Bitcoin có thể được sử dụng để rửa tiền xuyên biên giới

Tiền ảo được giao dịch giữa các cá nhân với nhau, thay vì thông qua hệ thống ngân hàng. Mọi người sử dụng tiền ảo cho nhiều mục đích khác nhau và không thể biết được bao nhiêu trong số đó dùng tiền ảo cho các hoạt động phạm pháp. Hiện nay, ngân hàng đối mặt với sự phát triển mạnh mẽ của hệ thống thanh toán ngầm từ tiền ảo đến nền tảng thanh toán điện tử như Alipay hay ví điện tử như M-Pesa của Kenya.

Thanh toán tiền mặt vẫn được ưa chuộng

Tiền mặt là phương thức chi trả truyền thống không thông qua ngân hàng. Đây là loại hình thanh toán lâu đời và khó thay đổi. Mặc dù phương thức thanh toán bằng thẻ tín dụng, thẻ ghi nợ và các loại thẻ thông minh không tiếp xúc (contactless card) đang phát triển mạnh mẽ, hầu hết mọi người vẫn thường xuyên sử dụng tiền mặt. Những người trung thành với tiền mặt cảm thấy thoải mái với sự quen thuộc và tính đáng tin của nó. Tên trùm buôn ma túy người Mexico là một ngoại lệ khi thực hiện rửa tiền xuyên biên giới bằng giấy bạc ngân hàng.

Các giao dịch bằng tiền mặt từng là trụ cột của ngành ngân hàng từ dịch vụ khách hàng cá nhân cho đến khách hàng doanh nghiệp nhỏ. Điều nay dần thay đổi khi ngân hàng tập trung vào thanh toán điện tử, phương thức mà nhà quản lý khuyến khích sử dụng. Tại Anh, một cuộc tranh luận nổ ra giữa ngân hàng và các bên vận hành máy rút tiền miễn phí do ngân hàng trả cho khách hàng số tiền ít đi mỗi lần rút tiền.

Tuy nhiên, rút tiền trực tiếp từ ngân hàng khó khăn không khiến mọi người ngừng mong muốn sử dụng tiền mặt. Trong một bài phát biểu gần đây, bà Victoria Cleland, Trưởng thu ngân và dịch vụ khách hàng của Ngân hàng Anh Quốc, thừa nhận rằng tiền mặt vẫn là một bài toán khó. Tổng giá trị tiền mặt trong lưu thông tại Anh tăng 10% trong năm qua, đây là tỉ lệ tăng nhanh nhất trong vòng một thập kỷ. Ngân hàng càng sử dụng các phương pháp thanh toán phức tạp thì càng nhiều người dùng tiền mặt.

Thực trạng này khiến chúng ta nhớ lại sự nổi lên của hệ thống ngân hàng ngầm vào đầu những năm 2000 tại Anh, khi quản lý cho vay tín dụng lỏng lẻo. Lúc đó, hệ thống thanh toán ngầm, thanh toán điện tử qua ngân hàng và các hình thức khác được mở rộng. Các giao dịch không dùng tiền mặt như sử dụng thẻ tín dụng hay thẻ ghi nợ tăng khoảng 11% mỗi năm, séc không còn được ưa chuộng nữa. Sự phổ biến của các loại thẻ và phương pháp thanh toán thông minh không tiếp xúc (contactless payment) khiến việc chi trả trở nên thuận tiện hơn. Việc này giúp các ngân hàng dễ dàng kiểm soát hoạt động rửa tiền.

Tiền ảo giống tiền mặt ở tính "riêng tư"

Tiền mặt vẫn có giá trị với cả người ít tiền hay người nhiều tiền. Các gia đình thu nhập dễ đàng tính toán thu chi với tiền mặt. Một nghiên cứu của Cục dữ trữ liên bang Mỹ cho thấy những người trong độ tuổi từ 18 đến 24 và các hộ gia đình kiếm được ít hơn 25.000 USD/năm là những người trung thành nhất với tiền mặt.

Tiền mặt có tính chất riêng tư. Trong một số nền kinh tế, người dân sử dụng tiền mặt vì họ không tin tưởng vào Chính phủ và thượng tôn pháp luật. Cụ thể, theo nghiên cứu của ING, 41% người Romania sử dụng tiền mặt để chi trả tiền thuê nhà hoặc trả tiền vay thế chấp. Ngay cả ở Đức, chỉ 28% người dân tin tưởng việc thanh toán bằng thẻ và qua ngân hàng là bảo mật thông tin.

Người giàu sử dụng tiền mặt cũng vì lý do bảo mật thông tin. Giấy bạc ngân hàng trị giá cao cũng được sử dụng bởi những kẻ phạm tội nhằm rửa tiền. Theo Cơ quan phòng chống ma túy của Mỹ, hành vi buôn bán ma túy chủ yếu sử dụng tiền mặt.

Cả người giàu và người nghèo đều dùng tiền mặt. Giờ đây, cả hai đối tượng này cùng sử dụng thanh toán điện tử. Ví điện tử M-Pesa của Kenya là phương thức lưu trữ tiền trên điện thoại thay vì trong ngân hàng. Một ví dụ khác là Grab, hãng này nhận thanh toán trên ví điện tử GrabPay và cho các tài xế vay tiền dựa trên thu nhập trên GrabPay.

Bitcoin được ví như "Con đường tơ lụa"

Tiền ảo đang đặt ra thách thức cho hệ thống ngân hàng và ngân hàng trung ương. Những người tiên phong dùng bitcoin bao gồm cả tội phạm sử dụng nền tảng thanh toán này như “Con đường tơ lụa”. Số tiền phi pháp mà Mỹ thu được năm 2010 là 800 triệu USD, giảm so với con số 400 triệu USD vào năm ngoái, một phần vì việc rửa tiền qua nền tảng điện tử trở nên dễ dàng hơn.

Tiền ảo cũng có vai trò riêng của nó. Tuy nhiên, chúng đang lưu thông trên nền tảng blockchain - một công nghệ ngầm thay vì các ngân hàng trong tầm kiểm soát của các nhà quản lý. Điều này tạo nên sức hút cho tiền ảo. Những người nắm giữ bitcoin sử dụng đồng tiền ảo này cũng như người Đức muốn bảo mật thông tin nên dùng tiền mặt.

Nhiều người cho biết họ thích hệ thống thanh toán ngầm như tiền mặt, ví điện tử hay tiền ảo. Họ có hiểu về cách vận hành của hệ thống và những rủi ro mình đang gặp phải hay không lại là một câu chuyện khác. Kinh nghiệm của những cuộc khủng hoảng tài chính cho thấy có vẻ không ai thật sự hiểu những điều trên.

Theo Lan Anh