Trung Quốc "thích" ai làm ông chủ Nhà Trắng: Tổng thống Trump hay ông Biden?

Thông điệp đảng Dân chủ mềm mỏng với Trung Quốc là chủ đề mà Tổng thống Trump muốn nhấn mạnh trong chiến lược tái tranh cử. Trước khi Đại hội Toàn quốc đảng Cộng hòa diễn ra vào tháng 8, chiến dịch tranh cử của ông Trump đã thông báo về chương trình nghị sự trong nhiệm kỳ thứ hai của ông.

Đài CNN cho biết tài liệu ngắn gọn này bao gồm 10 ưu tiên cốt lõi. Trong đó, ưu tiên "chấm dứt sự phụ thuộc của Mỹ vào Trung Quốc" nằm ở những vị trí hàng đầu, chỉ sau ưu tiên "việc làm" và "xóa sổ Covid-19".

Đội ngũ chiến dịch của Tổng thống Trump khẳng định ông ấy sẽ đưa 1 triệu công việc sản xuất từ Trung Quốc về Mỹ. Song song đó, ông chủ Nhà Trắng sẽ khiến Bắc Kinh chịu "toàn bộ trách nhiệm cho việc để virus SARS-CoV-2 lây lan ra toàn thế giới".

Kể từ khi ông Trump nhậm chức, quan hệ Mỹ - Trung rơi xuống mức thấp nhất trong hàng thập kỷ. Ông Trump đã tiến hành cuộc chiến thuế quan, trừng phạt các quan chức Trung Quốc và cấm các công ty công nghệ của nước này, trong đó có gã khổng lồ viễn thông Huawei.

Tống thống Trump từng khẳng định nếu ông Biden giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 11, Trung Quốc sẽ “sở hữu” nước Mỹ. Ảnh: CBS

Mặc dù mối lo ngại về Trung Quốc trở thành vấn đề ngày càng được quan tâm hơn trong những năm gần đây, nhiều nhà quan sát ở Washington vẫn cho rằng lãnh đạo Trung Quốc muốn ông Biden trở thành tổng thống hơn. Giám đốc Trung tâm Phản gián và An ninh Quốc gia William Evanina từng cho biết Bắc Kinh muốn Tổng thống Trump thất bại trong cuộc bầu cử này.

Trong một bài phát biểu vào đêm khai mạc Đại hội Toàn quốc đảng Cộng hòa ngày 24-8, cựu Đại sứ Mỹ tại Liên Hiệp Quốc, đồng thời là cựu Thống đốc bang Nam Carolina Nikki Haley nhận xét ông Biden sẽ là "điều tuyệt vời cho Trung Quốc".

Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định thực tế phức tạp hơn nhiều và giới lãnh đạo Trung Quốc vẫn chia rẽ về việc liệu ứng viên nào sẽ phù hợp với các mục tiêu chiến lược dài hạn của nước này.

Ông Biden "đa phương"

Từ quan điểm của Bắc Kinh, Tổng thống Trump dường như đã làm suy yếu các liên minh truyền thống và uy tín của Mỹ trên trường quốc tế. Ông Trump nhằm vào Trung Quốc dưới hình thức thuế quan, trừng phạt và ngăn cấm nhưng ông chủ yếu thực hiện đơn phương mà không có sự ủng hộ từ các đồng minh chủ chốt.

Stephen Orlins, Chủ tịch Ủy ban Quốc gia về Quan hệ Mỹ - Trung, nhận định: "Bắc Kinh biết ông Biden sẽ theo chủ nghĩa đa phương, dù là trên lĩnh vực thương mại, an ninh hay thậm chí nhân quyền. Ông ấy sẽ có một hướng tiếp cận đa phương với Trung Quốc và đó là điều những người này lo ngại về nhiệm kỳ tổng thống của ông Biden".

Trong nhiệm kỳ của Tổng thống Trump, Trung Quốc có cơ hội hành động ngày càng quyết đoán hơn trên trường quốc tế. Sau khi Tổng thống Trump thông báo Mỹ rút khỏi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình thông báo nước này sẽ cung cấp 2 tỉ USD trong 2 năm để hỗ trợ thế giới đối phó với dịch Covid-19. Trung Quốc cũng thông qua luật an ninh quốc gia ở Hồng Kông, khẳng định lập trường cứng rắn về Đài Loan và tiếp tục thúc đẩy các yêu sách phi pháp trên biển Đông.

Theo giáo sư Bùi Mẫn Hân thuộc Trường ĐH Claremont McKenna (Mỹ), nếu trở thành tổng thống, ông Biden sẽ đưa Mỹ quay lại ủng hộ các tổ chức đa phương như WHO, thúc đẩy các thỏa thuận thương mại và liên minh quân sự NATO, tất cả đều nhằm kiềm chế Trung Quốc.

Mặc dù ông Biden chỉ đề cập đến Trung Quốc 1 lần trong bài phát biểu chấp nhận đề cử tại Đại hội toàn quốc đảng Dân chủ nhưng cựu Phó Tổng thống Mỹ đã nhiều lần chỉ trích Tổng thống Trump mềm yếu với Trung Quốc.

Susan Shirk, Chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu Trung Quốc Thế kỷ 21 tại UC San Diego và là cựu Phó Trợ lý Ngoại trưởng dưới thời chính quyền Tổng thống Bill Clinton, nhận định Trung Quốc đã "mất rất nhiều người bạn ở châu Á" khi sử dụng quyền lực kinh tế để cưỡng ép các nước này thực hiện theo đường lối của Bắc Kinh. Do đó, "nếu ông Biden trở thành tổng thống, việc xây dựng một liên minh mạnh mẽ hơn ở châu Á sẽ trở nên dễ dàng hơn nhiều".

Tổng thống Trump "khó đoán"

Trong khi việc ông Biden trở thành tổng thống Mỹ sẽ là một thách thức với Trung Quốc thì Tổng thống Trump cũng trở thành một mối lo ngại với giới lãnh đạo Bắc Kinh bởi sự khó đoán định của ông.

Theo một báo cáo tình báo của Mỹ gần đây, "sự khó đoán trước" của Tổng thống Trump được dẫn ra như lý do cho thấy tại sao Trung Quốc lại thích ông Biden trở thành tổng thống hơn.

Khi Tổng thống Trump lần đầu tiên nhậm chức, ông đã khen ngợi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình khi họ ăn tối cùng nhau tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago của ông Trump ở bang Florida. Tuy nhiên, điều đó không khiến nhà lãnh đạo Mỹ xa rời việc coi Trung Quốc là một mối đe dọa.

Các chuyên gia nhận định sự khó lường trước trong tính cách của Tổng thống Trump làm gia tăng nguy cơ leo thang đối đầu quân sự giữa Mỹ và Trung Quốc tại những khu vực có lợi ích đan xen như biển Đông, biển Hoa Đông và Đài Loan.

Nhà phân tích Susan Shirk nói: "Chúng tôi không có sự trao đổi hiệu quả và cơ chế ngăn chặn khủng hoảng với Trung Quốc như cách thức chúng tôi đã thực hiện với Liên Xô trong Chiến tranh Lạnh. Vì thế, đây là một tình huống rất nguy hiểm".

Truyền thông Trung Quốc đã gọi ông Biden là người "mềm mỏng hơn" trong quá trình đàm phán, cũng như là người có thể tạo nên những cơ hội hợp tác về các vấn đề quốc tế quan trọng như biến đổi khí hậu và giải trừ vũ khí hạt nhân.

Chuyên gia Henry Wang, cố vấn trong chính quyền Trung Quốc và là người sáng lập Trung tâm Toàn cầu hóa, cho rằng sẽ có nhiều cơ hội đối thoại Mỹ - Trung hơn dưới thời ông Biden.

Còn theo nhà phân tích Bùi Mẫn Hân, sự chia rẽ trong thái độ của Trung Quốc với ông Trump và ông Biden phụ thuộc vào việc liệu các quan chức Bắc Kinh đang xem xét mối quan hệ này trong ngắn hạn hay dài hạn.

Những người có tầm nhìn dài hạn sẽ thích Tổng thống Trump tái đắc cử hơn bởi họ cho rằng ông không thể tập hợp các đồng minh dưới một lập trường thống nhất. Điều này sẽ khiến Trung Quốc có nhiều cơ hội hành động hơn.

4 năm tiếp theo của ông Trump ở Nhà Trắng sẽ dẫn đến sự "chia rẽ nội bộ ngày càng sâu sắc trong lòng nước Mỹ, giảm khả năng thực hiện thành công một chiến lược dài hạn nhằm chống lại Trung Quốc" - chuyên gia họ Bùi nói.

Cũng theo chuyên gia này, những người tập trung vào tầm nhìn ngắn hạn lại muốn ông Biden trở thành tổng thống hơn bởi ứng viên đảng Dân chủ này sẽ sớm chấm dứt tình trạng đang xấu đi trong mối quan hệ Mỹ - Trung.

H Bình