Tuổi U70 của Masayoshi Son: Hối hận vì từng khăng khăng 'liều sẽ ăn nhiều', giờ 'rụt rè' rút tiền với 'một chút sợ hãi trong lòng'

Vào tháng 1, giữa thời điểm gọi vốn khó khăn, công ty khởi nghiệp TravelPerk của Tây Ban Nha vẫn kết thúc được vòng gọi vốn mới nhất dù huy động được ít tiền hơn so với hai năm trước, đạt mức định giá là 1,4 tỷ USD.

Điều đáng ngạc nhiên là nhà đầu tư chính của TravelPerk là SoftBank, một công ty Nhật Bản sở hữu Quỹ Vision Fund nổi tiếng. Quỹ này thường xuyên đưa ra mức giá quá cao cho các công ty khởi nghiệp cho đến khi họ gánh chịu khoản lỗ khổng lồ sau những đợt đầu tư rầm rộ, dưới sự dẫn dắt của người sáng lập Masayoshi Son. Sau đó, SoftBank im lặng. Khoảng 1 năm trở lại đây, Vision Fund quay trở lại viết séc, nhưng quỹ này tránh xa các công ty khởi nghiệp nhiều vấn đề như WeWork và doanh nghiệp giao bánh pizza thất bại Zume.

Khi các nhà đầu tư công nghệ khác đổ tiền vào các công ty trí tuệ nhân tạo mới, Vision Fund vẫn đứng ngoài cuộc. Thay vào đó, họ cung cấp sự hỗ trợ có chừng mực hơn cho các công ty như TravelPerk, công ty bán phần mềm dành cho chuyến đi công tác và hy vọng kết hợp các công cụ AI thay vì phát minh ra những công cụ mới. 

Alex Clavel, đồng giám đốc điều hành của quỹ cho biết quỹ này đang "xem xét rất cẩn thận" các công ty AI có tính sáng tạo và quỹ sẽ đặt cược một cách khôn ngoan. "Chúng tôi có nên thận trọng và nhạy cảm một chút trong việc định giá không?" Sumer Juneja, giám đốc khu vực EMEA và Ấn Độ của SoftBank, cho biết trong một cuộc phỏng vấn tại văn phòng của công ty ở London. "Chắc chắn là có".

Cách tiếp cận nghiêm khắc của SoftBank được đưa ra sau thời kỳ suy thoái của thị trường, càng trở nên trầm trọng hơn do lãi suất cao hơn và thị trường IPO gần như tê liệt. Chưa kể tới những vấn đề tài chính của chính công ty. Vision Fund I, một phương tiện khổng lồ được hỗ trợ bởi các quỹ tài sản có chủ quyền của Ả Rập Xê Út và Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất, phần lớn đã ngừng tìm kiếm các công ty khởi nghiệp mới – ngay cả khi quỹ đã thu được lợi nhuận khổng lồ từ cổ phần trong các công ty như DoorDash Inc. và công ty mẹ TikTok là ByteDance Ltd.

Vision Fund II, được ra mắt vào năm 2019, hoàn toàn dựa vào tiền của SoftBank, một nguồn vốn đã mở rộng đáng kể trong tuần qua nhờ quyền sở hữu đa số của công ty đối với Arm Holdings Ltd. Tuy nhiên, quỹ thứ hai đã giảm tới 19 tỷ USD giá trị tính đến thời điểm hiện tại. Trong khi đó, Son đã tăng cường giao dịch ở nơi khác, đầu tư trực tiếp thông qua SoftBank vào xe tải tự lái, kho bãi và các dự án AI khác mà công ty coi là "chiến lược". Trong một quý gần đây, SoftBank đã đầu tư số tiền gấp gần ba lần thay vì thông qua Vision Fund.

Clavel phản bác ý kiến cho rằng SoftBank và Vision Fund đang cạnh tranh bằng mọi cách. "Đó là một cách tiếp cận nhóm tích hợp".

Khi lĩnh vực công nghệ của châu Âu đang tụt hậu so với Mỹ và châu Á, khu vực này có thể đang nổi lên như một nơi thử nghiệm chiến lược mới của Vision Fund. Juneja, người gia nhập SoftBank vào năm 2018, đã chỉ đạo nhóm của mình bỏ qua các giao dịch có giá trị khởi nghiệp trên 1 tỷ USD và không dẫn đầu các vòng gọi vốn một mình. Họ cũng được yêu cầu không mua quá 1/5 vốn cổ phần của một công ty khởi nghiệp và hướng tới mục tiêu "exit" từ mức giá trị 4 tỷ USD trở xuống.

SoftBank sẽ đầu tư "một cách rụt rè", như giám đốc tài chính của công ty đã nói vào mùa hè năm ngoái, "với nỗi sợ hãi trong lòng".

Đây là một sự khởi đầu đáng chú ý so với sự khoa trương ban đầu của công ty. Ra mắt tại London vào năm 2017 với số vốn trị giá 100 tỷ USD và một đội ngũ đông đảo, Vision Fund I đã thực hiện một bước đột phá đầy "sốc và kinh ngạc" vào lĩnh vực đầu tư mạo hiểm, nhà đầu tư người Anh Keith Wallington nhớ lại. Vision Fund II nhỏ hơn và không có nhà đầu tư bên ngoài, nhưng quỹ này cũng có những biến động lớn, một mình tạo ra những kỳ lân ở những thị trường như Ấn Độ.

Tuy nhiên, vào thời điểm Juneja đến trung tâm London của Vision Fund vào tháng 9/2022, thị trường công nghệ đã nguội lạnh và quỹ đầy rẫy các phe phái xung đột và các vấn đề về tuân thủ. Năm trước, SoftBank đã phải hứng chịu một trong những đòn giáng nặng nề nhất ở châu Âu sau khi đặt cược rất nhiều vào công ty cho vay Greensill Capital thất bại. Quỹ cũng bơm những khoản tiền khổng lồ vào các công ty khởi nghiệp như Klarna và Revolut, hiện có giá trị thấp hơn nhiều so với mức định giá đỉnh cao.

SoftBank hiện đang tập trung vào việc quản lý danh mục đầu tư hiện có và hạn chế thua lỗ. Trong khi Vision Fund II đầu tư hơn 40 tỷ USD vào các công ty khởi nghiệp trong năm tài chính 2021, quỹ này đã đầu tư 3,8 tỷ USD vào năm 2023 – và chỉ đầu tư 90 triệu USD trong quý gần đây nhất.

Sự kết thúc của giao dịch nhanh chóng đã khiến văn phòng ở London phải trả giá bằng một số đối tác cao cấp: Rajeev Misra rời bỏ vai trò đầu tư của mình tại công ty, mặc dù ông vẫn duy trì sự giám sát của Vision Fund I, và các nhà đầu tư Yanni Pipilis và Munish Varma đã theo ông đến công ty mới. Năm ngoái, Vision Fund đã cắt giảm khoảng 13% nhân sự của cả hai quỹ. Một phát ngôn viên cho biết không có kế hoạch cắt giảm thêm trong năm nay.

Chiến lược đầu tư thu nhỏ lại có nghĩa là sẽ có nhiều sự tham gia hơn với các công ty đã hợp tác với Vision Fund. Juan Urdiales, đồng Giám đốc điều hành của công ty Jobandtalent của Tây Ban Nha cho biết các đối tác của SoftBank đã tích cực giúp đỡ ông tuyển dụng khi công ty khởi nghiệp của ông mở rộng sang Mỹ. 

Wallington, nhà đầu tư người Anh chia sẻ ghế hội đồng quản trị và quan sát viên với SoftBank tại Peak AI, một công ty phần mềm của Anh. Ông mô tả các giám đốc của SoftBank là những người có mặt và hữu ích, mặc dù im lặng, trong các cuộc họp. "Họ đã bị đánh giá khá thấp", ông nói. "Có lẽ họ muốn đảm bảo rằng họ không bị coi là một cuốn séc lớn khoa trương".

Vision Fund II vẫn còn khoảng 6,4 tỷ USD để chi tiêu, mặc dù SoftBank, với tư cách là nhà đầu tư duy nhất, có thể hình dung được khoản đầu tư này. Cổ phiếu của SoftBank và tài sản cá nhân của Son được thúc đẩy nhờ giá cổ phiếu tăng vọt của Arm Holdings Plc. SoftBank nắm giữ khoảng 90% cổ phần của công ty thiết kế chip có cổ phiếu đã tăng hơn 60% kể từ khi họ cho biết chi tiêu cho AI đang thúc đẩy doanh số bán hàng trong báo cáo thu nhập tuần trước.

Tuy nhiên, sự thận trọng của quỹ vẫn khiến các nhà phân tích lo ngại, họ lo lắng rằng quỹ này sẽ bỏ lỡ cơ hội kiếm tiền từ AI. Các nhà phân tích tại CLSA viết trong một ghi chú vào tuần trước: "Tâm lý nhà đầu tư vẫn rất mạnh mẽ đối với các tên tuổi AI trên toàn cầu, nhưng đối với SoftBank thì không".

KHÔNG THÍCH RỦI RO

Mate Rimac, giám đốc điều hành của Rimac Automobilei, nhà sản xuất xe thể thao điện được Quỹ Vision hỗ trợ ở Croatia, đã tìm ra chiến lược mới vào đầu năm ngoái. Vào thời điểm đó, anh muốn mở rộng công ty khởi nghiệp của mình sang nhiều dây chuyền sản xuất pin. Juneja, người ngồi trong hội đồng quản trị của công ty, phản đối động thái này.

Họ thỏa hiệp: Rimac có thể mở rộng chi nhánh, nhưng anh phải đạt được những cột mốc nhất định để nhận thêm tiền SoftBank.

Bước đi kể trên, đến từ một nhà đầu tư nổi tiếng thích thú với sự bốc đồng của các CEO được lựa chọn như Masayoshi Son, thật sự đáng kinh ngạc.

Rimac nói: "Bây giờ, họ thậm chí còn không thích rủi ro".

Về AI, Vision Fund đã thực hiện một cách tiếp cận khác với nhiều quỹ đầu tư mạo hiểm. Quỹ đã rút lui khỏi việc đầu tư ngay khi AI sáng tạo bùng nổ và đã hạn chế hỗ trợ các công ty khởi nghiệp xây dựng các mô hình ngôn ngữ lớn. Thay vào đó, Vision Fund đang nhắm mục tiêu vào các công ty có kênh bán hàng lâu đời và dữ liệu độc quyền quan tâm đến việc kết hợp AI mới nhất thay vì tự xây dựng. 

Juneja trích dẫn một số khoản đầu tư gần đây của Softbank ở châu Âu, bao gồm Jobandtalent, một thị trường tuyển dụng; ContractPodAi, nhà cung cấp quản lý phần mềm; và TravelPerk, là những công ty có "quyền truy cập dữ liệu, phân phối và khách hàng" để tận dụng những tiến bộ AI mới nhất.

Những người sáng lập huy động vốn từ Vision Fund vẫn giữ truyền thống gặp Son trước khi ông quyết định viết các tấm séc. Sau cuộc trò chuyện, Rimac lưu ý đến sự tập trung của Son vào AI, mặc dù ông cho biết các nhà đầu tư của Son quan tâm đến sức hút bán hàng hiện tại của nhà sản xuất ô tô hơn là tiềm năng AI. "Trong trường hợp của chúng tôi, đã có một hoạt động kinh doanh vững chắc rồi", Rimac nói.

Trong khi Clavel nói rằng Son vẫn tiếp tục hợp tác chặt chẽ với bộ phận của mình, thì vẫn chưa rõ liệu đặt cược mới táo bạo nhất của ông trùm vào AI – một liên doanh dự kiến giữa giám đốc OpenAI Sam Altman và Jony Ive – có được kết nối với Vision Fund hay không. SoftBank không đưa ra bình luận nào về Son nhưng cho biết chiến lược mới của quỹ "phù hợp" với mục tiêu đầu tư của ông.

Khi SoftBank theo đuổi chiến lược mới, một trong những mục tiêu chính của họ sẽ là thu lợi nhuận từ danh mục đầu tư khổng lồ thay vì tạo điều kiện cho các công ty khởi nghiệp thua lỗ phát triển. Trong một cuộc thăm dò gần đây về các công ty khởi nghiệp của mình, Vision Fund phát hiện ra rằng hầu hết đều lạc quan về cơ hội IPO sẽ quay trở lại vào cuối năm 2024. "Các ngân hàng đang mời chào chúng tôi", Clavel xác nhận. "Nhưng đó không phải là sự điên cuồng".

Ít có khả năng SoftBank sẽ quay trở lại phương pháp đầu tư rủi ro cao như trước đây. Khi được hỏi liệu Vision Fund có thực hiện nhiều giao dịch trong năm nay hơn năm ngoái hay không, Clavel tỏ ra thận trọng. "Tôi nghĩ chúng tôi sẽ làm được. Tôi hy vọng chúng tôi sẽ làm được", ông nói. "Chúng tôi là một công ty lạc quan".

Theo: Bloomberg

Phương Linh