Án phạt của EU đối với Google trở thành tấm gương phản chiếu cuộc chiến pháp lý của Microsoft 20 năm trước

Hôm qua, Ủy ban châu Âu EC đã giáng một án phạt trị giá 5 tỷ USD cho Google vì hành vi chống lại cạnh tranh, án phạt chống độc quyền nặng nề nhất mà một công ty từng phải đối mặt. Trung tâm cho quyết định này là việc Android đang thực hiện các hành vi chống lại cạnh tranh khi buộc Chrome và thanh tìm kiếm Google là các dịch vụ mặc định trên bất kỳ thiết bị nào sử dụng Google Play Store.

Như một phần của phán quyết, Google phải dừng việc buộc các nhà sản xuất đưa vào Chrome và thanh tìm kiếm Google, cũng như dừng bất kỳ nỗ lực nào nhằm ngăn chặn các phiên bản Android đã được chỉnh sửa.

Chúng ta không biết Google sẽ đáp lại phán quyết này như thế nào – đặc biệt là liệu họ có chấm dứt việc trực tiếp tính phí các nhà sản xuất điện thoại cho bản quyền Android – nhưng đây rõ ràng là một đòn giáng mạnh vào Google và giá trị chiến lược của nền tảng Android.

 Lịch sử lặp lại sau 20 năm

Nếu bạn dùng máy tính đủ lâu, bạn sẽ cảm thấy vụ kiện này khá quen thuộc. 2018 cũng kỷ niệm 20 năm việc các nhà quản lý hạ gục một hệ điều hành thống trị nền tảng khác thông qua các thỏa thuận gói phần mềm độc quyền. Năm 1998, các nhà quản lý Mỹ đã thẩm tra Microsoft về việc đóng gói trình duyệt Internet Explorer kèm với Windows, thậm chí đã gọi cả Bill Gates ra điều trần.

Tại thời điểm đó, Microsoft là một thế lực độc tôn khi phần mềm của họ được bán cùng với 95% máy tính PC tương thích với chip Intel. Sự thống trị đó đã cho phép công ty có lợi thế khi thị trường web nổi lên, bằng việc hướng người dùng sang trình duyệt Internet Explorer hơn là các đối thủ như Netscape.

Bộ tư pháp Mỹ đã phản ứng lại với một trong những nỗ lực chống độc quyền mạnh mẽ nhất trong lịch sử ngành công nghệ, yêu cầu giám sát chặt chẽ trong nhiều năm với mã nguồn và các API của họ, cùng với đó là các hạn chế nghiêm khác về cách công ty tích hợp trình duyệt của mình vào Windows.

 Cho đến nay, có vẻ như Google đang sẵn sàng để đi trên chính con đường đó. Lần này nền tảng là Android, đường dẫn để đưa người dùng tới thanh tìm kiếm Google và trình duyệt Chrome. Google thậm chí còn tận dụng lại một số chiến thuật phòng thủ cũ của Microsoft, như xuất bản video về cách gỡ bỏ ứng dụng tương tự như đoạn video Microsoft giới thiệu trong phiên xử của mình. Nhưng cả hai đều có chung một thông điệp: bạn xem, các thiết lập mặc định này có thể thay đổi dễ dàng như thế nào, vậy chúng tôi không hề độc quyền đúng không?

Google cũng ở vị trí tương tự như Microsoft từng nắm giữ vào năm 1998. Android gần như là một nền tảng không thể thoát ra được, một cỗ máy in tiền, nhờ vào mạng lưới các thỏa thuận phức tạp gần như không bao giờ đụng chạm đến người tiêu dùng.

Vào thời điểm Internet Explorer trở thành vấn đề nghiêm trọng, Microsoft đã ràng buộc các nhà sản xuất vào MS-DOS thông qua hàng loạt các thỏa thuận cấp phép phức tạp, một sự việc tương tự như hiện nay. Xét ở phạm vi rộng hơn, không có gì ngạc nhiên khi cả hai công ty đều gặp các vấn đề về chống độc quyền. Khi một công ty kiểm soát một trong những nền tảng phần mềm lớn nhất thế giới, rất khó chống lại sự quyến rũ của tính độc quyền.

Những khác biệt quan trọng giữa Google và Microsoft

Nhưng có những khác biệt quan trọng giữa hai vụ kiện này: cho dù Windows là nền tảng thống trị vào năm 1998, Internet Explorer lại chỉ mới bắt đầu, với lượng người dùng chỉ bằng ¼ so với đối thủ Netscape Navigator. Trong khi đó, ở năm 2018, Chrome và cỗ máy tìm kiếm Google lại là những người khổng lồ trong các lãnh địa của mình: Chrome chiếm lĩnh khoảng 60% thị phần trình duyệt, còn cỗ máy tìm kiếm Google chiếm thị phần khoảng 90% so với các đối thủ khác.

Phần lớn lượng người dùng đó không liên quan gì tới gói phần mềm trong Android, vì vậy, trong khi gói phần mềm này củng cố cơ sở cho vụ kiện chống độc quyền, nó lại giới hạn tác động của phán quyết ngày hôm qua. Loại bỏ gói phần mềm độc quyền này sẽ gây hại cho thị phần cỗ máy tìm kiếm và Chrome trong ngắn hạn, nhưng nó khó có thể dẫn tới kỷ nguyên vàng về cạnh tranh giữa các trình duyệt di động và cỗ máy tìm kiếm.

Các phản ứng của Bill Gates trong phiên điều trần năm 1998.

Ảnh hưởng lớn nhất của nó có lẽ là nó giúp giải phóng các nhà sản xuất để họ chuyển sang Bing hay các lựa chọn khác thay thế cho Google. Đó sẽ là tin tốt cho lợi nhuận của các nhà sản xuất, nhưng không hoàn toàn là một chiến thắng cho người dùng.

Thời điểm của phán quyết này cũng đến vào một lúc rất khác của ngành công nghiệp này.

Dù có cùng vị thế, nhưng Windows không chỉ là một nền tảng. Đó là một sản phẩm người dùng – chứ không chỉ cho nhà sản xuất – khi cả hai đều phải trả tiền để được sử dụng phiên bản hệ điều hành mới nhất trên máy tính của họ. Mỗi phiên bản Windows đều có mức giá nào đó. Và khi một nền tảng ngày càng trở nên thống trị, nhà sản xuất và các nhà quản lý lại càng lo ngại rằng giá cả có thể tăng lên.

Nhưng giống như Facebook và các sản phẩm phần mềm lớn khác trong năm 2018, các thỏa thuận của Android liên quan đến dữ liệu nhiều hơn là tiền mặt. Cuối cùng mỗi người dùng Android sẽ được chuyển thành tiền, nhưng chỉ sau khi họ click vào các quảng cáo dựa trên sở thích của mình.

Đó là nền kinh tế của sự chú ý, và thậm chí cả những người chỉ trích công ty nặng nề nhất cũng hiểu rằng nó đòi hỏi một cách suy nghĩ hoàn toàn mới về việc chống độc quyền. Phán quyết vừa qua là lần đầu tiên chúng ta loại quy định đó sẽ như thế nào, nhưng bất kỳ ai cũng biết nó sẽ hiệu quả ra sao trong tương lai.

Sự khác biệt lớn nhất giữa các phán quyết chống độc quyền của Google và Microsoft có thể là những điều đến sau đó. Microsoft đối đầu với Bộ tư pháp Mỹ trong nhiều năm liền, nhưng cuộc chiến cuối cùng đã phá hủy Internet Explorer và đánh dấu sự khởi đầu cho việc kết thúc vị thế thống trị của Microsoft với ngành công nghệ.

Còn với Chrome và thanh tìm kiếm Google, đã quá muộn để loại chúng ra khỏi tâm trí người dùng. Thay vì ngăn chặn một sản phẩm còn non trẻ, các nhà quản lý đang cố gắng đẽo gọt một người khổng lồ. Với những ai cảm thấy sợ hãi quyền lực của Google, mọi thứ đã quá muộn.

Tham khảo The Verge

Theo Nguyễn Hải