Thiếu hụt FQ vì cha mẹ ngại nói chuyện tiền nong: Bi kịch của những "đứa trẻ to xác"
FQ là gì? Tại sao cha mẹ phải dạy con thật sớm về FQ?
Trong khi trẻ em Do Thái được dạy về 5 chiếc lọ đầu tư từ năm 5 tuổi, trẻ em Mỹ tự mở quầy bán nước chanh để hiểu về lợi nhuận, thì không ít "cậu ấm cô chiêu" Việt Nam đến năm 18 tuổi vẫn hồn nhiên tin rằng: "Tiền mọc ra từ thẻ ATM của bố mẹ". Sự bao bọc thái quá dưới cái mác "tế nhị" đang vô tình tạo ra một thế hệ những "đứa trẻ to xác" - giỏi Toán, Lý, Hóa nhưng ngây ngô và thiếu hụt trầm trọng chỉ số FQ (Trí thông minh tài chính).
Cú "sốc nhiệt" tuổi 18 và những chiếc ví rỗng
Mùa nhập học năm nào cũng vậy, không khó để bắt gặp những câu chuyện "dở khóc dở cười" trên các diễn đàn sinh viên. N.M (tân sinh viên tại Hà Nội) chia sẻ trong bất lực: "Mẹ gửi 5 triệu tiền sinh hoạt phí đầu tháng. Em lỡ tay mua vài bộ quần áo, đi cà phê check-in với bạn mới, đóng tiền mạng... Vèo cái đến ngày mùng 3 đã sạch túi. Giờ không dám gọi về xin thêm, chỉ biết ăn mì tôm cầm hơi".
N.M không phải là cá biệt. Đó là chân dung điển hình của những "đứa trẻ to xác" được bao bọc kỹ lưỡng, lớn lên với nhiệm vụ duy nhất là "học cho giỏi, mọi thứ để bố mẹ lo". Khi rời khỏi vòng tay gia đình, đối diện với bài toán quản lý chi tiêu thực tế, các em lập tức bị "sốc nhiệt".
Nghiêm trọng hơn là câu chuyện về những đòi hỏi phi lý. Tại các cửa hàng công nghệ, những học sinh cấp 2, cấp 3 nằng nặc đòi bố mẹ mua bằng được chiếc iPhone đời mới nhất giá vài chục triệu đồng. Khi bị từ chối vì "nhà không đủ tiền", câu trả lời ngây ngô đến đau lòng của trẻ thường là: "Mẹ cứ ra cây ATM rút là có mà!" hay "Bố quẹt cái thẻ là xong, có mất tiền mặt đâu?" .
Những đứa trẻ này không có lỗi. Lỗi nằm ở "màn sương mù" mà người lớn đã giăng ra, ngăn cản các em nhìn thấy sự vất vả của lao động và giá trị thực sự của đồng tiền.
Ảnh minh hoạ
Nỗi sợ "Con sẽ trở nên thực dụng"
Tại Việt Nam, văn hóa Á Đông khiến việc nói chuyện tiền bạc trong gia đình, đặc biệt là trước mặt con cái, thường bị coi là điều cấm kỵ hoặc thiếu tế nhị.
Nhiều phụ huynh mang trong mình nỗi sợ vô hình: Sợ nói chuyện tiền nong sớm sẽ làm mất đi sự ngây thơ của trẻ; sợ con trở nên toan tính, thực dụng, mở miệng ra là nhắc đến tiền. Thay vào đó, họ chọn cách né tránh: "Con còn nhỏ, không cần lo chuyện tiền bạc" hoặc nói dối: "Nhà mình nghèo lắm" (để con không đòi hỏi) hoặc "Nhà mình đầy tiền" (để sĩ diện với con).
Chuyên gia tâm lý giáo dục cho rằng, chính sự thiếu minh bạch và né tránh này đã tạo nên "lỗ hổng" FQ chết người. Trẻ em lớn lên với hai thái cực: Hoặc là cực kỳ hoang phí vì không biết giá trị của tiền, hoặc là cực kỳ tự ti, sợ hãi khi phải đưa ra các quyết định tài chính.
FQ: Tấm "hộ chiếu" để con trưởng thành
Đã đến lúc các bậc cha mẹ cần định nghĩa lại: Dạy con về tiền không có nghĩa là biến con thành một nhà đầu tư chứng khoán sành sỏi từ năm 10 tuổi, hay bắt con phải kiếm tiền mưu sinh sớm.
FQ (Finance Quotient) , về bản chất, là giáo dục nhân cách thông qua công cụ là đồng tiền.
Khi một đứa trẻ hiểu rằng "Để có món đồ chơi này, bố phải làm việc 3 ngày" , trẻ học được lòng biết ơn và sự trân trọng sức lao động.
Khi một đứa trẻ phải cân nhắc giữa việc "Mua ngay cây kem" hay "Để dành tiền mua cuốn truyện tranh vào cuối tuần" , trẻ học được kỹ năng ra quyết định, kiểm soát ham muốn (delayed gratification) và chịu trách nhiệm với lựa chọn của mình.
Đó là những kỹ năng sống còn (survival skills) trong thế giới hiện đại, quan trọng không kém gì IQ (chỉ số thông minh) hay EQ (trí tuệ cảm xúc). Một người có IQ cao có thể kiếm được nhiều tiền, nhưng chỉ có người có FQ tốt mới giữ được tiền và sống hạnh phúc, tự do với số tiền đó.
Đừng để con "vào đời" với cái túi rỗng kỹ năng
Thế giới đang thay đổi chóng mặt. Giao dịch không tiền mặt (cashless), ví điện tử, cạm bẫy tiêu dùng online... đang bủa vây thế hệ Gen Z và Gen Alpha. Nếu cha mẹ vẫn giữ tư duy "đợi lớn lên rồi tự khắc biết", thì cái giá phải trả cho những bài học vấp ngã sau này của con sẽ đắt hơn rất nhiều, không chỉ bằng tiền, mà đôi khi bằng cả tương lai.
Đừng đợi đến 18 tuổi. Hãy bắt đầu "xóa mù" FQ cho con ngay từ hôm nay, từ những cuộc trò chuyện nhỏ nhặt nhất trong bữa cơm gia đình.
FQ (Financial Quotient) - Trí thông minh tài chính, là khả năng nhận thức và xử lý các vấn đề liên quan đến tài chính một cách khôn ngoan.Người có chỉ số FQ cao là người hội tụ 4 năng lực:
Kiếm tiền: Hiểu giá trị sức lao động và khả năng tạo ra giá trị.
Giữ tiền: Quản lý chi tiêu, tiết kiệm hợp lý, không "vung tay quá trán".
Dùng tiền: Chi tiêu thông minh, biết cách đầu tư để tiền sinh ra tiền.
Chia sẻ: Hiểu ý nghĩa nhân văn của việc cho đi và giúp đỡ cộng đồng.
