Việt Nam đề xuất được giải quyết theo quy định hiện hành tính trên phần thời gian người lao động đã đóng BHXH (không gồm thời gian còn nợ). Với thời gian người lao động bị nợ BHXH, khi có chính sách, hoặc nguồn tài chính khác để đóng bù sẽ giải quyết chế độ bổ sung.

BHXH Việt Nam cho biết, tới hết năm 2022, tổng số tiền chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN phải tính lãi trên 13.156 tỷ đồng, chiếm 2,9% số phải thu (đây là tỷ lệ số tiền chậm đóng trên số phải thu thấp nhất giai đoạn 2016-2022, bình quân mỗi năm khoảng 6%). Trong đó, số tiền chậm đóng từ 3 tháng trở lên hơn 8.888 tỷ đồng. Các địa phương có tỷ lệ doanh nghiệp và số tiền chậm đóng BHXH lớn nhất, gồm: Hà Nội (hơn 3.661 tỷ đồng), TPHCM (hơn 3.432 tỷ đồng); Hải Phòng (hơn 591 tỷ đồng)…

Lê Hữu Việt