Bài học đắt giá và đau đớn từ châu Âu: Ngay lúc này, phủ vaccine vẫn là chưa đủ với Covid

Đầu năm 2021, khi chiến dịch tiêm chủng của các nước Tây Âu trở nên mạnh mẽ và hiệu quả, nhiều quốc gia đã sớm tin rằng tiêm chủng chính là con đường giúp họ thoát khỏi đại dịch ngay lập tức. Vaccine phủ đủ rộng, họ hân hoan dỡ bỏ toàn bộ hạn chế - kể cả đeo khẩu trang, đưa đất nước trở lại nhịp sống bình thường.

Nhưng mùa đông khắc nghiệt đã tới, theo sau là làn sóng Covid khắc nghiệt hơn đã buộc họ phải "quay xe".

Đầu tuần qua, Ireland đã ban hành lệnh giới nghiêm lúc nửa đêm với các ngành hàng dịch vụ sau khi chứng kiến sự gia tăng của những ca nhiễm mới, bất chấp việc họ sở hữu tỉ lệ tiêm chủng cao nhất nhì châu Âu. Bồ Đào Nha - vốn là thiên đường đầy ghen tị của châu lục này với 87% dân số được tiêm chủng - cũng đã phải ban hành các lệnh hạn chế mới khi những ca nhiễm bắt đầu gia tăng.

Anh Quốc thì vẫn đang chịu đựng làn sóng lây nhiễm kéo dài và dai dẳng, bất chấp việc Thủ tướng Boris Johnson luôn ngợi ca chiến dịch tiêm chủng sớm của họ.

Dịch bệnh đang lây lan bất chấp một yếu tố vẫn đang đúng: vaccine có hiệu quả, và thậm chí là rất hiệu quả. Nghe thật mâu thuẫn, nhưng tại sao lại như vậy?

Với những gì đang diễn ra, các nước chợt hiểu ra một vấn đề: mật độ phủ vaccine cao vẫn là chưa đủ để ngăn chặn sự lây lan của Covid-19, với những tín hiệu đáng báo động từ Đức và Áo - 2 nói đang chứng kiến số ca nhiễm tăng chóng mặt những tuần gần đây. Ngày 22/11, Áo sẽ chính thức bước vào giai đoạn phong tỏa toàn quốc, chỉ vài ngày sau khi ban hành các lệnh hạn chế với những người chưa tiêm chủng.

"Vaccine vẫn đang bảo tốt, và khả năng miễn dịch trước triệu chứng nặng hay tử vong vẫn rất ổn," - Charles Bangham, giáo sư miễn dịch học từ Viện truyền nhiễm ĐH Imperial College London cho biết. "Nhưng Delta là biến chủng lây nhiễm quá mạnh. Cùng lúc đó, các hành vi trong xã hội lại thay đổi, với những quy tắc phòng ngừa ít nghiêm ngặt hơn."

Nói một cách ngắn gọn thì nếu liên quan đến vấn đề ngăn chặn lây nhiễm, độ phủ vaccine lớn sẽ vẫn là chưa đủ.

"Vaccine có tác dụng. Nhưng nó chỉ là một bước trong cả quy trình chống virus. Một mình nó là không đủ," - Giáo sư Ralf Reintjes từ ĐH Hamburg nhận xét.

Vaccine là chưa đủ - một bài học đắt giá

Ireland là một trong những quốc gia có tỉ lệ tiêm chủng cao nhất châu Âu, với 89,1% người trên 12 tuổi được tiêm chủng, tương đương với 3/4 dân số cả nước. Và họ vẫn phải ban hành lệnh giới nghiêm lúc nửa đêm với các nhà hàng, quán bar và hộp đêm, khi số ca nhiễm phải nhập viện đang tăng dần.

Các chuyên gia nhận định đây không phải là điều gây ngạc nhiên, bởi chỉ cần một lượng nhỏ người chưa tiêm chủng vẫn có thể là mầm mống truyền nhiễm. Trong tổng số 5 triệu dân của Ireland, khoảng 1 triệu người vẫn chưa được bảo vệ.

"Chúng ta đang chứng kiến một dịch bệnh của những người chưa tiêm chủng - khoảng 10% dân số Ireland trên 12 tuổi vẫn chưa tiêm. Số ca nhiễm gia tăng sẽ là điều được dự đoán trước," - Sam McConkey, trưởng khoa Y tế quốc tế và Y học nhiệt đới thuộc ĐH RCSI (Dublin, Ireland) cho biết.

Vấn đề là phần lớn trẻ em đều chưa tiêm chủng, trong khi người già và nhóm rủi ro vốn có thể trạng dễ bị lây nhiễm hơn. Ngoài ra, người trưởng thành khỏe mạnh cũng có thể nhiễm bệnh mà không có triệu chứng.

"Kết hợp từ 4 - 5 yếu tố đồng nghĩa với việc các bệnh viện lại quá tải."

Các lãnh đạo châu Âu đang ngày càng cảm thấy mất kiên nhẫn với cộng đồng không tiêm chủng. Hôm 17/11, Thủ tướng Ireland Leo Varadkar cho biết những người chưa tiêm "đang gây ra quá nhiều rắc rối", và Ireland sẽ "không cần phải gia tăng hạn chế" nếu tất cả mọi người đều chấp thuận tiêm.

Và như để tình hình trở nên tuyệt vọng hơn, hôm 19/11, Áo tuyên bố sẽ ban hành lệnh tiêm chủng bắt buộc với toàn bộ công dân kể từ tháng 2/2022.

Theo các chuyên gia, sự khác biệt giữa 70% và 80% tỉ lệ tiêm chủng là rất lớn, vì mỗi phần trăm tăng lên sẽ sẽ giúp giảm tải áp lực cho bệnh viện rất nhiều. Nhưng theo McConkey, với khả năng lây lan của Delta, sẽ không có quốc gia nào thực sự sở hữu "tỉ lệ tiêm chủng cao" cả, trừ phi đạt tỉ lệ lên tới hơn 95%.

Bài học rút ra là, dù vaccine là một công cụ quan trọng để chống lại virus, một mình nó vẫn sẽ là không thể đủ.

Vaccine vẫn đang giúp giảm mạnh khả năng mắc bệnh nặng và tử vong, qua đó khiến nhóm cần phải điều trị tích cực giảm xuống. Trên thực tế, số ca phải nhập viện trong đợt dịch lần này là ít hơn, "chủ yếu là ở nhóm người trẻ chưa tiêm chủng và người rất già," - McVaradkar bổ sung.

Hiện tại, 50% người phải vào phòng chăm sóc tích cực (ICU) tại Ireland thuộc nhóm chưa tiêm chủng. Nhưng nếu có thêm những ca nhập viện mới, hệ thống y tế sẽ quá tải. Ireland chỉ có 294 giường ICU có nhân viên, trong đó 118 đã có người và chỉ còn 17 giường trống - theo cập nhật hôm 18/11.

"Có rất nhiều nhân viên y tế đã nghỉ việc sau 2 làn sóng đầu tiên, bởi họ quá mệt mỏi rồi. Chúng tôi chỉ mong chuyện này sẽ sớm chấm dứt."

Miễn dịch giảm xuống sau tiêm

Dù đã có chiến dịch tiêm chủng thành công và nhanh chóng ngay từ những tháng đầu năm 2021, các nước châu Âu đang cảm nhận được miễn dịch của những mũi tiêm đang giảm xuống.

Theo 2 nghiên cứu công bố vào tháng 10/2021, hiệu quả phòng bệnh từ 2 mũi của vaccine Pfizer bắt đầu giảm xuống sau 2 tháng, dù khả năng bảo vệ khỏi triệu chứng nặng, nhập viện và tử vong vẫn rất mạnh. Điều tương tự cũng xảy ra với AstraZeneca và Moderna.

Người dân chờ được tiêm chủng tại Đức

"Đây có thể là lý do vì sao số người đã tiêm chủng phải nhập viện đang tăng, dù với tốc độ chậm, đặc biệt những người già - nhóm được ưu tiên tiêm chủng," - theo Tobias Kurth, giáo sư dịch tễ của Viện Y tế Cộng đồng thuộc ĐH Charité (Đức). Tuy nhiên, các chuyên gia nhấn mạnh rằng khả năng bảo vệ trước bệnh nặng và tử vong vẫn rất mạnh, ngay cả khi chưa tiêm mũi vaccine tăng cường.

"Vaccine vẫn sẽ bảo vệ tốt. Bạn có thể mắc triệu chứng, nhưng sẽ khó trở nặng và tử vong hơn."

"Vấn đề là khi đã nhiễm bệnh, bạn sẽ dễ dàng lan truyền nó ra ngoài. Vậy nên, khả năng lây lan khó lòng được kiểm soát."

Cứ như vậy thì qua thời gian, số ca nhiễm mới sẽ tiếp tục tăng, ảnh hưởng mạnh đến khả năng chống đỡ của các bệnh viện.

Một nghiên cứu khác từ Israel trên 4800 nhân viên y tế cũng cho thấy mức độ kháng thể giảm đi sau 2 mũi vaccine, đặc biệt là "với nam giới, nhóm trên 65 tuổi và nhóm bị suy giảm miễn dịch." Chính vì vậy, các nước châu Âu đang cảm thấy việc triển khai mũi tiêm bổ sung đang cần thiết.

"Đây là điều đáng ngại. Chúng tôi tiêm chủng rất nhanh lúc đầu, nhưng lại chậm dần về sau. Và giờ khả năng miễn dịch đang giảm xuống nhanh hơn so với tốc độ tiêm mũi bổ sung."

Kiệt quệ vì dịch bệnh

Một mình vaccine là không đủ. Nhưng điều quan trọng là sự quan trọng của quy tắc hạn chế đang bị xem nhẹ dần. Ngay cả ở Đức, một trong những nước Tây Âu có tỉ lệ tiêm chủng thấp nhất cũng vậy. Các chuyên gia cho rằng, đó là do nhận thức của cộng đồng đã thay đổi.

"Một trong những nguyên nhân chính là vì sự kiệt quệ - mọi người đã quá mệt mỏi vì dịch bệnh rồi," - Giáo sư Ralf Reintjes từ ĐH Hamburg cho biết.

Vaccine là không đủ, nhưng vẫn làm rất tốt trong việc ngăn cản bệnh trở nặng và các ca tử vong

Đức hôm 18/11 ghi nhận hơn 65.000 ca nhiễm mới, và Thủ tướng Angela Merkel gọi đây là tình huống "đáng sợ". Nhưng bất chấp số ca nhiễm tăng mạnh, các quán bar và trung tâm mua sắm vẫn thu hút rất nhiều người. Lễ hội mới mở gần đây cũng có đông đảo người đến dự, dù chỉ cho phép người đã tiêm chủng hoặc F0 khỏi bệnh tham gia.

Nước Đức hiện đang thúc giục người dân chấp nhận tiêm vaccine, và tìm cách làm cho cuộc sống của những người không chịu tiêm khó khăn hơn như yêu cầu trình thẻ xanh khi sử dụng nhiều dịch vụ công cộng. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng nỗ lực này đã là quá muộn.

"Sẽ là không thể để đạt được tỉ lệ tiêm chủng đủ lớn để chặn làn sóng lây nhiễm này trong thời gian quá ngắn như vậy."

Thay vào đó, họ cho rằng nên tuân thủ các biện pháp hạn chế, tăng cường giãn cách xã hội để tạo ra khác biệt ngay lập tức.

"Giai đoạn thu đông là thời điểm virus lây lan dễ nhất. Mọi người ở trong nhà nhiều hơn, và điều này có tác động lớn. Nhưng mọi người cũng quá mệt mỏi vì Covid-19 và không chấp nhận tuân thủ nữa. Nó khiến virus lây lan dễ hơn."

Nguồn: CNN

JD