"Vua bút" Tôn Nữ Xuân Quyên: Quyết tâm xây dựng thương hiệu "Montblanc Của Việt Nam", khát khao biến những điều không thành có

Là con gái cả của "vua nút áo" Tôn Thạnh Nghĩa, chị Tôn Nữ Xuân Quyên xuất thân từ một dòng họ danh giá, nơi kinh doanh dường như đã ngấm vào máu. Tuy nhiên, đằng sau vẻ ngoài dịu dàng ấy là một hành trình khởi nghiệp đầy gian truân, không hề giống như những gì nhiều người lầm tưởng về một thế hệ F2 "trâm anh thế phiệt", "sinh ra ở vạch đích" hay "ngậm thìa vàng từ nhỏ".

Đoạn clip gọi vốn của chị Quyên cùng cha trên chương trình Shark Tank từng "viral" trên mạng xã hội, trở thành cú hích mạnh mẽ đẩy doanh thu tăng gấp 13 lần và nâng tầm thương hiệu doanh nghiệp. Thành công vang dội ấy không phải ngẫu nhiên mà là kết quả của sự kiên trì vượt qua bao thử thách. Dù là con gái của một triệu phú, chị vẫn phải tự lực cánh sinh, gồng gánh doanh nghiệp và thậm chí đối mặt với những giai đoạn đường cùng, như bị chủ nợ "kè kè ngồi cạnh" hay mất trắng hàng trăm triệu đồng vì tin tưởng bạn thân.

Áp lực của thế hệ F2

Sinh ra trong gia đình kinh doanh "nhà nòi", với cha là "vua nút áo" sở hữu công ty Tôn Văn đã chinh phục các thị trường khó tính như Nhật Bản và Mỹ, nhiều người thắc mắc tại sao chị Xuân Quyên không kế thừa sự nghiệp gia đình mà lại chọn con đường khởi nghiệp riêng.

Chị giải thích rằng, sau khi du học ở Mỹ về, chị nhận thức rõ không thể ngay lập tức đảm nhận vị trí quan trọng trong công ty đã hoạt động 27 năm của cha. "Như vậy, những 'công thần' sẽ không phục, cha cũng ngại với mọi người," chị chia sẻ. Hơn nữa, sau nhiều năm sống và học tập ở nước ngoài, chị muốn bắt đầu từ những bước nhỏ nhất, đi từ thấp lên cao để kiểm soát rủi ro. Quy mô công ty gia đình lúc đó quá lớn so với khả năng của chị, và sự khác biệt văn hóa giữa các thế hệ cũng là rào cản. Dù cha mẹ hỗ trợ vốn, chị vẫn giữ toàn quyền quyết định, tận dụng lợi thế mà không bị phụ thuộc.

"Quy mô công ty lớn so với khả năng của tôi. Trong khi đó, chính tôi cũng chưa biết khả năng bản thân nên việc bắt đầu từ những bước nhỏ. Có kiểm soát được rủi ro nhỏ thì mới kiểm soát được rủi ro lớn. Và sự khác biệt về văn hoá cũng là lý do tô không làm cho doanh nghiệp mà cha mẹ đã xây dựng. Văn hoá giữa các thế hệ trong công ty khác nhau. Tất nhiên, trong quá trình 'startup', cha mẹ cũng hỗ trợ về vốn nhưng tôi vẫn có toàn quyền quyết định, tôi tận dụng được lợi thế nhưng không bị phụ thuộc", nữ CEO bày tỏ quan điểm. 

Tinh thần khởi nghiệp bền bỉ có thể "biến không thành có" 

Hành trình khởi nghiệp của chị Xuân Quyên không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Trước khi thành công với thương hiệu bút viết ngọc trai, chị đã trải qua hai lần thất bại. Lần đầu tiên, khi còn ở Mỹ, chị khởi nghiệp trong lĩnh vực tài chính nhưng phá sản chỉ sau 6 tháng vì không dám gọi điện cho khách hàng. Về nước, chị làm kế toán một năm rồi khởi nghiệp với sản phẩm cơm kẹp, thậm chí đưa được vào hệ thống siêu thị và cửa hàng tiện lợi. Tuy nhiên, sau 7-8 năm, chị mất sạch vì đầu tư quá lớn ở năm đầu tiên – khoảng 3-4 tỷ đồng và những năm sau phải "cày cuốc" để trả vốn. "Kiếm tiền thì khó chứ mất tiền dễ lắm," chị cười buồn khi kể lại.

Đó là giai đoạn khó khăn nhất trong cuộc đời chị Quyên: Khởi nghiệp trùng với thời điểm lấy chồng, mang bầu và sinh con. Chị phải đóng cửa 3 mặt bằng, chủ nợ đến ngồi cạnh bên, liên tục nhận mấy chục cuộc gọi đòi nợ mỗi ngày. Chị phải trao đổi từng khoản công nợ, cam kết số tiền trả mỗi tháng và thời gian hoàn tất. Cuối cùng, chị trả hết nợ, bán công ty cũ và mở công ty mới với tiền đề phát triển vững chắc hơn. Từ bài học ấy, chị nhận ra rằng cơm kẹp dù cải tiến chất lượng và mẫu mã cũng chỉ bán được với giá mấy chục nghìn đồng, phù hợp thị trường. Ngược lại, bút viết có tiềm năng lớn hơn: sản phẩm càng đẹp thì giá càng cao, và đằng sau là giá trị văn hóa, truyền thống.

Chị Xuân Quyên thừa nhận mình kế thừa "gen" kinh doanh từ cha mẹ. "Con nhà tông không giống lông cũng giống cánh," chị nói. Dù muốn hay không, con cái là bản sao vô thức của cha mẹ. Chị thừa hưởng sự nghiêm khắc, rành rọt từ mẹ và sự mềm mỏng, hài hòa từ cha. Cha mẹ chị khởi nghiệp từ tay trắng, vay mượn 2 cây vàng: một cây bán để mua đàn piano cho chị, cây còn lại làm vốn kinh doanh. Công ty ban đầu chỉ có vỏn vẹn mười mấy triệu đồng với 6 công nhân, nay đã phát triển lên 100 công nhân, và một số người vẫn gắn bó. Chị chứng kiến hành trình ấy từ căn gác xép nhỏ, qua xưởng rộng hơn, hít khói bụi vỏ ngọc trai, đến nhà máy khang trang.

Nhờ đó, chị coi khởi nghiệp, thất bại rồi lại khởi nghiệp là chuyện thường tình. "Khởi nghiệp phải bắt đầu từ con số 0, nhiều khi nản nhưng lại phải gây dựng lại, biến mọi thứ từ không thành có. Càng đi vào đường cùng, chúng ta sẽ nhận ra bản thân bứt phá được nhiều hơn ta nghĩ," chị chia sẻ.

Với lần khởi nghiệp thứ ba, chị Xuân Quyên khao khát làm điều gì đó phục vụ quê hương. Chị muốn gắn mong ước cá nhân với quốc gia qua sản phẩm mang giá trị văn hóa. Nhìn vào đội nghệ nhân làm nút áo, chị nảy ý sáng tạo sản phẩm mới: chiếc bút viết ngọc trai, không chỉ là vật dụng mà còn là tặng phẩm cho doanh nghiệp, bạn bè quốc tế. "Tôi không thích người khác cho rằng tôi đang bán bút, mà muốn mọi người hiểu được giá trị, động lực đằng sau đó," chị nhấn mạnh. 

Trong thời đại 4.0, khi công nghệ lên ngôi và nhiều sản phẩm theo "trend", chị Xuân Quyên không lo sản phẩm thủ công của mình bị tụt hậu. Chị lý giải ba lý do: Thứ nhất, thế giới có nhiều thương hiệu bút tồn tại hàng trăm năm như Montblanc hay Sailor, họ bán câu chuyện truyền cảm hứng chứ không chỉ bán bút. Thời đại số hóa càng làm con người khát khao những giá trị ấy. Nhiều bạn bè chị sưu tập bút để lưu giữ ý nghĩa, không phải để viết. Thứ hai, ngành nào cũng cần đổi mới; chị áp dụng công nghệ như sắp ra mắt dòng bút viết trên máy. Thứ ba, cảm giác cầm bút viết trên giấy giúp tư duy tốt hơn, cảm nhận rõ ràng hơn so với thiết bị điện tử.

Hành trình của chị đầy thăng trầm. "Lúc nào cũng có biến cố, chẳng lúc nào khó khăn ngả lại phía sau," chị nói. Nhưng vượt qua "ngọn núi cao nhất" giúp chị thấy những thử thách sau dễ chinh phục hơn.

Thách thức của ngành thủ công mỹ nghệ, đặc biệt sản xuất bút ngọc trai, theo chị là: áp dụng công nghệ để bắt kịp thời đại, như số hóa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử; xác định kỹ năng cần trau dồi cho nhân sự mà không chạy đua mù quáng; và nhanh chóng đào tạo để thực hiện.

Mang ước mơ đưa bút Việt vươn xa, chị lấy cảm hứng từ Steve Jobs: "Đã mơ thì mơ cho lớn". Nếu người khác thấy táo bạo, nghĩa là giấc mơ đúng, tạo động lực cho bản thân và người khác.

Để biến bút thông thường thành quà tặng cao cấp, quốc gia, nữ CEO đã xây dựng quy trình 30 công đoạn: 15 cho vỏ ngọc trai (màu trắng/vàng từ Úc, hồng từ Mỹ, xanh lam từ bào ngư New Zealand – đẹp nhất thế giới), 15 cho phôi và cài mạ vàng. Ruột bút nhập từ Đức và Thụy Sĩ – hai cái nôi ruột bút. Mỗi chiếc mất 24-72 giờ sản xuất, có khi 144 giờ hoặc cả tháng, đảm bảo tinh xảo và viết mượt mà.

Hành trình ra thế giới bắt đầu cách đây 5-7 năm, khi một Việt kiều đặt vài chục cây mang sang Mỹ giới thiệu cộng đồng. Sau đó qua Amazon, rồi bùng nổ sau Shark Tank với đối tác Úc, Canada muốn mở đại lý. Mỗi năm, chị ra 2-3 bộ sưu tập (BST) giới hạn. Giai đoạn 2020-2022 chứng kiến doanh thu nhảy vọt từ 6 tỷ lên 10 tỷ đồng, nhờ Shark Tank đẩy tăng gấp 2-3, đỉnh điểm gấp 13 lần. Sau chương trình, chị chỉn chu hơn, coi sản phẩm đứng cùng thương hiệu: đẹp, độc bản, truyền cảm hứng. 

Cố gắng dành thời gian cho gia đình để các con không thiệt thòi

Là doanh nhân nổi tiếng, chị Xuân Quên cố gắng cân bằng công việc với vai trò vợ mẹ, dù chưa hoàn hảo vì làm việc nhiều. Chủ nhật dành trọn cho gia đình, không sự kiện; tối thứ Sáu xem phim với chồng. Hàng ngày đưa đón con, trò chuyện trước ngủ – những giây phút ngắn ngủi nhưng hạnh phúc.

Với các con, chị không kỳ vọng nối nghiệp, chỉ mong học nguyên tắc: lẽ sống, người lấy, việc làm, thầy học, bạn chơi. "Tôi tôn trọng lựa chọn của con, chỉ cần hạnh phúc," chị nói. Doanh nghiệp có vòng đời không đoán trước, không đặt áp lực. Lên Shark Tank cũng để chứng minh cho con: thất bại vẫn đứng lên.

"Vua bút" chia sẻ: "Với doanh nghiệp, không thể kỳ vọng các con phải nối nghiệp. Bởi vòng đời của doanh nghiệp không ai biết trước được thì sao có thể đặt áp lực lên con. Tôi chỉ mong các con thấy tôi nỗ lực như ngày xưa tôi trông vào hành trình của cha mẹ mình vậy. Ngoài ra, tôi lên Shark Tank cũng để chứng minh cho con thấy: Dù tôi thất bại cũng sẽ đứng lên được. Những điều đó, trường học không dạy. Kết quả chưa tính tới nhưng các con sẽ học được cách sống, ý chí, khát vọng". 

Chồng chị Xuân Quyên từng làm ở tập đoàn công nghệ lớn luôn đồng hành, động viên qua khó khăn mà không cãi vã. Chị tự hào vì "kéo" anh vào công việc, dù ban đầu thấy lỗi. Họ làm việc cùng nhau, đặt nguyên tắc cân bằng cảm xúc và lý tính. "Bạn đời phải là người 'tung hứng' tốt nhất," chị khẳng định. Khởi nghiệp như hôn nhân: yêu một người nhiều năm, không buông bỏ khó khăn. Năm 19-20 tuổi, chị có nhiều lựa chọn, nhưng chọn về nước với anh – người đàn ông tử tế. "Ta về ta tắm ao ta/Dù trong dù đục ao nhà vẫn hơn." Chị biết ơn anh yêu thương đến "dời sông lấp biển", đặt cái tôi xuống để đồng hành.

Câu chuyện của Tôn Nữ Xuân Quyên không chỉ là hành trình khởi nghiệp mà còn là bài học về nghị lực, giá trị văn hóa và sự cân bằng trong cuộc sống. Từ cô gái danh giá đến "vua bút" Việt Nam, chị đã chứng minh rằng thành công thực sự đến từ sự kiên trì và đam mê chân thành.

 

Ứng Hà Chi