Tương lai của ngành lúa gạo Thái Lan đang bị đe dọa bởi 'kẻ xâm nhập' từ Việt Nam, lan rộng từng cánh đồng mà không biết xuất hiện khi nào
Động thái của nông dân xứ sở chùa Vàng đang khiến những nỗ lực bảo vệ danh tiếng gạo mang thương hiệu Thái Lan gặp nhiều thách thức.
"Kẻ xâm nhập"
Theo Nikkei Asia, tương lai của ngành lúa gạo Thái Lan đang thay đổi liên tục, ý nói bất định, khi những “kẻ xâm nhập” gần như không thể phát hiện được đang lan rộng trên khắp các cánh đồng của cường quốc xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới.
Bất chấp các quy định nhằm bảo vệ danh tiếng của gạo mang thương hiệu của Thái Lan, nông dân nước này vẫn đang âm thầm chuyển sang canh tác các giống lúa Việt Nam bởi dễ canh tác hơn nhưng lại có hạt cơm mềm tương tự gạo Thái và được người tiêu dùng ưa chuộng.
“Hơn 1 triệu rai (hơn 160.000 ha) ở miền trung Thái Lan đã trở thành nơi trồng các giống lúa Việt Nam. Không ai phân biệt được đâu là lúa Thái Lan chính hiệu, đâu là lúa Việt Nam”, ông Charoen Laothamatas, Chủ tịch Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan (TREA) cho biết. Hiệp hội này theo dõi chặt chẽ việc sản xuất lúa gạo hàng năm, với các cuộc trò chuyện và khảo sát được thực hiện với nông dân, các nhà máy xay xát và thương nhân địa phương.
Về cơ bản, không thể phân biệt được các loại giống khác nhau đang gieo trồng trên đồng ruộng. Nhưng xu hướng các giống lúa Việt Nam đang được canh tác trên đất Thái Lan đã đặt ra câu hỏi về toàn bộ chiến lược xây dựng thương hiệu gạo xuất khẩu của Thái Lan, vốn được người Thái tự hào quảng cáo là hàng thật và chất lượng hàng đầu trong nhiều năm qua.
“Nếu chúng ta không hành động, tôi nghĩ toàn bộ ngành lúa gạo của chúng ta sẽ gặp nguy hiểm, vì chúng ta luôn quảng bá gạo của mình là loại gạo cao cấp. Làm thế nào chúng ta có thể duy trì chất lượng và tính xác thực để duy trì vị trí nhà xuất khẩu gạo lớn của thế giới?”, ông Charoen phát biểu.
Thái Lan là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới trong hơn ba thập kỷ, nhưng đã mất vị trí hàng đầu.
Thái Lan có Đạo luật bảo vệ giống cây trồng nghiêm ngặt, cấm nhập khẩu các chủng loại hàng hóa chính vào vương quốc. Do đó, tất cả các giống lúa Việt Nam trồng trên đất Thái Lan đều là bất hợp pháp, được trồng bằng giống nhập lậu qua biên giới. Không ai có thể nhận ra sự khác biệt nếu không xét nghiệm DNA, nông dân ngày càng phớt lờ các hạn chế pháp lý.
Ngược lại, các giống lúa Thái khó trồng hơn. Đặc biệt là giống Hom Mali cao cấp, thơm hơn nhưng mất tới 120 ngày để tăng trưởng và chỉ có thể trồng được ở một số khu vực cao nguyên phía đông bắc một vụ mỗi năm, tùy tlượng mưa theo mùa.
Srichan Kanta, một nông dân 48 tuổi ở tỉnh Nakhonsawan, cách Bangkok 240 km về phía bắc, cho biết: “Đây là một giống tốt vì có thể trồng dễ dàng và rất khỏe, khả năng kháng sâu bệnh. Kết cấu khá mềm, phù hợp với nhu cầu thị trường”.
Giống lúa Việt Nam trồng ở Thái Lan được cho là giống Jasmine 85, có thể thu hoạch chỉ 90 ngày sau khi trồng. Điều này giúp nông dân Thái dễ dàng trồng trọt nhiều vụ trong năm, đặc biệt là ở miền trung Thái Lan, nơi có hệ thống thủy lợi tốt, cho phép canh tác quanh năm.
Áp lực giữ vị trí
Hiện không ai biết chính xác giống lúa Việt Nam được đưa vào các tỉnh miền Trung Thái Lan từ khi nào. Nhưng ông Charoen ước tính rằng trong vài năm qua đã có hơn 160.000 ha đất chuyển sang trồng các giống Việt Nam. Giống lúa từ Việt Nam được đưa lậu vào trên những xe tải lớn, bởi thương lái nhận thấy nhu cầu của nhà nông Thái đang tìm kiếm giống lúa rẻ hơn có năng suất cao hơn.
Sự cạnh tranh mạnh mẽ từ Việt Nam gây thêm áp lực lớn cho Thái Lan trong việc duy trì vị thế.
Tập trung vào các giống lúa phẩm cấp cao không giúp Thái Lan tránh khỏi sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường gạo quốc tế. Thái Lan là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới trong hơn ba thập kỷ (1970-2010). Nhưng kể từ năm 2011, các đối thủ khác đã qua mặt Thái Lan.
Ấn Độ hiện là nước xuất khẩu lớn nhất thế giới, với lượng xuất khẩu ước tính khoảng 22 triệu tấn trong năm 2022. Trong nhiều năm qua, Thái Lan cạnh tranh vị trí thứ hai với Việt Nam với sản lượng xuất khẩu đạt gần 7 – 7,5 triệu tấn mỗi năm. Theo Viện Nghiên cứu Phát triển Thái Lan (TDRI), sự cạnh tranh với Việt Nam trở nên gay gắt vì Thái Lan không thể cung cấp các loại gạo mà thị trường mong muốn với mức giá phù hợp.
Làn sóng gạo Việt tràn vào Thái Lan chỉ gây thêm áp lực. Một thường nhân của một công ty thương mại quốc tế cho rằng: “Sẽ là một vấn đề lớn nếu Thái Lan không phát triển được các giống lúa của riêng mình để đáp ứng các nhu cầu khác nhau trên thị trường toàn cầu và để các giống ngoại lai gây khó cho xuất khẩu gạo của nước này".
Vụ lúa gạo thuộc Bộ Nông nghiệp Thái Lan, cơ quan giám sát nghiên cứu và phát triển lúa gạo, đã bị chỉ trích vì không cung cấp các giống lúa mới cho nông dân với năng suất tốt hơn. Nhưng bộ này cho biết họ đã phát triển 171 chủng loại để đáp ứng các nhu cầu khác nhau, từ các nhà hàng cao cấp đến bột gạo công nghiệp.
Theo Hiệp hội các nhà xuất khẩu gạo Thái Lan, năng suất gạo của Thái Lan chỉ đạt 300 kg đến 400 kg/rai ở Thái Lan, so với 800 kg ở Việt Nam và Ấn Độ, và 500 kg ở Lào.
Theo Nikkei Asia
