67 tuổi gánh khoản nợ 300 tỷ USD, đế chế BĐS khổng lồ trên bờ vực phá sản, tỷ phú Trung Quốc từng hô mưa, gọi gió chịu cảnh 'giam lỏng'

Hui Ka Yan, từng là một trong những người giàu nhất thế giới – người sáng lập và điều hành China Evergrande. Những thất bại sau đó của ông đã khiến sự sụp đổ của nhà phát triển bất động sản này trở thành một vấn đề lớn hơn đối với thị trường nhà đất vốn đang sụt giảm của đất nước.

Vào năm 2021, khi Evergrande rơi vào tình trạng khó khăn về tài chính, gã khổng lồ bất động sản này đã tìm đến các quan chức chính phủ để nhờ giúp giải quyết hàng núi nợ mà họ không thể trả được. Chính quyền và cơ quan quản lý Trung Quốc đã đồng ý giúp giảm bớt rủi ro cho nhà phát triển này – kèm theo các điều kiện. Hui, người sáng lập và chủ tịch của Evergrande, cam kết ưu tiên xây dựng và hoàn thiện nhiều ngôi nhà mà công ty đã bán trước cho các hộ gia đình trên cả nước. Evergrande cũng hứa sẽ hoàn trả đầy đủ cho các nhà đầu tư trong nước đã mua sản phẩm quản lý tài sản của mình sau diễn ra các cuộc biểu tình tại trụ sở chính.

Dẫu vậy, theo tìm hiểu của WSJ, hai năm sau, khoảng 800.000 trong số khoảng 1,2 triệu căn hộ bán trước của Evergrande vẫn chưa hoàn thiện. Việc xây dựng tại một số dự án khu dân cư của Evergrande ở Hợp Phì, Trịnh Châu, Thành Đô và các thành phố khác đã bị chậm lại hoặc đình trệ. Ngoài ra, tiền cũng đã ngừng được chuyển tới những người nắm giữ sản phẩm tài sản của Evergrande vào tháng 8, khiến các nhà đầu tư lại khóc ròng.

Sự thất hứa của Hui khiến những người dân Trung Quốc tức giận, họ đã đổ hàng tỷ USD vào các căn hộ và sản phẩm đầu tư chưa hoàn thiện của công ty – làm tăng thêm những thách thức của Bắc Kinh trong việc giải quyết tình trạng hỗn loạn bất động sản rộng lớn hơn và khôi phục niềm tin của người mua nhà vào thị trường nhà ở. Doanh số bán nhà trên toàn quốc liên tục giảm đã làm rung chuyển ngay cả những nhà phát triển mạnh hơn trong lĩnh vực này. Trong tháng này, một gã khổng lồ bất động sản khác của Trung Quốc là Country Garden, đã phải đối mặt với cuộc khủng hoảng thanh khoản và cho biết họ không thể trả hết nợ quốc tế do doanh số bán hàng sụt giảm.

Các cơ quan quản lý Trung Quốc vào tháng trước đã chặn kế hoạch tái cơ cấu nợ nước ngoài và tái cơ cấu hoạt động kinh doanh mà Evergrande và các cố vấn của họ đã dày công xây dựng. Hui đã bị cảnh sát giám sát và đang bị điều tra về các cáo buộc liên quan, khiến chủ đầu tư càng rơi vào tình trạng hỗn loạn. Các nhà chức trách đang điều tra xem liệu người đàn ông 65 tuổi này có đang cố gắng chuyển tài sản ra nước ngoài hay không khi Evergrande không hoàn thành và bàn giao các dự án đã bán trước của mình. Một nhóm trái chủ của Evergrande đã cảnh báo trong tuần này rằng việc hủy bỏ kế hoạch tái cơ cấu có thể dẫn đến “sự sụp đổ không thể kiểm soát của tập đoàn”, gây ra hậu quả nghiêm trọng cho các công ty khác trong lĩnh vực này.

Christopher Beddor, phó giám đốc nghiên cứu Trung Quốc tại Gavekal - một công ty nghiên cứu cho biết: “Hoạt động trong nước của Evergrande đối với tất cả các tài khoản dường như được quản lý rất chặt chẽ vào thời điểm này, bao gồm cả các giao dịch với các trái chủ và các chủ nợ quan trọng nhất - là những người mua nhà chưa nhận được căn hộ bán trước”.

Việc “giam lỏng” ông Hui là một kết cục buồn đối với người đàn ông từ nghèo khổ trở nên giàu có, người đã mạnh dạn tuyên bố vào năm 2021 rằng Evergrande sẽ trở lại với tư cách là một công ty xe điện thành công và lĩnh vực kinh doanh bất động sản khi ấy sẽ nhỏ hơn nhiều so với mảng ô tô. Dẫu vậy, nhà sản xuất ô tô này đã không thể bắt đầu hoạt động kinh doanh của mình vì các vấn đề về dòng tiền, và giờ đây, khoản đầu tư 500 triệu USD từ một nhà đầu tư bên ngoài cũng đang gặp nguy hiểm.

Hui sinh năm 1958 và lớn lên ở Chu Khẩu, một trong những thành phố nghèo nhất tỉnh Hà Nam, miền trung Trung Quốc. Sau khi tốt nghiệp đại học ở Vũ Hán, ông làm việc tại một nhà máy thép quốc doanh và một công ty thương mại trước khi thành lập Evergrande vào năm 1996 tại Quảng Châu. Hai thập kỷ sau, công ty trở thành nhà phát triển bất động sản lớn nhất Trung Quốc tính theo doanh thu.

Khi tài sản ngày càng tăng, Hui đi khắp thế giới bằng máy bay phản lực tư nhân và đầu tư vào một câu lạc bộ bóng đá, bệnh viện cũng như các cơ sở kinh doanh ngũ cốc và dầu mỏ. Ông trở thành thành viên của cơ quan cố vấn chính trị hàng đầu của Trung Quốc vào năm 2008. Hui sánh vai với các tỷ phú khác, bao gồm cả người đồng sáng lập Alibaba Jack Ma, và đi tham quan khuôn viên trường Đại học Harvard vào năm 2018 với hiệu trưởng của trường khi đó là Lawrence Bacow.

Theo hồ sơ pháp lý, là cổ đông lớn của Evergrande, Hui và gia đình ông đã thu được số tiền cổ tức bằng cổ phiếu tương đương khoảng 7,1 tỷ USD từ công ty trong những năm qua. Tài sản cá nhân của ông được Forbes định giá hơn 40 tỷ USD vào năm 2017.

Khi các nhà đầu tư bắt đầu lo lắng về tốc độ tăng trưởng chóng mặt của Evergrande và các khoản nợ ngày càng tăng trong năm 2018, Hui đã thể hiện sự giúp đỡ công khai dành cho công ty này bằng cách đầu tư 1 tỷ USD vào trái phiếu bằng đôla Mỹ với lãi suất hàng năm lên tới 13,75%.

Vào năm 2019, Hui, người từng được bổ nhiệm làm giáo sư tại trường cũ của mình, đã hướng dẫn cho một luận văn thạc sĩ của một sinh viên có tựa đề “Nghiên cứu về mô hình cảnh báo sớm về rủi ro tài chính của các công ty bất động sản từ góc độ dòng tiền”. Nghiên cứu kết luận Evergrande có rủi ro thanh khoản thấp. Hui đã bán trái phiếu quốc tế nắm giữ vào năm đó và mua thêm trái phiếu đôla của Evergrande vào năm 2020.

“Bữa tiệc” của Evergrande dừng lại sau khi các cơ quan quản lý Trung Quốc áp đặt lệnh hạn chế đòn bẩy của các nhà phát triển bất động sản vào năm 2020. Một số ngân hàng bắt đầu yêu cầu trả nợ trước hạn và các nhà đầu tư ngừng mua trái phiếu. Đến giữa năm 2021, tình trạng khủng hoảng tiền mặt của Evergrande khiến công ty không thể thanh toán cho các nhà cung cấp vật liệu xây dựng và dịch vụ xây dựng, đồng thời hàng trăm dự án bất động sản của công ty phải dừng hoạt động.

Evergrande đã tìm kiếm sự giúp đỡ của chính phủ và vào cuối năm 2021 đã tìm đến các quan chức ở Quảng Đông - nơi công ty đặt trụ sở, để được hỗ trợ. Dù không nhận được gói cứu trợ, nhưng chính quyền địa phương đã cử một nhóm làm việc tới nhà phát triển để giúp quản lý rủi ro và hoạt động của công ty. Tuy nhiên, những hành động đó đã nhận được sự hỗ trợ từ ngân hàng trung ương Trung Quốc và các cơ quan quản lý tài chính khác.

Chính quyền Trung Quốc đã để Evergrande vỡ nợ đối với trái phiếu quốc tế, đặt cược rằng hậu quả có thể được ngăn chặn.

Hui tiếp tục lãnh đạo công ty và thực hiện kế hoạch tái cơ cấu nợ nước ngoài. Ông đã liên tục hứa hẹn trong suốt năm 2022 sẽ hoàn thành việc xây dựng nhà và giao chúng cho người mua.

Các doanh nghiệp nhà nước đã tiếp quản một số tài sản của Evergrande và chính quyền địa phương ở tỉnh quê nhà của họ đã cho phép họ hủy bỏ một hợp đồng lớn để xây dựng nơi mà lẽ ra sẽ là sân vận động bóng đá lớn nhất thế giới. Những hành động đó đã giúp loại bỏ một số khoản nợ của Evergrande, trong tổng số nợ lên tới 300 tỷ USD.

Điều mà các cơ quan quản lý không lường trước được là các vấn đề của Evergrande sẽ tiếp tục gia tăng như thế nào và tình hình tài chính của công ty này phức tạp hơn nhiều so với những gì công chúng biết. Năm ngoái, các ngân hàng đã thu giữ 2 tỷ USD tiền mặt tại đơn vị dịch vụ tài sản của Evergrande, tiết lộ các thỏa thuận cho vay phức tạp mà công ty này chưa từng tiết lộ trước đây. Evergrande và các công ty con cũng đã huy động được khoảng 13 tỷ USD bằng cách bán các sản phẩm quản lý tài sản không được ghi nhận trên bảng cân đối kế toán.

Vào mùa hè năm 2022, các nhóm người mua nhà trên khắp đất nước thất vọng vì tiến độ xây dựng chậm chạp tại các căn hộ mua từ Evergrande và các nhà phát triển gặp khó khăn khác đã bắt đầu phản đối trực tuyến và đe dọa sẽ từ bỏ khoản thế chấp của họ. Trong các bản cập nhật hàng quý kéo dài đến tháng 9/2022, Evergrande cho biết họ có hơn 700 dự án đã bán trước nhưng chưa hoàn thành, trong đó 668 dự án đã được tiếp tục xây dựng. Hui giám sát nhiều cuộc họp nội bộ của công ty và cho biết Evergrande đang làm việc suốt ngày đêm để giao nhà và trả nợ. Đến cuối năm ngoái, công ty cho biết đã bàn giao tổng cộng 301.000 căn hộ.

Một số người Trung Quốc sở hữu nhà từ Evergrande phàn nàn trên mạng xã hội rằng căn hộ của họ vẫn chưa hoàn thiện và thiếu tường dù đã trả tiền. Những người khác cho biết họ vẫn đang chờ các căn hộ của mình được hoàn thành vì việc xây dựng đã bị đình trệ hoặc tiến độ chậm.

Evergrande cũng gặp khó khăn trong việc trả nợ cho những người nắm giữ các sản phẩm quản lý tài sản của mình sau khi đưa ra kế hoạch trả cho họ số tiền tương đương 1.100 USD mỗi tháng. Số tiền đó đã bị cắt xuống còn 275 USD vào tháng 11 năm ngoái trước khi các khoản thanh toán bị dừng hoàn toàn vào tháng 8. Công ty vẫn nợ các nhà đầu tư số tiền tương đương 4,7 tỷ USD tính đến cuối năm 2022.

Kế hoạch tái cơ cấu nợ của công ty, được công bố vào tháng 3 nhưng cuối cùng bị các cơ quan quản lý Trung Quốc chặn lại, liên quan đến việc hoán đổi trái phiếu không trả được nợ bằng chứng khoán mới, điều này cũng sẽ mang lại lợi ích cho Hui với tư cách là một trong những chủ nợ ở nước ngoài của công ty.

Gianfranco Siciliano, giáo sư tại China Europe International Business cho biết: “Chính phủ không có động cơ để khiến Evergrande biến mất vào ngày mai, bởi vì đó sẽ là một tổn thất lớn đối với niềm tin của các nhà đầu tư nói chung vào một thị trường mà nhu cầu vẫn còn yếu”.

Ông nói: “Tương lai rất mờ mịt, rất không chắc chắn”, dựa trên những gì đã xảy ra với Hui.

Theo: WSJ

Phương Linh