Vụ đăng “kỷ luật” thực tập sinh lên mạng xã hội: Luật sư khẳng định thực tập sinh ĐH Văn Lang có quyền yêu cầu agency TP.HCM bồi thường

Một trong những nguyên nhân khiến tranh chấp giữa thực tập sinh và doanh nghiệp dễ phát sinh là sự lỏng lẻo trong các loại thỏa thuận hoặc hợp đồng dành cho thực tập sinh. Hiện nay, các công ty thường sử dụng một trong ba dạng văn bản: thỏa thuận thực tập, hợp đồng cộng tác viên hoặc hợp đồng thử việc. Trong số đó, thỏa thuận thực tập được dùng phổ biến nhất.

Thỏa thuận thực tập mang bản chất dân sự – đào tạo, không phải hợp đồng lao động theo quy định pháp luật. Do đó, mức độ ràng buộc thấp hơn nhiều, các bên được tự do thỏa thuận miễn không trái luật. Văn bản này thường nêu rõ thời gian thực tập, nhiệm vụ, chế độ hỗ trợ (có hoặc không), cam kết bảo mật và điều khoản chấm dứt.

Vì không phải là quan hệ lao động chính thức, việc thực tập sinh nghỉ trước hạn thường không dẫn đến trách nhiệm pháp lý đáng kể, trừ trường hợp gây thiệt hại có thể chứng minh. Dù chấm dứt trước thời hạn, hai bên vẫn có nghĩa vụ nhất định như bàn giao tài sản, tài liệu, tiếp tục tuân thủ điều khoản bảo mật hoặc bồi thường nếu gây tổn thất thực tế.

Rủi ro từ sự chủ quan

Theo luật sư, nhiều thực tập sinh ký thỏa thuận thực tập mà không đọc kỹ điều khoản, không hỏi rõ về nhiệm vụ, phụ cấp, quy chế nghỉ phép hay trách nhiệm bồi thường. Một số khác lại giao tiếp chủ yếu qua tin nhắn miệng, không có văn bản xác nhận nên dễ rơi vào tranh chấp khi có sai lệch thông tin.

Luật sư Tiền khuyến cáo thực tập sinh cần hiểu rõ ranh giới giữa việc “học hỏi” và “lao động thực thụ”, cần chủ động yêu cầu sự minh bạch, lưu trữ hợp đồng, và biết từ chối các yêu cầu trái luật. Khi gặp vấn đề, sinh viên nên báo cáo bằng văn bản và tìm hỗ trợ từ trường hoặc tổ chức pháp lý độc lập.

Bà Hồng Ngọc, trưởng bộ phận pháp chế của một công ty truyền thông tại Hà Nội, cho rằng mối quan hệ giữa thực tập sinh và doanh nghiệp hiện chứa nhiều “khoảng trống pháp lý” vì không được bảo vệ bởi pháp luật lao động. Hầu hết điều khoản trong thỏa thuận thực tập được xây dựng dựa trên trao đổi tự do giữa hai bên, nên dễ thiếu tính chặt chẽ.

Thực tế cho thấy doanh nghiệp có thể gặp khó khăn khi thực tập sinh nghỉ ngang, chưa bàn giao công việc, gây ảnh hưởng đến tiến độ dự án. Ngược lại, thực tập sinh thường không hài lòng vì khối lượng công việc lớn, đôi khi tương đương nhân sự chính thức, nhưng chỉ nhận phụ cấp thấp hoặc không có hỗ trợ tài chính.

Theo bà Ngọc, gốc rễ của vấn đề nằm ở việc hai bên không thống nhất rõ ràng quyền lợi và trách nhiệm ngay từ đầu. Nhiều doanh nghiệp xem thực tập sinh là nguồn lực tạm thời, trong khi sinh viên lại chỉ coi đây là trải nghiệm ngắn hạn, dẫn đến thiếu sự ràng buộc cần thiết. Khi xảy ra tranh chấp, rất khó xác định mức vi phạm và nghĩa vụ bồi thường.

Cần quy định rõ ràng để tránh tranh chấp

Để hạn chế rủi ro, bà Ngọc cho rằng doanh nghiệp cần soạn thỏa thuận thực tập chi tiết, minh bạch, quy định rõ các quyền lợi, trách nhiệm, nhiệm vụ và cơ chế xử lý vi phạm. Thực tập sinh cũng cần chủ động đặt câu hỏi, yêu cầu giải thích khi không hiểu rõ điều khoản.

Trong trường hợp doanh nghiệp không chủ động ký kết thỏa thuận, sinh viên hoàn toàn có quyền đề nghị văn bản chính thức để bảo đảm quyền lợi và tạo cơ sở pháp lý khi có sự cố phát sinh.