Tỷ phú công nghệ có 100 con, chi trả phí IVF cho ai dùng ‘giống’ hiến tặng của mình: Thí nghiệm xã hội mang tên di sản sinh học hay âm mưu di truyền?

Tờ Wall Street Journal (WSJ) cho hay câu chuyện nhà sáng lập Telegram Pavel Durov công khai việc mình có hơn 100 người con, lập di chúc để lại tài sản khổng lồ cho tất cả và thậm chí tài trợ chi phí IVF cho những ai muốn sử dụng tinh trùng ông đã hiến, không chỉ gây sốc vì con số.

Điều này còn đặt ra một loạt câu hỏi vượt ra ngoài đời sống cá nhân của một tỷ phú công nghệ, chạm tới các ranh giới pháp lý, đạo đức và cả cách xã hội hiện đại nhìn nhận khái niệm gia đình, huyết thống và trách nhiệm.

Kẻ nổi loạn

Trong thế giới của các tỷ phú công nghệ, Pavel Durov luôn là một thực thể khác biệt. Khi Elon Musk lo lắng về sự suy giảm dân số toàn cầu bằng những dòng tweet, thì nhà sáng lập Telegram lại chọn một cách tiếp cận trực diện và gây tranh cãi hơn nhiều: phân tán mã gen của chính mình trên diện rộng.

Tuyên bố của Durov về việc có ít nhất 106 đứa con tại 12 quốc gia đã biến ông trở thành tâm điểm của những cuộc tranh luận về "chủ nghĩa khuyến sinh". Trong số này, chỉ có 6 người con là kết quả của các mối quan hệ chính thức, còn lại hơn 100 đứa trẻ được sinh ra từ việc hiến tặng tinh trùng trong suốt 15 năm.

Ở bề nổi, Durov xuất hiện như một nhân vật nhất quán với hình ảnh lâu nay của ông: cấp tiến, chống lại chuẩn mực truyền thống và sẵn sàng thách thức những giới hạn mà xã hội đặt ra. Việc hiến tinh trùng, theo lời kể của chính ông trong các cuộc phỏng vấn với báo chí châu Âu, bắt đầu từ mong muốn giúp một người bạn gặp khó khăn trong sinh sản.

Tuy nhiên từ một hành động mang tính cá nhân, nó nhanh chóng trở thành một chuỗi quyết định có hệ quả xã hội rộng lớn khi số lượng trẻ em sinh ra từ tinh trùng của ông được cho là đã vượt mốc 100, trải khắp nhiều quốc gia.

Điểm gây sốc nhất trong kế hoạch của Durov không nằm ở con số, mà ở cách ông định nghĩa về "gia đình" và "di sản". Trong bản di chúc vừa được tiết lộ giữa bối cảnh những rắc rối pháp lý tại Pháp bủa vây, Durov khẳng định sẽ đối xử công bằng tuyệt đối giữa các con đẻ tự nhiên và các con từ tinh trùng hiến tặng. Ông muốn xóa bỏ ranh giới giữa huyết thống truyền thống và huyết thống công nghệ, cho phép bất kỳ ai chứng minh được sự kết nối DNA đều có quyền nhận một phần trong khối tài sản ròng trị giá khoảng 14 đến 17 tỷ USD.

Tuy nhiên, lòng tốt của vị tỷ phú này đi kèm với một điều khoản khắc nghiệt: chiếc két sắt chứa hàng tỷ USD sẽ bị khóa chặt trong vòng 30 năm tới. Bằng việc quy định các con chỉ được tiếp cận tài sản vào khoảng năm 2055, Durov đang thực hiện một "thí nghiệm xã hội" về sự tự lập. Ông lập luận rằng sự giàu có quá mức khi còn trẻ sẽ làm thui chột ý chí và khả năng sáng tạo. Thay vì những "đứa trẻ ngậm thìa vàng", ông muốn tạo ra một thế hệ những người trưởng thành phải tự đấu tranh, tự xây dựng sự nghiệp và niềm tin vào bản thân trước khi nhận được sự hỗ trợ tài chính khổng lồ. Đây là một triết lý quản trị tài sản khắc kỷ, ép buộc những người thừa kế phải sống như những người bình thường trong phần lớn quãng đời đẹp nhất của họ.

Điều kiện hoãn thừa kế trong 30 năm lại phản ánh một triết lý quen thuộc của giới siêu giàu công nghệ: tài sản không nên trở thành chiếc nạng sớm, mà là phần thưởng đến sau khi cá nhân đã đủ trưởng thành và tự lập.

Lan truyền giống nòi

Thế nhưng, bước đi gây tranh cãi nhất lại nằm ở quyết định tài trợ chi phí IVF cho những phụ nữ muốn sử dụng tinh trùng mà ông đã hiến. Ở đây, Durov không còn là một người hiến tặng ẩn danh trong hệ thống y tế, mà trở thành một tác nhân chủ động thúc đẩy việc sinh con từ chính vật liệu di truyền của mình.

Với những người ủng hộ, đây có thể được nhìn nhận như một nỗ lực giải quyết tình trạng suy giảm tỷ lệ sinh và thiếu hụt tinh trùng hiến tặng tại nhiều quốc gia phát triển. Với những người hoài nghi, nó giống một “thí nghiệm xã hội” quy mô lớn, nơi một cá nhân giàu có dùng nguồn lực tài chính để mở rộng dấu ấn sinh học của mình.

Hành động này biến việc hiến tặng từ một "nghĩa vụ dân sự" như ông từng nói, thành một chiến dịch quảng bá thương hiệu cá nhân dựa trên sinh học. Việc quảng cáo tinh trùng của một tỷ phú như "vật liệu chất lượng cao" từ một doanh nhân thành đạt nhất thời đại không khỏi khiến các nhà đạo đức học lo ngại về một dạng "thuyết ưu sinh mới", nơi giá trị của một con người được cân đo đong đếm qua sự thành công về tài chính và mã gen di truyền.

Phản ứng của truyền thông quốc tế cho thấy sự phân hóa rõ rệt. Một số tờ báo tiếp cận câu chuyện theo hướng nhân văn, nhấn mạnh quyền tự quyết của phụ nữ trong sinh sản và quyền của một người đàn ông được sử dụng tài sản cá nhân theo cách ông cho là có ý nghĩa.

Ngược lại, không ít bài bình luận đặt câu hỏi về những hệ quả dài hạn: nguy cơ chồng chéo huyết thống trong tương lai, sự phức tạp của quyền thừa kế xuyên biên giới, và trách nhiệm tinh thần của một người cha đối với những đứa trẻ có thể sẽ không bao giờ biết mặt ông.

Ở góc độ pháp lý, câu chuyện của Durov cũng phơi bày khoảng trống giữa tiến bộ công nghệ sinh sản và khung luật hiện hành. Nhiều quốc gia giới hạn số lượng con sinh ra từ một người hiến tinh trùng nhằm giảm rủi ro xã hội, nhưng các giới hạn này không đồng nhất và khó kiểm soát khi hoạt động hiến tặng diễn ra xuyên biên giới. Việc một tỷ phú công khai đứng ra tài trợ IVF càng khiến ranh giới giữa hiến tặng nhân đạo và “sản xuất có chủ đích” trở nên mờ nhạt.

Ngoài ra về mặt luật pháp, kế hoạch này là một cơn ác mộng tiềm tàng. Tại nhiều quốc gia, người hiến tặng tinh trùng vốn được bảo vệ để không phải chịu trách nhiệm tài chính hay quyền lợi thừa kế với đứa trẻ.

Việc Durov tự nguyện phá vỡ rào cản này bằng cách mời gọi các con tìm đến thông qua dự án "mở mã nguồn DNA" sẽ tạo ra những tiền lệ phức tạp. Làm thế nào để xác minh danh tính của hàng trăm người tiềm năng? Làm thế nào để ngăn chặn sự tranh chấp giữa những người con "chính thức" và những người con hiến tặng khi đối diện với khối tài sản khổng lồ? Những câu hỏi này vẫn chưa có lời giải thỏa đáng.

Nhìn sâu hơn, động thái công bố di chúc và số lượng con cái của Durov dường như là một chiến thuật chuẩn bị cho những rủi ro cá nhân. Khi đang phải đối mặt với hàng loạt cáo buộc hình sự tại Pháp và những lùm xùm bạo hành từ đời tư cũ, việc tạo dựng một mạng lưới di sản rộng lớn và một quỹ phi lợi nhuận để quản lý Telegram sau khi qua đời là cách Durov đảm bảo rằng tầm ảnh hưởng của mình sẽ không bị dập tắt bởi bất kỳ bản án nào.

Pavel Durov không chỉ đang xây dựng một ứng dụng nhắn tin bảo mật mà còn đang cố gắng xây dựng một đế chế huyết thống bền vững, nơi mà cái tên Durov sẽ còn tồn tại và ảnh hưởng qua hàng trăm cuộc đời khác nhau, bất chấp những sóng gió pháp lý của hiện tại.

Sau cùng, câu chuyện Pavel Durov không chỉ là một giai thoại gây tò mò về đời tư của một ông trùm công nghệ. Nó phản ánh sự dịch chuyển sâu sắc trong cách con người hiện đại tiếp cận sinh sản, gia đình và di sản.

Khi tiền bạc, công nghệ y học và quyền cá nhân giao thoa, những chuẩn mực cũ buộc phải được đặt lại câu hỏi. Và dù được ca ngợi hay chỉ trích, Durov đã thành công trong việc biến chính cuộc đời mình thành một phép thử lớn cho xã hội đương đại, nơi mà khái niệm “làm cha” không còn gói gọn trong huyết thống truyền thống, mà mở rộng ra thành một lựa chọn có chủ đích, được hậu thuẫn bởi quyền lực tài chính và niềm tin cá nhân.

*Nguồn: WSJ, Fortune, BI

Băng Băng